Τα χειροποίητα κεραμικά είναι παντού. Πολλά εστιατόρια και καφέ στην Αθήνα στρέφονται σε κεραμίστες για τη δημιουργία χρηστικών αντικειμένων που προσθέτουν αισθητική άποψη στη συνολική εικόνα των επιχειρήσεών τους. Καταστήματα με χειροποίητα είδη Ελλήνων δημιουργών διαθέτουν οπωσδήποτε και μια γκάμα κεραμικών. Περιοδικά και σάιτ φιλοξενούν κατά καιρούς δουλειές από νέους κεραμίστες.
Όλο και περισσότεροι ανακαλύπτουν εκ νέου την ωραία αίσθηση που δημιουργεί το χειροποίητο σε αντίθεση με τα μαζικά, εργοστασιακού τύπου αντικείμενα, ενώ τελευταία παρατηρείται και το εξής: πολλοί αποφασίζουν να ξεκλέψουν λίγες ώρες μέσα στην εβδομάδα για να πάνε σε κάποιο στούντιο κεραμικής, να πιάσουν με τα χέρια τους τον πηλό και να δημιουργήσουν αντικείμενα τα οποία θα μπορέσουν μετά να πάρουν στο σπίτι τους. Βέβαια, αυτή η τάση δεν είναι μόνο ελληνική αλλά παγκόσμια.
Το Ιnstagram έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην άνοδο αυτού του φαινομένου. Και μάλιστα, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα trends, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν αποκτήσει τρομερή δημοφιλία μέσα από τις αναρτήσεις τους. Πάρτε για παράδειγμα τον Eric Landon, έναν Αμερικανό κεραμίστα που ζει και εργάζεται στην Κοπεγχάγη, ο λογαριασμός του οποίου αριθμεί, αυτήν τη στιγμή, σχεδόν 1 εκατομμύριο followers που αρέσκονται να παρακολουθούν τα μονόλεπτα βίντεο που τον δείχνουν να χειρίζεται με δεξιοτεχνία μεγάλα κομμάτια πηλού πάνω στον υπνωτιστικό τροχό.
Άνθρωποι που έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με την κεραμική θα καθοδηγηθούν στην αρχή ώστε να μάθουν τις βασικές τεχνικές κατασκευής, με στόχο ο καθένας να μπορεί να προχωράει με τον δικό του ρυθμό, τις δεξιότητες και την αισθητική, και να εξελίσσεται αυτόνομα.
Συμπτωματικά, την Κοπεγχάγη έχει κάνει βάση της πλέον και η Ελληνίδα κεραμίστρια Τερψιχόρη Σαββάλα. Η Τερψιχόρη μέχρι πρότινος δεν είχε καμία σχέση με την κεραμική, εργαζόταν στον τομέα της διαφήμισης. Κάποια στιγμή, όμως, αποφάσισε να παρακολουθήσει μαθήματα σε ένα εργαστήριο ως χόμπι.
«Ήταν τόσο υπέροχα πρωτόγνωρο αυτό που έζησα εκεί, να πιάνω με τα χέρια μου λάσπη, να την πλάθω και να φτιάχνω κάτι που στο τέλος είναι τόσο απτό. Τρελάθηκα με την ιδέα ότι μπορούσα να δημιουργώ κάτι από το τίποτα και συνειδητοποίησα ότι μέχρι τότε έκανα τα πάντα σε έναν υπολογιστή» μου είπε όταν τη συνάντησα κάποια στιγμή στην Αθήνα με αφορμή την διάθεση των κεραμικών της στο πωλητήριο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
Οι υπεύθυνοι του πωλητηρίου είχαν δει τα ιδιαίτερα έργα της στον λογαριασμό της στο Instagram και η ζωή της άλλαξε όταν αποφάσισε να εργάζεται πλέον μόνον ως freelancer στον χώρο της διαφήμισης και να ρίξει περισσότερο βάρος στη δημιουργία των κεραμικών.
«Πηγαίνω για μάθημα μία φορά την εβδομάδα, για τρεις ώρες. Φτάνοντας, συνήθως πάω να δω ποια από τα κεραμικά μου βγήκαν από το καμίνι και είναι έτοιμα να τα πάρω στο σπίτι. Μετά, βρίσκω πού θα κάτσω στο εργαστήριο. Διαλέγω αν θα κάνω τροχό ή αν θα κάτσω σε κάποιο τραπέζι για να επεξεργαστώ κάποιο αντικείμενο που είχα ξεκινήσει την προηγούμενη φορά και αρχίζω. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος αλλάζω θέση, εργαλεία και μιλάω με τους συμμαθητές, ανάλογα με τη διάθεσή μου.
Πριν ξεκινήσω τα μαθήματα, το μόνο που φανταζόμουν ήταν ότι θα φτιάχνω πράγματα στον τροχό. Δεν ήξερα ποιες άλλες επιλογές θα είχα. Στην πραγματικότητα, όμως, οι τρόποι για να φτιάξεις ένα κεραμικό αντικείμενο, τα είδη του πηλού, οι τρόποι γυαλώματος καθώς και τα ίδια τα αντικείμενα είναι ανεξάντλητα. Είναι ένας νέος κόσμος που τον γνωρίζω λίγο καλύτερα κάθε μέρα.
Πριν από τον πηλό για μένα υπήρχε η πλαστελίνη των παιδικών χρόνων, το χώμα και η άμμος στις παραλίες το καλοκαίρι. Αφότου ξεκίνησα τα μαθήματα κεραμικής, πέρα από την εξοικείωση με τον πηλό και τις ιδιαιτερότητές του, μου αρέσει που έχω αρχίσει να τον "βλέπω" στα αρχαία κεραμικά δοχεία και αγαλματίδια στα μουσεία, στα κεραμίδια και στα ακροκέραμα στις σκεπές των σπιτιών, στα ωραία χειροποίητα πιάτα στα εστιατόρια. Έχω αρχίσει να τον "βλέπω" και στο χώμα, είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα σύνδεση που δεν είναι αυτονόητη σήμερα.
Μέχρι στιγμής έχω φτιάξει όλα τα πιάτα, τα μπολ και τα ποτήρια που χρησιμοποιώ στο σπίτι μου. Επίσης, έχω φτιάξει γλάστρες και βάζα, κοσμήματα, μπουκάλια, ένα επιτραπέζιο παιχνίδι Domino. Τώρα φτιάχνω κι ένα κομπολόι.
Τι μου αρέσει περισσότερο απ' όλη τη διαδικασία; Δεν το έχω σκεφτεί και δεν νομίζω ότι μπορώ να το αναλύσω. Σίγουρα μου αρέσει ο εαυτός μου όταν φεύγω από το μάθημα. Είμαι πολύ πιο ήρεμη και χαρούμενη» λέει η 36χρονη Ιωάννα Καστανιώτη, user experience designer στο επάγγελμα και «μαθήτρια» κεραμικής εδώ και έξι χρόνια.
«Η δημιουργία ενός κεραμικού είναι μια διαδικασία τόσο αναλογική! Νομίζω πως αυτό είναι που αρέσει στους περισσότερους. Η απτή εμπειρία» μου λέει η Μελίνα Λ., μια 30χρονη γραφίστρια που εδώ και έναν χρόνο αποφάσισε κι εκείνη να γραφτεί σε ένα στούντιο κεραμικής. «Είναι το τέλειο αντίδοτο στους γρήγορους ρυθμούς της καθημερινότητάς μου. Δεν μπορείς να είσαι βιαστικός με τον πηλό. Και σίγουρα δεν μπορείς να φτιάξεις ένα ωραίο κεραμικό αντικείμενο κοιτώντας μόνο το κινητό σου.
Πρέπει να είσαι παρών και να εστιάζεις τη σκέψη σου στο υλικό που έχεις στα χέρια σου. Να αποσυνδέσεις το μυαλό σου από τη λίστα των υποχρεώσεών σου. Η κεραμική είναι μια μορφή διαλογισμού και γι' αυτό, αν ρωτήσεις κι άλλους εδώ μέσα, θα σου πουν ότι βρίσκουν τη διαδικασία πολύ χαλαρωτική. Οι ώρες στο στούντιο περνούν τόσο εύκολα χωρίς να σκέφτεσαι τίποτε άλλο» μου λέει και μετά ξαναπιάνει στα χέρια της ένα κομμάτι πηλού στο οποίο έχει ξεκινήσει να δίνει τη μορφή ενός μπολ.
Τα στούντιο κεραμικής που έχουν δημιουργηθεί τελευταία σε διάφορες γειτονιές της Αθήνας μοιάζουν μεταξύ τους ως προς το εξής: είναι ενεργά εργαστήρια νέων κεραμιστών που, κάποιες ώρες της μέρας, διαθέτουν τον χώρο καθώς και τον εξοπλισμό τους σε ανθρώπους που θέλουν να έρθουν σε επαφή με τον πηλό και τη δημιουργία κεραμικών. Είναι μέρη ευχάριστα, που διαθέτουν μεγάλους πάγκους εργασίας, μπόλικα εργαλεία και υλικά, καμίνι και τροχούς. Γι' αυτούς που έχουν ξεκινήσει μαθήματα κεραμικής είναι και χώροι όπου κάνουν νέες γνωριμίες και έρχονται σε επαφή με κόσμο από διαφορετικά backgrounds. Το μόνο που χρειάζεται κανείς είναι μια ποδιά και να σηκώσει ψηλά τα μανίκια.
Το ταξίδι της κεραμικής για τη Βίκυ Τοπαλίδου και τη Χριστίνα Παπαδοπούλου, τις δημιουργούς του στούντιο 3some Ceramics στο Παγκράτι, ξεκίνησε πριν από περίπου δέκα χρόνια ως χόμπι, κάθε Τετάρτη, μετά τη δουλειά. «Εκεί γνωριστήκαμε, γίναμε φίλες και μαγευτήκαμε από τον πηλό. Ήταν μια όμορφη ενασχόληση κι ένας τρόπος να βρισκόμαστε. Εκείνη την εποχή καμιά μας δεν είχε σκεφτεί την κεραμική επαγγελματικά. Όλα έγιναν κάπως φυσικά. Αφήσαμε και οι δύο τις δουλειές μας και εν συνεχεία αποφασίσαμε να ανοίξουμε το εργαστήριο» μου λέει η Βίκυ Τοπαλίδου, τονίζοντας ότι ήταν μια δύσκολη, αλλά εξίσου συναρπαστική διαδρομή.
«Το εργαστήριο είναι καταρχάς ο προσωπικός μας χώρος δουλειάς και δημιουργίας και ταυτόχρονα χώρος ελεύθερου πειραματισμού, όπου ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση και να δημιουργεί ανεξαρτήτως επιπέδου (αρχάριος ή προχωρημένος), χωρίς προκαθορισμένο πλαίσιο ως προς το τι θα δημιουργήσει. Φροντίζουμε η παρουσία και η βοήθειά μας να είναι ουσιαστική, αλλά όχι επεμβατική, ώστε ο καθένας να βρίσκει τη δική του ταυτότητα» μου λένε.
Άνθρωποι που έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με την κεραμική θα καθοδηγηθούν στην αρχή ώστε να μάθουν τις βασικές τεχνικές κατασκευής, με στόχο ο καθένας να μπορεί να προχωράει με τον δικό του ρυθμό, τις δεξιότητες και την αισθητική, και να εξελίσσεται αυτόνομα.
Εκτός από τον χώρο της εκμάθησης, στο ισόγειο του συγκεκριμένου εργαστηρίου λειτουργεί και πωλητήριο/εκθετήριο όπου μπορεί κανείς να δει τη δουλειά τους και να αγοράσει κεραμικά αντικείμενα χρηστικά, διακοσμητικά αλλά και αντικείμενα τέχνης.
«Η καθημερινότητα των περισσοτέρων πλέον μεταφράζεται σε καθιστική ζωή, οθόνη, γραφείο, ταχύτητα, ατομικές επιδόσεις. Η ενασχόληση με την κεραμική σε εισάγει σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο. Επιλέγεις ρούχα που δεν σε πειράζει αν θα λερωθούν (γιατί θα λερωθούν) και εν συνεχεία έρχεσαι σε επαφή με τον πηλό, που δεν είναι απλώς ένα υλικό το οποίο δουλεύεις με τα χέρια σου αλλά ουσιαστικά χώμα και νερό.
Είναι η λάσπη που καλείσαι να ζυμώσεις, να πλάσεις και να μορφοποιήσεις. Προτού το καταλάβεις γίνεται κούπα, πιάτο, βάζο, πρόσωπο ή απλώς μια φόρμα που δεν έχει καμία χρήση, αλλά συνειδητοποιείς ότι είχες ανάγκη να τη φτιάξεις. Κι έπειτα είναι τα εργαλεία, τα χρώματα, τα γυαλιά, το καμίνι και σε κάθε στάδιο καταλαβαίνεις το εύθραυστο του υλικού, την έλλειψη ελέγχου και το αβέβαιο του αποτελέσματος» λέει η Βίκυ Τοπαλίδου με ενθουσιασμό για την εμπειρία της κεραμικής.
Στα μαθήματα των 3some ceramics έρχονται εμφανώς περισσότερες γυναίκες, «αλλά τελευταία έχουμε και κάποιους άνδρες. Αυτό είναι κάπως περίεργο, βέβαια, αν αναλογιστεί κανείς ότι στον κόσμο της κεραμικής υπάρχουν πολύ σημαντικές ανδρικές παρουσίες» συμπληρώνει η Χριστίνα Παπαδοπούλου.
«Παλιότερα δούλευα περισσότερο με γυναίκες, αλλά υπήρχε και περίοδος που είχα περισσότερους άντρες. Τώρα πια νομίζω πως τα πράγματα έχουν έρθει σε μια ισορροπία. Οι ηλικίες και οι ιδιότητες των «μαθητών» μας ποικίλλουν, όλοι όσοι έρχονται στα μαθήματα όμως έχουν μια καλλιτεχνική διάθεση» μου λέει ο Γιάννης Μαμουτζής, ένας καλλιτέχνης που πειραματίζεται με τα όρια της αγγειοπλαστικής και της γλυπτικής.
Είναι αρκετά χρόνια τώρα που έχει δημιουργήσει το στούντιό του στη Νέα Ιωνία με σκοπό να ασχοληθεί με όσο το δυνατόν περισσότερες δραστηριότητες σχετικά με την κεραμική. Σήμερα πια ο χώρος φιλοξενεί δημιουργούς που «εκμεταλλεύονται» τον εξοπλισμό και τις γνώσεις του μέσα από τα μαθήματα κεραμικής που γίνονται καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Τον ρωτάω πού αποδίδει το μεγάλο ενδιαφέρον που παρατηρείται στον χώρο της κεραμικής. «Ο βασικός λόγος είναι ότι τα υλικά της κεραμικής είναι πλέον πολύ προσιτά στη χρήση τους. Επίσης, η ευρεία προβολή της διαδικασίας της κεραμικής μέσα από το Διαδίκτυο έχει γοητεύσει» λέει με σιγουριά.
Ο πηλός είναι ένα ζωντανό υλικό: έχει ενέργεια, υφή και θερμοκρασία. Σου προσφέρει μια απτή, αισθητηριακή εμπειρία. Όπως και η κηπουρική, ίσως και η μαγειρική, η κεραμική είναι μια δραστηριότητα που σου επιτρέπει να λερωθείς και να επανασυνδεθείς με αυτό που λέμε «μητέρα γη». Κι αυτό είναι που αποζητούν σχεδόν όλοι όσοι έρχονται σε επαφή με αυτό το χόμπι. Το θυμάμαι και από τον εαυτό μου, όταν κάποια στιγμή πέρσι ξεκίνησα να πηγαίνω σε εργαστήριο κεραμικής. Η χαρά μου ήταν να λερώνομαι με τη λάσπη και να πειραματίζομαι πλάθοντας τον πηλό με τα χέρια μου, ασχέτως του αν αυτά που έφτιαχνα ήταν καλαίσθητα ή τερατουργήματα. Δεν είχε σημασία.
«Στο εργαστήριό μου προσπαθώ να δείξω στους μαθητές ότι το κεραμικό κομμάτι ιδανικά θα πρέπει να παραχθεί ως μια όμορφη εμπειρία και ένας διάλογος με το υλικό. Δηλαδή πρέπει να απελευθερωθεί κανείς από τον αυτοσκοπό του "ωραίου" αποτελέσματος. Για να εκφραστεί κανείς όμως άμεσα και ελεύθερα με τον πηλό θα πρέπει να έχει κατακτήσει ένα τεχνικό επίπεδο. Κι αυτό θέλει πολύ χρόνο και αυτοσυγκέντρωση» μου εξηγεί ο Χάρης Πανουσόπουλος, o δημιουργός του Open Studio Athens στον Χολαργό.
Ο Χάρης, αν και μεγάλωσε μέσα στο εργαστήριο κεραμικής των γονιών του, δεν είχε ασχοληθεί με την κεραμική, μέχρι που τελείωσε την ΑΣΚΤ και του ήρθε η επιφοίτηση ότι με τον πηλό θα μπορούσε να κάνει οποιοδήποτε αντικείμενο φανταζόταν πραγματικότητα.
«Το πολύ βασικό είναι να μάθει ο κόσμος την όλη διαδικασία. Υπάρχει μεγάλη άγνοια για το πώς από μια μάζα χώματος φτάνουμε στο τελικό αποτέλεσμα. Εδώ θα μου επιτρέψετε να πω ότι είμαστε μια χώρα που θα περίμενε κανείς να έχουμε τουλάχιστον ένα τμήμα κεραμικής σε κάποιο πανεπιστήμιο, κι όμως δεν έχουμε κανένα» επισημαίνει πολύ εύστοχα.
«Το καλύτερο κομμάτι της όλης διαδικασίας για μένα είναι όχι μόνο ότι κάνω κάτι με τα χέρια μου αλλά και ότι κάνω ένα πραγματικό διάλειμμα απ' οτιδήποτε τεχνολογικό. Αυτές οι τρεις ώρες που είμαι στο μάθημα είναι οι μόνες που σταματάω να κοιτάω μια γαμημένη οθόνη» μου λέει ο Άγις Μουρελάτος, 29 ετών, αρχιτέκτονας, ο οποίος ξεκίνησε την κεραμική πριν από λίγους μήνες.
Μου λέει πως προσπαθεί ό,τι φτιάχνει με τα χέρια να είναι αντικείμενα λειτουργικά και όχι διακοσμητικά. «Η τελευταία και αγαπημένη μου δημιουργία είναι τέσσερις πολύ λεπτοί δίσκοι που έχουν υποδοχή για κάποιους μαγνήτες και δεν είναι τίποτε άλλο από καπάκια φωτιστικών που θα μοιάζουν να αιωρούνται από το ταβάνι».
«Η κεραμική δεν έχει να κάνει με μαγεία, αλλά, αν ρωτήσεις οποιονδήποτε δημιούργησε ένα κεραμικό αντικείμενο από την αρχή μέχρι το τέλος, θα σου πει ότι είναι η πλησιέστερη εμπειρία σε κάτι "μαγικό". Το να παίρνεις ένα κομμάτι λάσπης, να του δίνεις μορφή, να το ψήνεις στη φωτιά και εν τέλει να το παίρνεις στο σπίτι σου ως κάτι χειροποίητο, χρηστικό και εντελώς μοναδικό είναι μια μαγική εμπειρία. Σου δίνει μια ακαταμάχητη αίσθηση ικανοποίησης» λέει η Μαρίνα Καρνεάδου που εργάζεται ως φιλόλογος σε σχολείο, ενώ παράλληλα παρακολουθεί κι εκείνη μαθήματα κεραμικής.
Καθένας που ξεκινάει να παρακολουθεί μαθήματα κεραμικής θα φτιάξει κάτι τελείως ξεχωριστό και μοναδικό με τα χέρια του. «Στην αρχή οι περισσότεροι θα φτιάξουν κάτι γνώριμο και χρηστικό. Καθώς εξελίσσονται, όμως, βρίσκουν το ύφος τους και τα αντικείμενα που τους αντιπροσωπεύουν. Φυσικά, υπάρχουν και κάποιοι που έρχονται μόνο και μόνο για να πιάσουν το υλικό και για μεγάλο διάστημα εστιάζουν μόνο στη διαδικασία και στον διαλογισμό που μπορεί να σου προφέρει η ενασχόληση με τον πηλό. Αυτό που κάνουμε εμείς είναι ότι δίνουμε χώρο και χρόνο στους ανθρώπους να πειραματιστούν και ερεθίσματα για να βρουν τον δρόμο τους.
Ο πηλός είναι ένα ζωντανό υλικό με πολλά πρόσωπα και ως τέτοιο έχει τις ιδιαιτερότητες και τα όριά του, τις ομορφιές και τις δυσκολίες του και, βεβαίως, σου επιφυλάσσει συχνά εκπλήξεις, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. Όπως σε κάθε σχέση, ο χρόνος είναι πολύ σημαντικός παράγοντας. Όσο περισσότερο χρόνο του αφιερώνεις, τόσο καλύτερα μαθαίνεις να καταλαβαίνεις όσα προανέφερα και να απολαμβάνεις όλες του τις όψεις. Εμείς τον αντιμετωπίζουμε με σεβασμό και ενθουσιασμό ταυτόχρονα και μας το έχει ανταποδώσει απλόχερα. Είμαστε φοβερά τυχερές που έχουμε καταφέρει να εστιάσουμε σε μια τόσο δημιουργική ενασχόληση και έχουμε τη δυνατότητα να προσφέρουμε και σε άλλους την εμπειρία αυτή.
Τελικά, νομίζω ότι αυτό που έλκει τους ανθρώπους στην κεραμική είναι ο ίδιος ο πηλός, ενώ η διαδικασία σαφέστατα λειτουργεί ως ένα είδος διαλογισμού και ψυχοθεραπείας. Το στοιχείο του διαλογισμού είναι πιο έντονο ή πιο εμφανές ίσως στον τροχό λόγω της περιστροφικής κίνησης και της συνεχούς και απόλυτης επαφής με τον πηλό αλλά και λόγω του ότι τεχνικά δεν επιτρέπεται να αποσπαστεί η προσοχή σου από αυτό που κάνεις, γιατί απλώς θα "χάσεις" το αντικείμενο. Όμως το ίδιο ισχύει και με τις υπόλοιπες τεχνικές, κυρίως όταν κάνεις επαναλαμβανόμενες κινήσεις, είτε κατά την κατασκευή του αντικειμένου είτε κατά την επεξεργασία του (τρίψιμο, στίλβωμα κ.λπ.)» εξηγεί η Βίκυ Τοπαλίδου.
Όπως μου επισήμανε και ο Χάρης Πανουσόπουλος: «Καθημερινά όλοι μας καταναλώνουμε πολλές ώρες σε άυλες διαδικασίες και δουλειές στις οποίες είμαστε απλώς μεσάζοντες. Ίσως γι αυτό τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί η ανάγκη να φτιάξουμε κάτι με τα ίδια μας τα χέρια. Να νιώσουμε ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε κάτι».
Μου το επιβεβαιώνει και η Μυρτώ Στείρου, δημιουργός των χειροποίητων συλλεκτικών εκδόσεων Void, η οποία πρόσφατα ξεκίνησε κι εκείνη να κάνει μαθήματα κεραμικής σε ένα πιο κλασικό μέρος, στο Κέντρο Μελέτης Νεώτερης Κεραμεικής στον Κεραμεικό, στο οποίο διοργανώνονται μαθήματα κεραμικής αλλά και εξειδικευμένα σεμιναρία τα οποία συνδυάζουν τη θεωρία με την πράξη και αποσκοπούν στη μύηση των συμμετεχόντων στην πανάρχαια τέχνη της κεραμικής.
«Ξεκίνησα τα μαθήματα κεραμικής γιατί μου άρεσε πολύ η ιδέα του να μπορώ να δημιουργώ με τα χέρια μου αντικείμενα που θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω στην καθημερινότητά μου. Στο πρώτο μάθημα ο δάσκαλος μάς διάβασε ένα απόφθεγμα από τη Σπηλιά του Ζοζέ Σαραμάγκου, θέλοντας να μας εξηγήσει πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον πηλό. Η επαφή με τον πηλό είναι σίγουρα μια εμπειρία που είναι πολύ δύσκολο να περιγράψεις. Για μένα, στην αρχή υπήρχε μια αμηχανία, καθώς τη στιγμή που τον πιάνεις στα χέρια σου καταλαβαίνεις τις άπειρες επιλογές που έχεις με αυτό το υλικό, αλλά δεν μπορείς να τις πραγματοποιήσεις. Με τον χρόνο και την εξοικείωση νιώθω ότι τον αισθάνομαι πολύ περισσότερο και μπορώ να τον "δαμάσω" για να δημιουργήσω αυτά που θέλω. Μέσα από την κεραμική, πάντως, έχω μάθει να κάνω υπομονή και πως τα λάθη μπορούν να οδηγήσουν σε κάτι απρόσμενα όμορφο».
σχόλια