Θυμάμαι τη μέρα που είχα γνωρίσει αυτό το ψιλόλιγνο, πανέμορφο κορίτσι με τα μεγάλα εκφραστικά μάτια και τα πλούσια καστανά μαλλιά. Ήταν πριν από δέκα χρόνια περίπου στο πάρτι γενεθλίων μια φίλης. Οι Le Page, έτσι λεγόταν η μπάντα στην οποία συμμετείχε τότε, είχαν προσκληθεί για να παίξουν ζωντανά κάποια κομμάτια, διασκευές και δικά τους, στο σπιτικό πάρτι της εορτάζουσας.
Μου είχε κάνει εντύπωση το όνομά της: Τερψιχόρη. Είχα σκεφτεί αυτόματα πως ταίριαζε τόσο πολύ με το παρουσιαστικό της. Δεν θυμάμαι και πολλά από εκείνη την βραδιά αλλά δεν ξέχασα την Τερψιχόρη την οποία παρακολουθούσα συχνά-πυκνά μέσα από τον λογαριασμό της στο Instagram. Την έβλεπα να μετακομίζει στο Παρίσι, έπειτα στο Λονδίνο, να σπουδάζει και να ταξιδεύει σε όλη την Ευρώπη και όλο τον κόσμο.
Συναντηθήκαμε ξανά πριν από λίγες μέρες στο κέντρο, στο αγαπημένο μου καφέ Anana, στην Πραξιτέλους, μέσα στην πιο ατμοσφαιρική στοά του κέντρου. Πήραμε καφέ, παραγγείλαμε ένα από τα ωραία vegan γλυκά του μαγαζιού –κάτι σαν bounty, με καρύδα, χουρμάδες και σοκολατένια επικάλυψη– και ξεκινήσαμε να τα λέμε.
Είναι απίστευτο πως όλο το καπιταλιστικό σύστημα είναι στημένο πάνω στην ιδέα του αποφεύγουμε την πλήξη. Γι' αυτό και μπαίνουμε στο τριπάκι να ξοδεύουμε λεφτά για να αγοράζουμε διάφορα πράγματα, να βγαίνουμε έξω κλπ. Κι όλα αυτά για να αποφύγουμε το αναπόφευκτο: την ανία
Αφορμή για τη συνάντηση ήταν μια σειρά με δικά της κεραμικά τα οποία πέτυχα το καλοκαίρι που πέρασε στο πωλητήριο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Μου κέντρισαν το ενδιαφέρον ένα κεραμικό βάζο με τη μορφή ναύτη με βαριεστημένη έκφραση κι ένα άλλο, εντελώς minimal, με γυναικεία χαρακτηριστικά που επίσης είχε ένα ύφος βαρεμάρας στο βλέμμα. Τα βρήκα υπέροχα έτσι κομψά όπως ήταν, τοποθετημένα στον ωραίο, λευκό χώρο του μουσείου, και ένιωσα σαν να μου κλείνουν το μάτι.
Η Τερψιχόρη μέχρι πρότινος δεν είχε καμία σχέση με την κεραμική. Από τις σπουδές της βέβαια στην Ιστορία και την Αρχαιολογία είχε μια εξοικείωση με τα κεραμικά όμως δεν είχε πιάσει ποτέ πηλό στα χέρια μέχρι που κάποια στιγμή μπουχτισμένη από τη ζωή «δουλειά-σπίτι, σπίτι-δουλειά» αποφάσισε να πάει σε ένα εργαστήριο κεραμικής ως χόμπι, κάτι να της παίρνει το μυαλό απ' τη δουλειά – δούλευε σε διαφημιστική στο Λονδίνο.
«Ήταν τόσο υπέροχα πρωτόγνωρο αυτό που έζησα εκεί: να πιάνω με τα χέρια μου λάσπη, να την πλάθω και να φτιάχνω κάτι που στο τέλος είναι τόσο απτό. Τρελάθηκα με την ιδέα ότι μπορούσα να δημιουργώ κάτι από το τίποτα και συνειδητοποίησα ότι μέχρι τότε έκανα τα πάντα σε έναν υπολογιστή. Κι αν το καλοσκεφτείς σχεδόν όλα σήμερα γίνονται ψηφιακά» μου λέει.
«Είναι απορίας άξιο πως ο πηλός, αυτό το φαινομενικά τόσο εύθραυστο υλικό, είναι και τόσο μόνιμο. Σκεφτόμουνα στην αρχή πώς θα τα καταφέρω με κάτι τόσο ευαίσθητο – είμαι και ατσούμπαλη. Κι όμως, τα πήλινα αγγεία και ειδώλια είναι αυτά που έχουν επιβιώσει από την προϊστορική εποχή και είναι αυτά που μας δίνουν στοιχεία για το πώς ήταν η ζωή τότε» συμπληρώνει.
Έπειτα μου λέει και πάλι για το πόσο καταπιεζόταν στη δουλειά της, στη διαφημιστική. «Υπήρχαν μέρες που βαριόμουνα τόσο πολύ που έφτασα στο σημείο, για να περάσει η ώρα, να διαβάζω άρθρα και κείμενα σχετικά με την ανία. Θυμάμαι να διαβάζω αυτόν τον Δανό φιλόσοφο, τον Σόρεν Κίρκεγκαρντ, ο οποίος λέει ότι η βαρεμάρα είναι η απόλυτη ανθρώπινη κατάσταση και πως δεν χρειάζεται να προσπαθείς να την ξεπεράσεις γιατί θα μπεις αναπόφευκτα σε έναν φαύλο κύκλο που απλά θα θέλεις συνεχώς να αλλάζεις το περιβάλλον σου ή τις δραστηριότητές σου προκειμένου να την αποφύγεις.
Είναι απίστευτο πως όλο το καπιταλιστικό σύστημα είναι στημένο πάνω στην ιδέα του να αποφεύγουμε την πλήξη. Γι' αυτό και μπαίνουμε στο τριπάκι να ξοδεύουμε λεφτά για να αγοράζουμε διάφορα πράγματα, να βγαίνουμε έξω κ.λπ. Κι όλα αυτά για να αποφύγουμε το αναπόφευκτο: την ανία».
Την περίοδο λοιπόν που περνούσε αυτήν τη φάση βαρεμάρας στο γραφείο και ταυτόχρονα πήγαινε στο εργαστήριο για να φτιάξει τα κεραμικά της αποφάσισε να ξεκινήσει να φτιάχνει αυτές τις φιγούρες που βαριούνται οι οποίες όμως διατηρούν κάτι το μνημειακό, σαν να βρέθηκαν σε ανασκαφές και η βαρεμάρα να τις φέρνει πίσω, κοντά στον άνθρωπο. «Έφτιαξα ιστορίες για αυτές στο μυαλό μου» μου λέει και θυμάμαι την ιστορία του βαριεστημένου ναύτη που διάβασα στο σάιτ της.
«Αυτός ο ναύτης βαριέται πραγματικά» σημειώνει στη σύντομη παράγραφο δίπλα από τη φωτογραφία του και συνεχίζει: «Είναι υπέροχο να ταξιδεύεις, όμως ακόμη και η πιο γαλάζια θάλασσα δεν μπορεί να θεραπεύσει την ανία του. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να προκαλέσει αισθητική διέγερση στο περιβάλλον του, η ομορφιά είναι μπανάλ και ακόμη και το πιο ασυνήθιστο θέαμα –ή άνθρωπος– μπορούν να γίνουν βαρετά μετά από λίγο. Έτσι, ο ναύτης μας έπαψε να ψάχνει τρόπους για να θεραπευτεί από την ανία του και αντ' αυτού έχει αγκαλιάσει αυτό το συναίσθημα και το έχει αποδεχθεί ως την πιο ουσιαστική ανθρώπινη κατάσταση. Δεν ονειροπολεί, ακόμα κι αυτό μπορεί να γίνει βαρετό. Δεν κοιτάει καν το τηλέφωνό του. Είναι απλά εκεί και θα κρίνει κάθε κατώτερο ον που θα προσπαθήσει να τραβήξει την προσοχή του».
Με κάνει να χαμογελάω η σκέψη του πώς θα μπορούσαν άραγε οι αρχαιολόγοι του μέλλοντος να ερμηνεύσουν τα κεραμικά της. Μου λέει ότι της άρεσαν πολύ τα κυκλαδικά ειδώλια από την εποχή που σπούδαζε αρχαιολογία, αν και έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι στην ουσία κανείς δεν ξέρει γιατί είναι έτσι όπως είναι και γιατί οι άνθρωποι τότε τα έφτιαχναν με τον τρόπο που τα έφτιαχναν. «Ήταν λατρευτικά αντικείμενα; Δεν είμαστε σίγουροι. Ο λόγος που τα χέρια τους είναι σταυρωμένα δηλώνει νεκρική στάση και άρα τοποθετούνταν ξαπλωμένα ως νεκρά ή μήπως τα σταυρωμένα χέρια είναι και αυτά απλά ένδειξη αναμονής ή βαρεμάρας;» λέει με μια δόση χιούμορ.
Η Τερψιχόρη σήμερα εργάζεται ως freelancer στον χώρο της διαφήμισης και ασχολείται περισσότερο με τη δημιουργία των κεραμικών της. «Από τη στιγμή που πήρα αυτή την απόφαση είναι σαν να ζω μια άλλη ζωή, πιο ωραία. Πηγαίνω το πρωί στο στούντιο και μένω εκεί μέχρι το βράδυ. Είναι φοβερό πόσο πολύ με απορροφά η διαδικασία της δημιουργίας. Ξεχνάω να πιω νερό όταν φτιάχνω κεραμικά. Με το που απέκτησα χρόνο, ξέδωσα και μπόρεσα να αφεθώ. Περνάνε ώρες χωρίς να μιλήσω σε άνθρωπο, ακούω απλά μουσική και δεν σκέφτομαι τίποτα άλλο. Ούτε για τα αντικείμενα που φτιάχνω σκέφτομαι, είναι σαν να γίνονται μόνα τους. Οι ιδέες έρχονται σε άλλο χρόνο, γι' αυτό και κουβαλάω πάντα μαζί μου ένα μικρό σημειωματάριο για να τις σχεδιάζω.
Δεν θέλω να χρησιμοποιήσω καλούπια γιατί θέλω το κάθε κομμάτι να είναι εντελώς μοναδικό. Μου παίρνει πάνω από τρεις εβδομάδες για να φτιάξω ένα αντικείμενο. Συνήθως ξεκινάω με μία αφηρημένη ιδέα που δεν έχει καν σχέση με το τελικό σχήμα στο οποίο θα καταλήξω. Όταν αρχίζω και πλάθω τον πηλό αλλάζει η εικόνα στο μυαλό μου και τελικά αποφασίζω τι σχήμα θα δώσω από τον τρόπο που το νιώθω στα χέρια μου. Όταν περνάς τόσο χρόνο με ένα αντικείμενο αγγίζοντας το, δεν μπορείς να μείνεις αποστασιοποιημένος. Τον πηλό δεν τον επεξεργάζεσαι μόνο με τα εργαλεία αλλά κυρίως με τα χέρια σου. Τον χαϊδεύεις για να του δώσεις σχήμα και περνάς τα ακροδάχτυλα σου από την κάθε του γωνία.
Ως άνθρωπος είμαι πολύ αναβλητική αλλά ο πηλός δεν με αφήνει να παρατείνω για πολύ τη δημιουργία ενός έργου. Αν ξεραθεί, ό,τι και να κάνεις δεν μπορείς να το αναστρέψεις, οπότε το υλικό από μόνο του θέτει τα όρια και το τέλος του εκάστοτε έργου. Δεν έχει σημασία αν εγώ είμαι 100% σίγουρη για το τελικό αποτέλεσμα ή όχι. Από κάποιο σημείο και έπειτα ξέρω ότι είναι πέρα από τον έλεγχό μου. Επιπλέον, είναι τόσα πολλά αυτά που μπορούν να πάνε λάθος στη διαδικασία της δημιουργίας – μπορεί να σπάσει στην κατασκευή, στο πρώτο ή και στο δεύτερο ψήσιμο, οπότε κάθε φορά που τελειώνω κάτι και το βάζω στο καμίνι έχω μάθει να το αποχαιρετώ. Ακόμα και τώρα, κάθε φορά που βγαίνει κάτι ολόκληρο, εκπλήσσομαι.
Τα κεραμικά μου τα αντιλαμβάνομαι περισσότερο ως γλυπτά παρά ως χρηστικά αντικείμενα, γι' αυτό και απομακρύνομαι όλο και περισσότερο από τον τροχό ο οποίος, θες δεν θες, δίνει μια ομοιομορφία. Επιπλέον, είναι πολύ πιο ωραία η αίσθηση όταν φτιάχνεις κάτι στο χέρι. Στο μέλλον θα ήθελα να ενσωματώσω κι άλλα υλικά».
Η ζωή της Τερψιχόρης άλλαξε όταν οι άνθρωποι που διαχειρίζονται το πωλητήριο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης είδαν τα κεραμικά της στον λογαριασμό της στο Instagram. «Επικοινώνησαν μαζί μου, λέγοντάς μου ότι ήθελαν να τα αγοράσουν όλα για το πωλητήριο του μουσείου. Μέχρι τότε δεν είχα σκεφθεί ότι υπήρχε περίπτωση να ενδιαφερόταν κάποιος για να τα αγοράσει». Από τότε κι έπειτα η συνεργασία με το μουσείο έγινε πιο σταθερή και όταν ανακοινώθηκε η έκθεση «Πικάσο και αρχαιότητα» της ζητήθηκε να σχεδιάσει ειδικά γι' αυτή μικρά κεραμικά τα οποία θα έφτιαχναν σε πολύτιμα κοσμήματα οι γνωστοί κοσμηματοποιοί Hellenic wave.
Τώρα πια συνεργάζεται και με την με την ελληνική εταιρεία ρούχων Methen. «Έκανα κάποια σχέδια τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως patterns στα ρούχα και αξεσουάρ της επόμενης συλλογής τους». Της λέω πως έχω την αίσθηση ότι οι μορφές που φτιάχνει της μοιάζουν κάπως. «Όταν κάνω μύτες πάντα μου αρέσει να κάνω έντονες μεσογειακές μύτες σαν τη δικιά μου. Είναι και στοιχείο της μεσογειακής φυλής που μου αρέσει να αποτυπώνω στα κεραμικά μου.
Μου αρέσουν όλα τα μεσογειακά στοιχεία. Η ιδέα ότι η μεσογειακή φυλή είναι κάτι ξεχωριστό. Δεν είμαστε λευκοί. Είμαστε κάτι άλλο. Και δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε το γεγονός ότι οι λαοί γύρω από τη Μεσόγειο έχουμε πιο πολλά κοινά σε σχέση με την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, όσο και αν προτιμάμε την ταύτιση με τους δεύτερους. Και αντί να το βλέπουμε ως κάτι αρνητικό, το ότι δεν ανήκουμε στη Δύση, καλό είναι να συμφιλιωθούμε με αυτό. Και με τις πολιτισμικές και τις φυσικές μας διαφορές».
Δείτε περισσότερα κεραμικά της Τερψιχόρης Σαββάλα εδώ.
σχόλια