Το 1927, η καλλιέργεια του σιταριού περιελάμβανε 100% ντόπιες ποικιλίες, το 1969 μόνο 10%, ενώ σήμερα έχει κυριολεκτικά εκτοπιστεί από την καλλιέργεια το σύνολο των παλιών ποικιλιών. Το θέμα των ντόπιων ποικιλιών δεν είναι μονάχα τοπικό αλλά κι ένα από τα κύρια περιβαλλοντικά ζητήματα του πλανήτη, όπως και θέμα υψίστης σημασίας για την ελευθερία και την αυτάρκεια των λαών. Μια ποικιλία ρυζιού, ονομαζόμενη IR-36 απλώνεται σήμερα σε έκταση μεγαλύτερη του 60% της Ν.Α. Ασίας, όπου μόλις λίγα χρόνια πριν εύκολα εύρισκες χιλιάδες ποικιλίες που καλλιεργούνταν για αιώνες από τους αγρότες. Μια άλλη ποικιλία, η IR-8, κυριαρχεί από το κρύο της Ταϊβάν έως τη ζέστη του Μπενίνι, εκεί όπου μέχρι πριν λίγα μόνο χρόνια μεγάλωναν 30.000 είδη ρυζιού. Το ζαχαρότευτλο Detroit Globe Beet, που εισήγαγε στην Τουρκία κάποια γερμανική εταιρεία, προξένησε την εξαφάνιση της γενετικής δεξαμενής της Εγγύς Ανατολής. Πεπόνια και αγγούρια που εισήχθησαν από αμερικάνικες εταιρείες στην Αφρική αντικατέστησαν σχεδόν ολοκληρωτικά τις τοπικές ποικιλίες.
Το 75% της ευρωπαϊκής και το 93% της αμερικάνικης γεωργικής ποικιλότητας έχουν χαθεί μέσα στον 20ό αιώνα. Τριάντα χιλιάδες ποικιλίες λαχανικών εξαφανίστηκαν μέσα τον περασμένο αιώνα κι ακόμα χάνεται μία κάθε έξι ώρες. Το 30% του σταριού σε όλο τον κόσμο προέρχεται από ένα γονέα και το 70% από έξι γονείς.
Και όμως, στην Ελλάδα μόνο καλλιεργούνταν μέχρι πρόσφατα 111 ντόπιες ποικιλίες και πληθυσμοί μαλακού σιταριού, 139 ντόπιες ποικιλίες και πληθυσμοί σκληρού, 99 ντόπιες ποικιλίες και πληθυσμοί κριθαριού, 294 καλαμποκιού και 39 ντόπιες ποικιλίες και πληθυσμοί βρώμης, και, τέλος, 605 ποικιλίες φασολιού που έπαψαν πλέον να καλλιεργούνται .
Επίσης, χαρακτηριστικό είναι ότι στη χώρα μας, ενώ το 1951 δεν χρησιμοποιούνταν ακόμη καθόλου υβρίδια καλαμποκιού, σήμερα συμβαίνει να μην καλλιεργούνται πουθενά ντόπιες ποικιλίες, παρά μόνο υβρίδια. Επίσης, χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το 1927 η καλλιέργεια του σιταριού περιελάμβανε 100% ντόπιες ποικιλίες, το 1969 μόνο 10%, ενώ σήμερα κυριολεκτικά έχει εκτοπιστεί από την καλλιέργεια το σύνολο των παλιών ποικιλιών. Ανάλογες περιπτώσεις αφανισμού ντόπιων αξιόλογων ποικιλιών από τη γεωργία συμβαίνουν στα λαχανικά, δέντρα, βιομηχανικά και άλλα φυτά αλλά και σε αυτόχθονες φυλές αγροτικών ζώων, όπως οι βραχυκερατικές αγελάδες, τα ελληνικά άλογα, τα πρόβατα κ.λπ. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 1% των ντόπιων ποικιλιών σταριού και το 2-3 % των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην Ελλάδα έχουν διασωθεί και καλλιεργούνται σήμερα.
Ποιες είναι οι ντόπιες ποικιλίες;
Είναι οι ποικιλίες φυτών που καλλιεργούνται από την αρχαιότητα ως σήμερα στην ίδια περιοχή. Εξελίσσονται μέσα στους αιώνες και είναι προσαρμοσμένες στις τοπικές εδαφικές και κλιματικές συνθήκες. Ντόπιες χαρακτηρίζουμε ακόμη και τις ποικιλίες που ήρθαν πολύ αργότερα σε μια περιοχή, όπως τα καλαμπόκια, που ήρθαν κυρίως από τη Λατινική Αμερική στην Ελλάδα αλλά προσαρμόστηκαν στην περιοχή όπου βρέθηκαν.
Η ελληνική επικράτεια συνεισφέρει με περισσότερο από 6.000 φυτικά είδη στη μεσογειακή χλωρίδα, από τα οποία το 15% είναι ενδημικά.
Πώς και γιατί όμως φτάσαμε μέσα σε σχεδόν πενήντα χρόνια να χάσουμε όλο αυτόν το γεωργικό πλούτο;
«Η επίσημη παραγωγή σπόρων έχει κάποιους κανόνες και είναι μια διαδικασία που απαιτεί αρκετά κονδύλια. Για να παράγει κάποιος σπόρους μιας ποικιλίας και να τους πουλήσει, θα πρέπει αυτή η ποικιλία να είναι εγγεγραμμένη στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών, διαφορετικά η πώληση σπόρων είναι παράνομη πράξη» λέει ο προϊστάμενος της Τράπεζας Γενετικού Υλικού κ. Νίκος Σταυρόπουλος.
Το αποτέλεσμα είναι πως μερικές εταιρείες έχουν κατοχυρώσει συγκεκριμένες ποικιλίες, συνήθως υβρίδια, και παράγουν τους σπόρους. Ο εμπορικός πόλεμος γύρω από την κατοχύρωση της δημιουργίας των υβριδίων είναι τεράστιος, εφόσον η παραγωγή των συγκεκριμένων σπόρων κατ' αποκλειστικότητα κρύβει τεράστια κέρδη. «Όποιος ελέγχει το γενετικό υλικό των φυτών, ελέγχει την παγκόσμια διατροφή για το μέλλον. Οι μεγάλες εταιρείες παράγουν σπόρους για όλο τον κόσμο και έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν αυτό που θέλουν» λέει ο κ. Νίκος Σταυρόπουλος. Χαρακτηριστικό είναι ότι ακυρώθηκαν εξαγωγές στη Γερμανία με αργείτικο πεπόνι γιατί δεν είναι καταχωρημένο στον εθνικό κατάλογο.
Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως σε αυτήν του σταριού, οι αγρότες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ντόπιες ποικιλίες, διότι ο σπόρος δεν είναι πιστοποιημένος, οπότε δεν μπορούν να πάρουν επιδότηση.
«Όλη αυτή η διαδικασία ξεκίνησε με την αιτιολογία ότι ο αγρότης πρέπει να είναι κατοχυρωμένος και όταν αγοράζει ένα σπόρο να είναι σίγουρος ότι πρόκειται για μια συγκεκριμένη ποικιλία που έχει σίγουρα κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Στην πραγματικότητα, όμως, κανείς δεν εξαπατά κανέναν. Αυτός που αγοράζει μια ντόπια ποικιλία ξέρει τι αγοράζει. Είναι σαν να λες ότι επειδή βγήκε το αυτοκίνητο απαγορεύεται το ποδήλατο» προσθέτει ο κ. Σταυρόπουλος.
Το πολυεθνικό μονοπώλιο
Η ιδιοκτησία της τεχνογνωσίας των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών ανήκει σε τρεις μόνο εταιρείες:
• Στη Monsanto, ηγέτη της αγοράς, που προμηθεύει σπόρους σε αγρότες στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Αργεντινή, στην Ινδία και τη Ν. Αφρική. Τον Ιανουάριο του 2005 τής επιβλήθηκε πρόστιμο 1,5 εκατομμυρίου δολαρίων για δωροδοκία των αξιωματούχων της Ινδονησίας, ώστε να παρακαμφθεί η εκτίμηση για την επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τις καλλιέργειες βαμβακιού. Από το 1997 μέχρι το 2002, η Monsanto είχε καταβάλει 700.000 δολάρια σε δωροδοκίες στην Ινδονησία.
• Στην Bayer CropScience που προμηθεύει σπόρους σε ΗΠΑ, Καναδά, Αργεντινή και Αυστραλία. Πιέζει τρομακτικά την Ευρώπη και την Ινδία.
•Στη Syngenta, η οποία προήλθε από τη συγχώνευση της AstraZeneca και της Novartis, και προμηθεύει σπόρους τις ΗΠΑ, Καναδά και Ισπανία.
Πουλώντας σπόρους
Οι γενετικά τροποποιημένοι σπόροι πολύ συχνά πωλούνται υπό τον όρο ότι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μελλοντική σπορά. Μερικές εταιρείες βιοτεχνολογίας έχουν πάρει μέτρα εναντίον παραγωγών, που προσπαθούν να διατηρήσουν σπόρους για μελλοντική καλλιέργεια, βασιζόμενες στη δήλωση της Monsanto ότι αυτή η ενέργεια αποτελεί καταπάτηση των πνευματικών δικαιωμάτων! Η διαφύλαξη των σπόρων για μελλοντική σπορά είναι μια διαδικασία με μακρά παράδοση. Προκειμένου οι εταιρείες να «προστατευθούν» από αυτή την παραδοσιακή διαδικασία, παράγουν στείρους σπόρους, οι οποίοι δε μπορούν να αποθηκευτούν και να χρησιμοποιηθούν για επόμενη σπορά. Αυτά τα «συστήματα προστασίας της τεχνολογίας» (από πολλούς κριτικούς αποκαλούνται «συστήματα εξολοθρευτές») υποχρεώνουν τους αγρότες να αγοράζουν φρέσκους σπόρους κάθε χρονιά και έχουν καταδικαστεί από το κοινωνικό σύνολο, τους επιστημονικούς κύκλους και πολλές κυβερνήσεις σαν μια απειλή στην προστασία της διατροφής και μια ανήθικη εφαρμογή της βιοτεχνολογίας. Η αλήθεια είναι ότι οι εταιρείες βιοτεχνολογίας, αφού έγιναν ολιγοπώλια, τώρα συνθλίβουν οικονομικά τους αγρότες.
Η Monsanto και η Syngenta δήλωσαν πως
θα σταματήσουν τα «συστήματα εξολοθρευτές»,
αν δεχθούν ευρεία κριτική. Αλλά δεν
κράτησαν το λόγο τους. Αντίθετα, με την
πάροδο του χρόνου, βελτιώνουν αυτά τα
συστήματα. Η Syngenta κατέθεσε καινούργιο
εξολοθρευτικό σύστημα το Σεπτέμβριο
του 2001 και ακολούθησε η DuPont, με ένα νέο
τον Οκτώβριο του 2001.
* Τα παραπάνω στοιχεία έχουν δημοσιευτεί από το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών.
σχόλια