Part 3

I am not me, the horse is not mine

Ο σπουδαίος σύγχρονος Nοτιοαφρικανός καλλιτέχνης Ουίλλιαμ Κέντριτζ συμμετέχει στο Φεστιβάλ Αθηνών με μια φημισμένη βίντεο - εγκατάσταση.

O Ουίλλιαμ Κέντριτζ είναι ένας από τους πιο σπουδαίους εικαστικούς καλλιτέχνες του κόσμου και σίγουρα ένας από τους πιο διάσημους Νοτιοαφρικανούς, ενώ τα έργα του είναι από τα πιο περιζήτητα και ακριβοπληρωμένα της ηπείρου. Ξεκίνησε σαν ηθοποιός του θεάτρου το 1975 και μέχρι το 1991 σκηνοθέτησε και έπαιξε σε τηλεοπτικές ταινίες και σε σίριαλ, ενώ περισσότερο γνωστές είναι οι ταινίες που έφτιαξε με κινούμενα σχέδια (κινηματογραφούσε ένα σκίτσο, το έσβηνε, έκανε αλλαγέςκαι το κινηματογραφούσε ξανά). Τα πολιτικά θέματα των φιλμ του και οι μοναδικές τεχνικές του τον  έκαναν έναν από τους πιοαναγνωρίσιμους δημιουργούς κινουμένων σχεδίων στον κόσμο. Στο Φεστιβάλ Αθηνών θα παρουσιάσει μια βιντεο-εγκατάσταση που συνδυάζει αφήγηση, βιντεοπροβολές και ηχητικό σάουντρακ (με μουσική του Φίλιπ Μίλερ). Ο τίτλος της είναι «I Am Not Me, the Horse is Not Mine» και βασίζεται στο σατιρικό διήγημα Η Μύτη, που έγραψε ο Ρώσος συγγραφέας Νικολάι Γκόγκολ το 1837. Το έργο, που αποτέλεσε πρόπλασμα για την παραγωγή της ομώνυμης όπερας του Ντμίτρι Σοστακόβιτς στη μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης τον Μάρτιο του 2010, αντανακλά το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη για την ακμή και την πτώση του ρώσικου μοντερνισμού.

Μ.Η.

*Εταιρεία Θεάτρου Sforaris - Γιάννης Καλαβριανός, «Παραλογές ή μικρές καθημερινές τραγωδίες (εκδοχή ΙΙ)», 21-22 Ιουνίου, 21:00, Πειραιώς 260, Γκαράζ. Η προπώληση αρχίζει στις 31 Μαΐου.

SFORARIS

Η ομάδα του Γιάννη Καλαβριανού παρουσιάζει ένα site specific έργο στο γκαράζ της Πειραιώς.

Όταν ο Γιάννης Καλαβριανός αποφοίτησε από το Τμήμα Θεάτρου της Καλών Τεχνών στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε να κατέβει στην Αθήνα και, μεταξύ άλλων, να ενώσει τις δυνάμεις του και με άλλους ηθοποιούς στην Εταιρεία Θεάτρου Sforaris. «Από την αρχή θέλαμε να παίζουμε σε μέρη μη θεατρικά. Η παράσταση Παραλογές ή μικρές καθημερινές τραγωδίες (εκδοχή ΙΙ) που παρουσιάζουμε στο Φεστιβάλ είναι μια νεότερη εκδοχή της παράστασης που έχουμε παίξει σε διάφορα μέρη όπου δεν υπάρχουν θέατρα, αλλά έχουν ιδιαίτερο ιστορικό ή αισθητικό ενδιαφέρον - όπως ο Ρώσικος Ναύσταθμος στον Πόρο, ένα ελαιουργείο στην Ελευσίνα και ένα εγκαταλελειμμένο διώροφο στο Επιτάλιο Ηλείας, μεταξύ άλλων. Το Γκαράζ της οδού Πειραιώς, όπου θα παιχτεί η παράσταση τώρα, είναι ένας ψυχρός και βιομηχανικός χώρος και παρόλο που το urban δεν το έχω και πολύ, μου φάνηκε ενδιαφέρουσα η πρόκληση, λαμβάνοντας υπόψη και το ότι η παράσταση είναι site specific», εξηγεί ο νεαρός σκηνοθέτης που, παρότι είχε κάνει και το αγροτικό του στην ιατρική, το θέατρο τον κέρδισε για τα καλά.

Πρόκειται για σπονδυλωτή παράσταση-εγκατάσταση, βασισμένη στις ιστορίες τεσσάρων δημοτικών τραγουδιών και σε στίχους ποιημάτων του Τάσου Λειβαδίτη, μέσα από τους οποίους εκφράζεται το ανικανοποίητο και το μεταφυσικό. Σε όλες τις παραλογές υπάρχουν δύο αφηγητές, οι οποίοι σχολιάζουν την παραλογή με στίχους του Λειβαδίτη. «Επέλεξα πέντε γυναίκες γιατί στο μυαλό μου οι γυναίκες διηγούνται τα παραμύθια - ίσως γιατί η γιαγιά μου ήταν αυτή που μου τα έλεγε όταν ήμουν μικρός. Γενικώς, στα θέματα της ζωής και του θανάτου οι γυναίκες είναι πιο κοντά».

Μ. Κ.

*Εταιρεία Θεάτρου Sforaris - Γιάννης Καλαβριανός, «Παραλογές ή μικρές καθημερινές τραγωδίες (εκδοχή ΙΙ)», 21-22 Ιουνίου, 21:00, Πειραιώς 260, Γκαράζ. Η προπώληση αρχίζει στις 31 Μαΐου.

Από τον ουρανό της Κρήτης, ο Ψαραντώνης στο Ηρώδειο

Ο Γιάννης Αγγελάκας μιλάει για τον αυθεντικότερο εκφραστή της κρητικής μουσικής παράδοσης.

«Τα CD μου πάνε σε όλες τις χώρες του κόσμου, πηγαίνω στα καλύτερα φεστιβάλ του κόσμου και παίζω, οι ξένοι με σέβονται» δήλωνε ο Ψαραντώνης πριν από τρία χρόνια στη LifO, εκφράζοντας το παράπονο ότι, παρ' όλη την επιθυμία του, δεν του δίνουν το Ηρώδειο για συναυλία: «Εδώ, αν μπορείς να κάνεις κάτι, το κάνεις μόνος σου, δεν περιμένεις από κανέναν. Το Ηρώδειο το ζήτησα πολλές φορές, αλλά δεν μου το δίνουν, δεν χωράω φαίνεται», έλεγε αφοπλιστικά. Στις 2 Ιουνίου ο δεινός λυράρης και σπουδαίος μουσικός, ο οποίος συνεχίζει μια παράδοση με ρίζες που φτάνουν στην αρχαιότητα, θα βρεθεί (επιτέλους) στο Ηρώδειο ανάμεσα σε φίλους, σε μια βραδιά που προβλέπεται να είναι μυσταγωγική. Αυτήν τη φορά, μαζί με τους μουσικούς που τον συνοδεύουν συνήθως, στη σκηνή θα βρεθεί κι ο Γιάννης Αγγελάκας, συνεργάτης και παραγωγός του συγκλονιστικού «Να 'χεν η θάλασσα βουνά», ο οποίος μας είπε για τον Ψαραντώνη:

«Ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Γιώργος Μπάτης κι οι προπολεμκοί ρεμπέτες, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Σαββόπουλος με τα τραγούδια και τις ιδέες της χρυσής του νιότης (όσα θαυμαστά μας πρόσφερε πριν αρχίσει να επεξεργάζεται το σημερινό αποθαρρυντικό του προσωπείο), ο Παύλος Σιδηρόπουλος και ο Ψαραντώνης είναι οι άνθρωποι που μου δώσανε χώρα και δύναμη από την εφηβεία μου μέχρι σήμερα, έτσι ώστε να μην ντρέπομαι από τη μια που γεννήθηκα σε αυτή τη χώρα και να μπορώ από την άλλη να στέκομαι χαρούμενος και δημιουργικός στο στεγνό, νεοφοβικό και ξεπεσμένο περιβάλλον της. Ο Ψαραντώνης είναι ο τελευταίος κρίκος μιας μυστικής αλυσίδας μεγάλων μουσικών που οι απαρχές της χάνονται στη βαθιά αρχαιότητα. Είναι ο σημαντικότερος κατά την άποψή μου εν ενεργεία Έλληνας μουσικός σήμερα. Κάποιο καλότυχο πνεύμα με βοήθησε να συνδεθώ και να συνεργαστώ μ' αυτόν τον ανατροπέα, ανανεωτή και αστροναύτη της μουσικής μας παράδοσης. Στο Ηρώδειο θα ανέβω να τραγουδήσω μερικά τραγούδια μαζί του με τη χαρά του παιδιού που πηγαίνει να τιμήσει τον πατέρα του και δάσκαλό του και για να ζήσω ακόμα μια μαγική στιγμή δίπλα του».

*Από τον ουρανό της Κρήτης, ο Ψαραντώνης στο Ηρώδειο. Φιλική συμμετοχή: Γιάννης Αγγελάκας. 2 Ιουνίου, 21:00, Ηρώδειο. Η προπώληση των εισιτηρίων άρχισε στις 12 Μαΐου.

Μπαρόκ έκρηξη!

Les Arts Florissants

To μότο των Les Arts Florissants είναι «Τhe Baroque rediscovered» (η επανεφεύρεση του μπαρόκ). Τέσσερα χρόνια πριν είχαμε την τύχη να δούμε ακριβώς τι σημαίνει αυτό, όταν πρωτοήρθαν στο Μέγαρο Μουσικής για να παρουσιάσουν το Les Palladins του Ζαν Φιλίπ Ραμώ. Είδαμε μια εκθαμβωτική μπαρόκ παράσταση με εκρήξεις χιούμορ, ευφάνταστη και κυρίως ουσιαστικά μοντέρνα, χωρίς δήθεν νεωτερισμούς δηλαδή. Οι Les Arts Florissants κάνουν τον όρο «μπαρόκ όπερα» να μοιάζει εντελώς παρωχημένος - τόσο ανάλαφρες και γεμάτες από τη χαρά της ζωής είναι οι παραστάσεις τους. Με μεγάλη μας χαρά ανακαλύψαμε ότι φέτος επιστρέφουν στο Φεστιβάλ Αθηνών με τη όπερα-μπαλέτο Πυγμαλίων του Ζαν Φιλιπ Ραμώ και κάποια αποσπάσματα από το έργο Ιππόλυτος και Αρικία. Ο Πυγμαλίων θεωρείται ίσως η καλύτερή μονόπρακτη όπερα του Ραμώ. O μύθος του Πυγμαλίωνα είναι βασισμένος στις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου: ο γλύπτης που δημιουργεί το τέλειο άγαλμα μόνο και μόνο για να το ερωτευτεί. Ψυχή του γκρουπ των Les Arts Florissants είναι ο Αμερικάνος Ουίλλιαμ Κρίστι, ενώ η χορογραφία είναι της πολύ σπουδαίας Αμερικανίδας χορογράφου Tρίσα Μπράουν. Να σημειώσουμε ότι η Μπράουν είναι μία από τις σημαντικότερες χορογράφους του αμερικάνικου μεταμοντέρνου χορού και η παρουσίαση του Πυγμαλίωνα αποτελεί και μια μορφή εορτασμού των 40 χρόνων προσφοράς της στον αμερικάνικο χορό.

Δ. Τ.

*Les Arts Florissants - Ουίλλιαμ Κρίστι & Ομάδα Χορού Τρίσα Μπράουν, Ζαν-Φιλίπ Ραμώ, «Πυγμαλίων», 26-28 Ιουνίου, 21:00, Mέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη»|. Η προπώληση αρχίζει στις 5 Ιουνίου.

Θέατρο Νο -Ροκούρο Γκένσο Ουμεγουάκα

Τέλεια φόρμα, ακρίβεια κινήσεων, χάρη, χειρονομίες με μέγεθος και σημασία, ένα θέατρο τελετουργικό που αφηγείται ιστορίες τριακοσίων, τετρακοσίων ακόμα και εξακοσίων ετών.

Πολύ λίγα έργα έχουν γραφτεί στη σύγχρονη εποχή για να ανανεώσουν το ρεπερτόριο του Θεάτρου Νο, ανάμεσα τους και πέντε έργα γραμμένα εξαιρετικά από τον Μισίμα. Αλλά, έτσι κι αλλιώς, τα λόγια είναι ελάχιστα, κυριαρχούν η μιμητική, οι πολεμικές τέχνες, η μουσική που συμμετέχει στη δράση, τα περίτεχνα κοστούμια, που αποτελούν τα κυρίαρχα στοιχεία του ιστορικού αυτού θεάτρου, το οποίο ακολουθεί την ιαπωνική παράδοση από τον 14^ο αιώνα. Όμως, αν και θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της μεγάλης εθνικής κληρονομιάς, ελάχιστοι καλλιτέχνες αφοσιώνονται σ' αυτό. Και το ιαπωνικό κοινό που παρακολουθεί επί των ημερών μας παραστάσεις Νο μειονεκτεί σε αριθμό σε σχέση με τη μεγάλη πλειοψηφία που ακολουθεί το δυτικότροπο θέαμα.

Το θέατρο Ουμεγουάκα (βασισμένο στο «κάνζε», μια από τις σχολές του Νο) συνεχίζει μια οικογενειακή παράδοση αιώνων, βγάζοντας αποκλειστικά «σίτε» - πρωταγωνιστές. Άντρες ηθοποιοί που ξεκινούν τη μύησή τους στην ηλικία των τριών χρόνων, ζώντας δίπλα στον μέντορα-δάσκαλό τους, με ατέλειωτες ώρες διδασκαλίας, προπόνησης και απόλυτης πειθαρχίας. Εξάσκηση ζωής, που δεν σταματάει ακόμα και όταν πια φτάσουν επάξια στο επίπεδο των προγόνων τους, μεταλαμπαδεύοντας τη γνώση από γενιά σε γενιά.

Ο Ροκούρο Γκένσο Ουμεγουάκα είναι ο 56^ος συνεχιστής της μεγάλης αυτής θεατρικής οικογένειας. Ζωντανός μύθος της Ιαπωνίας, όπως άλλωστε και ο παππούς και ο πατέρας του, έχει παρασημοφορηθεί για τη συνεισφορά του στη συνέχιση του Νο, ενώ είναι μέλος της Ακαδημίας Τεχνών της Ιαπωνίας. Ταξιδεύει με τον θίασό του σ' όλο τον κόσμο, έχει παίξει σε σπουδαία θέατρα, σε τόπους εμβληματικούς, μπροστά σε αρχηγούς κρατών, έχει αναγνωριστεί από σημαντικούς καλλιτέχνες διεθνώς. Σε μια περίπτωση συνεργάστηκε με έναν άλλο θρύλο, τη Μάγια Πλιτσέσκαγια, στο Κυότο, στο περίφημο Καμιγκάμο Τζίντζα Σίντο, παραποτάμιο ιερό χαρακτηρισμένο από την Ουνέσκο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Αν και στο Φεστιβάλ Αθηνών θα παίξει για πρώτη φορά, το Ηρώδειο έχει φιλοξενήσει παράσταση Νο με πρωταγωνιστή τον πατέρα του το 1965.

Χ.Π.

*Θέατρο No, Σανμπασό, Ντάι-Χάνγια (νο), Η Σούτρα της Μεγάλης Σοφίας, 16 Ιουνίου, 21:00, Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Η προπώληση αρχίζει στις 20 Μαΐου.

Η επικαιρότητα του Αριστοφάνη στην Επίδαυρο

Οι Ιππής (424 π.Χ.) είναι η πρώτη κωμωδία του Αριστοφάνη που ανέβηκε με την υπογραφή του. Η επικαιρότητά της είναι μεγάλη, αφού η σάτιρα περιστρέφεται γύρω από τους πολιτικούς και τα προβλήματα που δημιουργούν στους πολίτες. Δείτε την Ελλάδα σήμερα και θα καταλάβετε... Πηγή έμπνευσης του αρχαίου Έλληνα κωμικού είναι ο Κλέωνας, πολιτικός αντίπαλος του Περικλή και από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν τον πολιτικό εντυπωσιασμό αντί της πολιτικής ουσίας. Η σκηνοθεσία είναι του Βασίλη Νικολαΐδη και η μετάφραση του Κ.Χ. Μύρη. Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους κρατούν οι Γιώργος Αρμένης, Γιάννης Κοτσαρίνης, Θύμιος Κούκιος, Σαμψών Φύτρος και ο Παύλος Χαϊκάλης. Η παραγωγή γίνεται σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου.

Ο Τόκος

Ο Δημήτρης Δημητριάδης μίλησε στον Χρήστο Παρίδη για το νέο του έργο που σκηνοθετεί ο Λευτέρης Βογιατζής.

«Τη χρονιά εκείνη, καμιά γυναίκα δεν έπιασε παιδί. Αυτό συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια, μέχρι που συμπληρώθηκε γενιά χωρίς καμιά καινούργια γενιά να 'ρθει στον κόσμο». Η πρώτη φράση από το πιο δημοφιλές βιβλίο του Δημήτρη Δημητριάδη, το Πεθαίνω σαν χώρα, είναι χαρακτηριστική ολόκληρης της πορείας του ως συγγραφέα και είναι το κεντρικό θέμα και του νέου του θεατρικού έργου Τόκος, που ανεβαίνει στο πλαίσιο του Φεστιβάλ από τη Νέα Σκηνή του Λευτέρη Βογιατζή.

Τέσσερις γυναίκες, τέσσερις άντρες, μια γέννα, μια γιορτή στην αυλή ενός σύγχρονου λαϊκού σπιτιού. Λόγος άμεσος, ακριβής, καθημερινός.

Ο συγγραφέας εξηγεί: «Αυτό που βγήκε ήταν από την αναγκαιότητα του ίδιου του έργου. Το να μαζεύονται κάποιοι άνθρωποι σε μια αυλή για να γιορτάσουν τη γέννηση ενός μωρού δεν μπορεί να έχει κάτι το αφηρημένο ή εξωπραγματικό. Είναι μια καθημερινή κατάσταση. Δεν μπορούσα να επιβληθώ στο έργο και να το πάω αλλού, το ίδιο το θέμα επέβαλε από μόνο του κάποια πράγματα. Καθώς δεν μου επιτρεπόταν να χρησιμοποιήσω άλλη γλώσσα από αυτή που χρειαζόταν, ήταν σαν το έργο να "έγραψε" το έργο. Δεν ήταν ότι αποφάσισα να γράψω ένα λαϊκό έργο».

Έστω και έτσι, προέκυψαν ηθογραφικά στοιχεία που μέχρι πρότινος ήταν ξένο σώμα στο έργο σας.

Ναι, υπάρχουν ηθογραφικά στοιχεία, αλλά πάρα πολύ υποψιασμένα, υπονομευμένα, και εντελώς ανατιναγμένα. Δεν μένει τίποτα όρθιο από αυτά στο τέλος. Ο γυναικείος χαρακτήρας που αρχίζει και τελειώνει το έργο έχει στοιχεία παραμυθούς. Αφηγείται όλο της το παρελθόν, μια γυναίκα λαϊκή, που υπήρξε ρεμπέτισσα -είχα μάλιστα στο μυαλό μου την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου όταν έγραφα το ρόλο της-, σε μια εποχή που ακουγόταν το λαϊκό τραγούδι. Μια εποχή που σήμερα τη σκεφτόμαστε καθαγιασμένη, εξιδανικευμένη, ωραιοποιημένη, που φέρει στοιχεία που έχουν χαθεί σήμερα. Το παρελθόν λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό.

Το παρελθόν και η μνήμη βαραίνουν όλo τo ελληνικό θέατρο. Μοιάζει σαν να γράψατε το πρώτο σας αμιγώς «ελληνικό» έργο.

Έχει πολλά ελληνικά στοιχεία. Το ελληνικό κοινό θα αναγνωρίσει πρόσωπα που περίπου τα ξέρει. Βέβαια, η πλοκή και η εξέλιξη πάει αλλού. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι η γλώσσα και όλες αυτές οι γυναίκες έχουν κάτι από το Τρίτο Στεφάνι, ένα μυθιστόρημα που αγαπώ πολύ. Βρέθηκα σε μια σχέση με τη γλώσσα που δεν την είχα αισθανθεί μ' αυτό τον τρόπο άλλοτε. Ένιωσα μεγάλη χαρά γιατί ήταν ένα ανεξερεύνητο πεδίο. Παρευρέθηκα στις πρώτες αναγνώσεις του έργου με τον Λευτέρη Βογιατζή, με τον οποίο έχω δουλέψει πολύ στενά από την αρχή, και μαζί με τους ηθοποιούς έγινε μια πραγματική ανασκαφή του έργου. Μέσα από τις συζητήσεις ανακάλυψα πολλά πράγματα που τα πέρασα με μεγάλη ευχαρίστηση. Πράγματα πολύ γόνιμα ως προς τη γλώσσα. Κέρδισε πολύ ως προς το ύφος το έργο. Πήγε προς μια μεγαλύτερη πυκνότητα και λιτότητα.

Μεγαλύτερη οικονομία;

Ακριβώς. Έχασε ό,τι περιττό είχε και κέρδισε ό,τι αναγκαιότερο χρειαζόταν. Είναι συχνά και η δική μου ανάγκη και τάση να γίνομαι πιο λιτός και ακριβής.

Ο τίτλος παραπέμπει στη γέννα αλλά και στον τόκο με τη οικονομική έννοια.

Έχει να κάνει με μια εξάρτηση και μια σχέση άνιση κυρίως. Κάποιος μας βοήθησε κάποια στιγμή κι εμείς δεν ανταποκριθήκαμε σ' αυτό και δεν ξεπληρώσαμε τους λογαριασμούς μας. Είναι ένα θέμα που μαζί με τη γέννα διατρέχει, επίσης, όλο το έργο.

Επανέρχονται ζητήματα υπαρξιακά, λοιπόν, που είτε μεταφορικά είτε ρεαλιστικά στοιχειώνουν τη δραματουργία σας.

Ο Τόκος θίγει την αναγκαιότητα και τη δικαίωση της συνέχισης της ζωής. Κάτι που με απασχολεί όντως, από το Πεθαίνω σαν χώρα μέχρι και σήμερα. Θέματα στα οποία συνεχώς επανέρχομαι, όπως η δημιουργία, η παραγωγή, η γονιμότητα. Είναι τα ζητήματα που απασχολούν τα οκτώ πρόσωπα του έργου. Ενός έργου που άρχισα να το σκέφτομαι πριν δέκα χρόνια, αλλά το έγραψα μόλις πριν τέσσερα. Διαφέρει πολύ απ' ό,τι είχα γράψει μέχρι τώρα και φέρει κάτι που θα με ενδιέφερε πολύ να το συνεχίσω προς την κατεύθυνση αυτή.

*Η Νέα Σκηνή - Λευτέρης Βογιατζής, Δημήτρη Δημητριάδη, «Τόκος». 12, 13, 14, 15 Ιουλίου, 21:00, Πειραιώς 260, Χώρος Δ.