Η κρίση τα μεγεθύνει όλα. Από τα θέματα επιβίωσης μέχρι αυτά της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό συμβαίνει και με την ξαφνική ανησυχία που νιώθει η κοινή γνώμη για τα μουσεία. Όχι γιατί δεν υπάρχει κυριολεκτικά μεγάλο πρόβλημα, αλλά επειδή, απ’ ό,τι δείχνει το αστυνομικό δελτίο, πλην συγκεκριμένων περιπτώσεων, τα ελληνικά μουσεία ποτέ δεν πέρασαν περίοδο που να ένιωθαν αρκετά… ασφαλή. Πόσο μάλλον τώρα, που η κρατική μηχανή είναι σβηστή. Ένας από τους συνομιλητές, μάλιστα, παρομοίασε τη σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα με αυτή εμπόλεμων κρατών όπου ανάμεσα στα «θύματα» ήταν μεγάλα μουσεία και ανεκτίμητοι θησαυροί. Θυμηθείτε τι έγινε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Βαγδάτης, της Καμπούλ και τα πρόσφατα γεγονότα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Καΐρου.
ΕΧΟΥΝ ΓΝΩΣΗ ΟΙ ΦΥΛΑΚΕΣ;
Μετά τις δύο πρόσφατες ληστείες στην Πινακοθήκη και την Ολυμπία, αν και είναι διαφορετικές περιπτώσεις, φάνηκαν για μια ακόμη φορά οι αδυναμίες μας. Αφορμή δεν είναι οι μειώσεις στα κονδύλια του υπουργείου Πολιτισμού (35% κάτω στα μνημονιακά χρόνια), αλλά ένα νομοσχέδιο του Προκόπη Παυλόπουλου που έκανε τις συμβάσεις των εποχικών δημόσιων υπαλλήλων 24μηνες και μετά εμπόδιζε την επαναπρόσληψή τους. Η λήξη των συμβάσεων και οι γενικότερες ανακατατάξεις στον δημόσιο τομέα δημιούργησαν ένα αλαλούμ, με αποτέλεσμα να μείνουν 2.500 θέσεις κενές (κυρίως φυλάκων) και πολλά μουσεία να κλείσουν για λίγο καιρό. Μέσα σε αυτά και ορισμένες αίθουσες του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών και το επίμαχο Μουσείο της Ολυμπίας. Δεν ξέρω αν είναι σύμπτωση, αλλά μόλις την προηγούμενη εβδομάδα άλλαξε και ο νόμος Παυλόπουλου και οι συμβάσεις των 24 μηνών μετατράπηκαν σε πενταετείς.
Παρόλα όσα ακούγονται περί «περίεργων προσλήψεων», η πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Δέσποινα Κουτσούμπα, μας πληροφορεί ότι οι θέσεις καλύφθηκαν πλήρως το 2011 με 2.500 προσλήψεις μέσω ΑΣΕΠ. Η κ. Κουτσούμπα σημειώνει επίσης πως «Θεωρούν γενικά ότι για κάποιον περίεργο λόγο όλοι οι φύλακες είναι άνευ ειδικότητας. Ούτε αυτό είναι αλήθεια. Έχει φτιαχτεί εδώ και αρκετά χρόνια ΙΕΚ Φυλάκων. Αρκετά πριν από αυτό, από τότε που ψηφίστηκε το «προσοντολόγιο» του Δημοσίου, έχουμε καταφέρει, και μέσα στα υπόλοιπα, να υπογραμμίζεται πως ο φύλακας πρέπει να γνωρίζει τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα. Και κατά προτίμηση να είναι από το ΙΕΚ Φυλάκων. Δηλαδή, όταν προκηρύσσονται από το ΑΣΕΠ θέσεις, παίρνουν ΙΕΚ Φυλάκων και μόνο. Γιατί έγραψαν πως δεν παίρνουμε φύλακες από τον ΟΣΕ και ότι αυτούς που πήραμε τους κάναμε κλητήρες. Προφανώς γιατί οι άνθρωποι που ήρθαν από τον ΟΣΕ ήταν υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Δεν θα καταργήσουμε και το “προσοντολόγιο” του Δημοσίου επειδή του ήρθε του υπουργείου Πολιτισμού να μας φέρει από τον ΟΣΕ κόσμο. Εκτός αν θέλουμε να γυρίσουμε στα παλιά και να έχουμε τον φύλακα να λέει “έι, πού πας”. Kάναμε πολλά χρόνια να το ξεπεράσουμε αυτό και να έχουμε φύλακες που να γνωρίζουν, έστω, μία ξένη γλώσσα».
Ο Παναγιώτης Κουτής, πρόεδρος του Σωματείου Εκτάκτων Αρχαιολόγων, εντοπίζει και άλλα προβλήματα στη λειτουργία των μουσείων. «Θα έλεγα πως υπάρχουν πολλά περισσότερα από αυτά της φύλαξης. Εξαρτάται, βέβαια, από το πώς βλέπει κάποιος το μουσείο. Αν το βλέπει απλώς ως έναν χώρο όπου πηγαίνουν οι τουρίστες για να κόψουν εισιτήρια, τότε εντάξει. Αλλά ένα μουσείο έχει κάποιες υποδομές, όπως η συντήρηση των αρχαιοτήτων, η ανάδειξη, η καταλογογράφηση και η μελέτη που θα γίνει, και οι οποίες έχουν εγκαταλειφθεί τελείως. Υπάρχουν μουσεία που τα εργαστήριά τους είναι κλειστά. Υπολειτουργούν, δεν έχουν το κατάλληλο εξειδικευμένο προσωπικό. Οι αρχαιότητες στοιβάζονται σε ακατάλληλες αποθήκες πολλές φορές και ουσιαστικά ξαναθάβονται. Ενώ βγαίνουν από τη γη στις ανασκαφές, μετά ουσιαστικά τις ξαναθάβουν μέσα στις αποθήκες. Πολλές φορές συμβαίνει να φθείρονται και να καταστρέφονται από την αδιαφορία».
ΛΗΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ: ΚΑΚΙΑ ΜΟΔΑ Η ΘΡΑΣΥΤΑΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ;
Η δημοσιογράφος της «Καθημερινής» Μαργαρίτα Πουρνάρα θυμάται πως «πέρυσι είχα πληροφορίες από διευθυντή μεγάλου μουσείου ότι είχαν τρομερές ελλείψεις στη φύλαξη, σε βαθμό που ανάγκασαν τους συντηρητές να βγουν έξω μέρα μεσημέρι και να παριστάνουν τους φύλακες. Τότε αποφασίσαμε και εγώ και η εφημερίδα να μην το γράψουμε, γιατί μας είπε ο διευθυντής ότι θα τα βρούμε με το κράτος. Αυτό που σας λέω έγινε την περασμένη άνοιξη. Το θέμα, όμως, δεν λύθηκε». Ακολούθησαν τα περιστατικά σε Πινακοθήκη και Ολυμπία. Η προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟ Μαρία Ανδρεάδη-Βλαζάκη υποστηρίζει πως πρώτη φορά «συναντάμε το φαινόμενο να γίνονται οι κλοπές την ώρα που το μουσείο είναι ανοιχτό. Όπως γίνονται ένοπλες ληστείες στις τράπεζες, μπαίνουν μέσα κουκουλοφόροι, ενώ ο φύλακας έχει απενεργοποιήσει τον συναγερμό. Είναι κάτι που δεν το είχαμε ως τώρα». Μόνο η κ. Κουτσούμπα θεωρεί πως υπήρχε σχέδιο για την Ολυμπία: «Δεν μπουκάρεις έτσι σ’ ένα μουσείο, χωρίς να υπάρξει παραγγελία. Τα συγκεκριμένα εκθέματα υπάρχουν σε πάρα πολλές φωτογραφίες και δεν μπορείς να υποστηρίξεις πως τα βρήκες από τη γιαγιά σου ή τον παππού σου και να τα πουλήσεις στην ελεύθερη αγορά». Είναι πολλοί, όμως, που θεωρούν πως είναι δύσκολο να δημιουργηθεί μόδα. Είναι πολύ δύσκολο να κινηθούν στην αγορά καταγεγραμμένα και φωτογραφημένα έργα και πολλά μουσεία του εξωτερικού, όπως το Γκέτι και της Καλσρούης, έχουν αλλάξει την πολιτική τους όσον αφορά την απόκτηση αντικειμένων αμφίβολης προέλευσης. Δεν συμβαίνει το ίδιο, όμως, με τις λαθρανασκαφές, που είναι αυτήΝ τη στιγμή η νούμερο 1 πηγή αρχαιοκαπηλίας.
ΑΠΟ ΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ ΤΙ;
Υψηλό στέλεχος κορυφαίου μουσείου της χώρας, που δεν επιθυμούσε να αναφερθεί το όνομά του, υποστηρίζει πως «έχουμε μείνει πολύ πίσω. Θεωρούμε ότι είναι θέμα διορισμών φυλάκων. Η στρατηγική πρέπει να περιστρέφεται γύρω από τα καινούργια επιτεύγματα της τεχνολογίας. Έχουμε μείνει στο θέμα του διορισμού και δεν ασχολούμαστε με τίποτε άλλο. Από εκεί και πέρα αφήνουμε τα πράγματα στην τύχη τους. Παρηγορούμασταν μέχρι τώρα επειδή κλέβανε καταναλωτικά αγαθά και όχι μουσεία». Εκτός από το κράτος, ρίχνει την ευθύνη και στους διευθυντές. «Τόσα χρόνια δεν αντιδρούσαν, μόνο ζητούσαν διορισμούς. Δεν είναι αποκλειστικά ευθύνη του κράτους. Υπάρχουν διευθυντές και διοικητικά συμβούλια. Θα πρέπει ν’ αναλαμβάνουν ευθύνες και αυτοί που έρχονται σε καθημερινή επαφή με το μουσείο. Δεν μπορεί να τα χρεώνονται όλα ο υπουργός και ο γενικός γραμματέας». Η κ. Κουτσούμπα επιμένει πως πρέπει να σταματήσουν οι περικοπές στον Πολιτισμό: «Να σκύψουμε με σοβαρότητα πάνω στο θέμα του προσωπικού, που είναι πολύ σημαντικό, αλλά δεν είναι το μόνο. Προσέξτε! Ένοπλη ληστεία σε μουσείο, πρωί, δεν έχει ξαναγίνει. Ριφιφί, βράδυ, εντάξει. Αν ήταν δύο ή τρεις φύλακες, επειδή η συγκεκριμένη ενέργεια ήταν πολύ βίαιη, φοβάμαι πως θα είχαμε θύματα. Δεν είναι ότι θα βάλουμε τον φύλακα να πάει να σκοτωθεί. Θα μπορούσε, όμως, να υπάρχει ένα κουμπί ασφαλείας και να πιάνονταν στην έξοδο. Υπάρχουν σημεία στα συστήματα ασφαλείας που μπορούν να βελτιωθούν, αλλά πρέπει να γίνουν με σοβαρότητα. Ένας νυχτοφύλακας δεν μπορεί ν’ αποτρέψει πέντε ένοπλους, γι’ αυτό έχουμε και τους συναγερμούς και όλα τα υπόλοιπα. Πρέπει να δούμε πιο σοβαρά τα συστήματα ασφαλείας που θα λειτουργούν πιο αποτρεπτικά και με άμεση επέμβαση της αστυνομίας, αλλά θα πρέπει να δούμε και το θέμα του προσωπικού. Όπως επίσης και το επικοινωνιακό, το γεγονός πως συνολικά η κοινωνία πρέπει να βλέπει την όλη υπόθεση ως θέμα εθνικής κληρονομιάς ώστε να δημιουργήσουμε τη δική μας κουλτούρα. Είναι καταρράκωση για όλους μας αυτή η κλοπή. Επίσης, πολύ σημαντικό για όλους μας είναι να πιάσουμε αυτούς τους ανθρώπους, για να περάσουμε έτσι ένα πολύ σημαντικό μήνυμα».
Από το υπουργείο η κ. Βλαζάκη μας βεβαιώνει ότι θα παρθούν μέτρα. «Προτεραιότητά μας είναι η φύλαξη και η συντήρηση». Ήδη, από τα προηγούμενα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, τα περισσότερα μουσεία έχουν συστήματα συναγερμού, κάμερες κι ενισχυμένες περιφράξεις. «Ακούγεται και η λύση να κλείσουμε ορισμένα μουσεία. Αλλά αυτό σημαίνει ότι θα είναι πιο ασφαλή; Θα έχετε κι εσείς προσέξει πως μόλις κλείνει ένα μουσείο της χώρας γίνεται πάλι μια φοβερή επίθεση σχετικά με τα μουσεία που κλείνουν και για τα υποτιθέμενα χρήματα που χάνονται από τον τουρισμό».
Οι «αρπαγές» από το 1990 μέχρι σήμερα:
1990
Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου: Αφαίρεση 263 αρχαιολογικών εκθεμάτων.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου Σάμου: Kλοπή 8 αρχαίων αντικειμένων.
Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφιαράειου στον Ωρωπό: Αρπαγή της κεφαλής του αγάλματος Πανός και επιγραφών.
1991
Αρχαιολογική Συλλογή Γορτυνίας: Κλοπή κορμού αγάλματος Απόλλωνος Λυκείου κι εννέα ακόμη αντικείμενων της ρωμαϊκής περιόδου.
1992
Αρχαιολογικό Μουσείο Αίγινας (Κολώνα): Αρπαγή 90 αρχαιολογικών αντικειμένων.
Ναός Αλέας Αθηνάς: Αφαίρεση κεφαλής του Τήλεφου (έργο του Σκόπα).
Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας: Κλοπή 18 αντικειμένων.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου: Αφαίρεση 18 πρωτοκυκλαδικών ειδωλίων.
Αρχαιολογικό Μουσείο Ακροπόλεως: Αρπαγή χάλκινης κεφαλής.
Αρχαιολογικό Μουσείο Σχηματαρίου: Αφαίρεση διάφορων αντικειμένων.
1993
Μουσείο Παύλου & Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου: Κλοπή κεφαλής κόρης.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο: Αφαίρεση Κεφαλής Σφίγγας.
1995
Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης: Κλοπή ρωμαϊκής κεφαλής Απόλλωνα.
1997
Αρχαιολογικός Χώρος Ραμνούντα: Αρπαγή επιτύμβιας στήλης και επιτύμβιου γυναικείου αγάλματος.
2001
Αρχαιολογικός Χώρος Νικόπολης: Αφαίρεση επιτύμβιας στήλης.
2009
Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας Ολυμπίας: Κλοπή κιονόκρανου παλαιοχριστιανικής βασιλικής.
2012
Εθνική Πινακοθήκη: Aρπαγή ενός πίνακα ζωγραφικής του Πάμπλο Πικάσο, ενός πίνακα ζωγραφικής του Πιετ Μοντριάν κι ενός έργου σε χαρτί του Γκουλιέλμο Γκάτσια (Μονκάλβο).
2012
Μουσείο Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαίας Ολυμπίας: Ένοπλη ληστεία με αφαίρεση 77 αρχαίων αντικειμένων.
O Θανάσης Μασούρας, υπεύθυνος για τη φύλαξη του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, εξηγεί πώς εξοπλίζεται ένα σύγχρονο Μουσείο.
«Έχουμε κάνει τις προβλεπόμενες κινήσεις, όσο αναφορά το προσωπικό. Κατά καιρούς οργανώνουμε σεμινάρια φυλάξεων, έχουμε το οργανόγραμμα για τις φυλάξεις των εκθέσεων, μόνιμων ή περιοδικών, προσπαθούμε να μην υπάρχουν κενά, παράλληλα έχουμε ενισχύσει με ηλεκτρονικά μέσα τη φύλαξη όλων των χώρων, εξωτερικούς και εσωτερικούς, έχουμε συναγερμούς σε όλες τις προθήκες, υπάρχουν ανιχνευτές κίνησης, πυρανίχνευσης, υπάρχει άνθρωπος που είναι 24ωρες το 24ωρο, όλες τις ημέρες του χρόνου μέσα στο control room, απ’ όπου εποπτεύει τα συστήματα ασφαλείας και οτιδήποτε δημιουργηθεί είναι σε θέση να το εντοπίσει. Δηλαδή, έχει πλήρη εικόνα του χώρου και με τις κάμερες και με τους συναγερμούς και, παράλληλα, αν, ο μη γένοιτο, συμβεί κάτι και ανάλογα με το επίπεδο της επικινδυνότητας, είτε εσωτερικά είτε εξωτερικά, ενημερώνεται η εταιρεία που έχει αναλάβει τη φύλαξη και η αστυνομία σε ένα ανώτερο επίπεδο.
Δεν υπάρχουν ηλεκτρονικά συστήματα που ν’ αντικαθιστούν το ανθρώπινο προσωπικό;
Σίγουρα υπάρχουν. Στις βιτρίνες έχουμε ηλεκτρονικούς συναγερμούς που σε οποιαδήποτε κίνηση ή παραβίαση ενεργοποιούνται. Δεν μπορεί, δηλαδή, να πάει κανείς και να πάρει ένα έκθεμα. Αμέσως, ο πρώτος που παίρνει το σήμα είναι ο φύλακας στο control room, αν και θα έχει γίνει ήδη αντιληπτός από το κλειστό σύστημα τηλεόρασης και τους ανιχνευτές από τη στιγμή που θα βρεθεί στο χώρο. Θα έλεγα πως με τον κατάλληλο σχεδιασμό τα ηλεκτρονικά μέσα μπορούν ν’ αποδειχτούν πολύ αξιόπιστα.
σχόλια