Ως θεσμός ξεκίνησε το 2004 από την ανάγκη κάποιων ανεξάρτητων καλλιτεχνών να συνευρεθούν και να συνομιλήσουν μέσα από τη δουλειά τους, έχοντας κοινή εθνική καταγωγή αλλά και προβληματική. Εμπνευστής ο Αιγύπτιος Τάρεκ Αμπού Ελ Φετούχ που, έχοντας την εμπειρία του Young Arab Theater Fund, ενός οργανισμού στήριξης ανεξάρτητων καλλιτεχνών αραβικής καταγωγής στο Βέλγιο, θέλησε να στήσει μια ανάλογη, πιο οργανωμένη πλατφόρμα δράσης στις ίδιες τις αραβικές χώρες, φέρνοντας σε επαφή Άραβες καλλιτέχνες που ήθελαν να προτείνουν μια νέα θεατρική γλώσσα και κυρίως να κριτικάρουν τα κοινωνικοπολιτικά αδιέξοδα των χωρών τους, όλα εκείνα που πριν από έναν χρόνο οδήγησαν στο μπαράζ εξεγέρσεων, συντελώντας στη δημιουργία της «αραβικής άνοιξης». Το Meeting Points, όπως βαφτίστηκε αυτό το τρόπον τινά φεστιβάλ, ξεκίνησε σε πόλεις της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής: Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Αμάν, Δαμασκός, Βηρυτός. Όπως εξηγεί σήμερα ο Ελ Φετούχ, «παρόλο που οι αποστάσεις μεταξύ των πόλεων του αραβικού κόσμου είναι μικρές, η απουσία υποδομής και θεσμών ήταν το μεγάλο εμπόδιο. Έτσι, έπρεπε να εγκαθιδρύσουμε έναν συντονιστικό, ανεξάρτητο οργανισμό, για να ενισχύσει τη διακίνηση των τεχνών». Μετά το 2007 προστέθηκαν οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο, ως όφειλαν, ώστε να φέρουν τη σύγχρονη καλλιτεχνική αραβόφωνη δημιουργία σε επαφή με τη Δύση. Ο Ελ Φατούχ εξηγεί πως «το κοινό της Δύσης έχει πια την ευκαιρία να γίνει μάρτυρας μιας καλλιτεχνικής και στοχαστικής πρότασης όχι προϋπαρχουσών ιδεών αλλά εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης των προβλημάτων. Και μολονότι αφετηρία είναι η συγκεκριμένη περιοχή με τα προβλήματά της, συγχρόνως αναδεικνύονται παγκόσμια ζητήματα, εφόσον ζούμε πια σε κοσμοπολίτικες κοινωνίες, όπου τέτοια θέματα διαπερνούν σύνορα και καλλιτεχνικές πρακτικές».
Η Αθήνα «δικτυώνεται»
Φέτος, για πρώτη φορά γίνεται μέρος αυτού του δικτύου και η Αθήνα, όπου η έκτη διοργάνωση του θεσμού, το ΜΡ6, θα φιλοξενηθεί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Μια εξέλιξη καθόλα αναμενόμενη, αν όχι επιβεβλημένη, καθώς η Ελλάδα έχει μακροχρόνιους, άρρηκτους δεσμούς με τον αραβικό κόσμο. Η επιμελήτρια κ. Κάτια Αρφαρά, που θα συντονίσει την αθηναϊκή εκδοχή αυτού του πανοράματος, παραδέχεται ότι «… η θέση της Ελλάδας είναι πάρα πολύ κοντά στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, πολύ κοντύτερα από την υπόλοιπη Δύση, εντούτοις μέχρι τώρα ξέραμε ελάχιστα για το τι συμβαίνει στις γύρω χώρες καλλιτεχνικά, εκτός από μεμονωμένες εξαιρέσεις εικαστικών, φωτογράφων και κάποιων λογοτεχνών. Οι πρώτες συζητήσεις άρχισαν το καλοκαίρι του 2010, λίγο πριν ξεσπάσει η εξέγερση στην Τυνησία. Είχαμε παρακολουθήσει το προηγούμενο Meeting Points του 2009 στο Βερολίνο και θελήσαμε να ενταχθούμε στον πολιτιστικό χάρτη της γειτονιάς μας. Ήταν μάλιστα κάτι που έπρεπε να έχουμε αξιοποιήσει πολύ καιρό πριν, να γνωρίσουμε δηλαδή τη σύγχρονη δημιουργία αυτών των χωρών και τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες τους. Υπάρχουν πάρα πολλά ενδιαφέροντα πράγματα που γίνονται στο θέατρο, στον χορό, στον κινηματογράφο και στη μουσική. Νέοι δραματουργοί που μέσα από το θέατρο-ντοκουμέντο καταγράφουν την πραγματικότητα». Αυτό είναι και το ζητούμενο στην προκειμένη περίπτωση. Όχι θέατρο ή χορός για τον εφησυχασμένο θεατή, αλλά μια τέχνη διαδραστική που ν’ αφυπνίζει και να προκαλεί τον διάλογο με το κοινό. Το φετινό ΜΡ6, που ξεκίνησε από τη Βηρυτό κι ένα μικρό του τμήμα από το Αμάν, έχει πέρασε ήδη από τις Βρυξέλλες τον Νοέμβριο τού ’11 και μόλις τον Γενάρη τού ’12 από το Βερολίνο, με επιμελητή μια σημαντική και χαρισματική προσωπικότητα της διεθνούς εικαστικής σκηνής, τον Νιγηριανό Οκούι Ένβιζορ, διευθυντή του Haus der Kunst του Μονάχου και της Triennale 2012 του Παρισιού. Ένας οραματιστής και πολιτικά ευαισθητοποιημένος ιστορικός τέχνης ο οποίος, όταν ανέλαβε το ΜΡ6 και ταξιδεύοντας στη Μέση Ανατολή, ψυχανεμίστηκε έγκαιρα τη διάσταση που θα έπαιρναν τα κοινωνικά αδιέξοδα που είχαν συσσωρευτεί κι ετοιμαζόντουσαν να ξεσπάσουν, θέτοντας ως κεντρική θεματική τη σχέση κοινωνίας και τέχνης.
Η τέχνη ως επανάσταση και αντιστρόφως
Έτσι γεννήθηκε και διαμορφώθηκε το «Meeting Points 6. Logus Agonistes: Πρακτικές και λογικές της κοινωνίας των πολιτών». Η κ. Αρφαρά θυμάται ότι «όταν ήρθαν την πρώτη φορά στην Αθήνα να συζητήσουμε και να δουν τους χώρους, ήταν 14 Ιανουαρίου 2011. Το απόγευμα επισκεφτήκαμε την Αρχαία Αγορά ακριβώς γιατί η ιδέα του δημόσιου χώρου έχει εμπνεύσει τον Ένβιζορ σ’ αυτό που οραματίζεται στη σύγχρονη εκδοχή του, και το βράδυ είδαμε στις ειδήσεις τον Μπεν Άλι να φεύγει από την Τυνησία. Κι ενώ είχαμε απόλυτη συνείδηση της ιστορίας, ήταν σαν η ιστορία να έτρεξε πιο γρήγορα. Δεν είναι τυχαίο ότι κάποιοι καλλιτέχνες αισθάνθηκαν ότι έπρεπε να μιλήσουν γι’ αυτά που συμβαίνουν τώρα, αλλάζοντας τα σχέδιά τους. Όπως είναι η περίπτωση των δύο Σύρων καλλιτεχνών που, παρακολουθώντας την κατάσταση στη χώρα τους, θέλουν να μεταφέρουν μέρος της εμπειρίας τους και είναι συγκινητικό το ότι θα έρθουν από εκεί και θα επιστρέψουνε πάλι πίσω. Αν και κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί σε δύο εβδομάδες από τώρα».
Σε σχέση με τις δύο προηγούμενες διοργανώσεις του ΜΡ6, που στις μεν Βρυξέλλες, στον χώρο Argos, φιλοξενήθηκε μια μεγάλη εικαστική έκθεση και στο βασιλικό φλαμανδικό θέατρο KVS ό,τι είχε να κάνει με performing arts, και στο Βερολίνο, στο περίφημο Haus der Kulturen der Welt, δόθηκε έμφαση στις συζητήσεις και δεν παρουσιάστηκαν παρά ελάχιστα από την έκθεση, το ΜΡ6 της Αθήνας θα συμπεριλάβει όλες τις δραστηριότητές του, εξισορροπώντας ανάμεσα σε τέχνη, χορό, θέατρο, μουσική, κινηματογράφο και δημόσιο λόγο. Θα δοθεί, μάλιστα, ιδιαίτερη έμφαση στη δουλειά της Μόνα Χατούμ, γνωστής στο ελληνικό κοινό από προηγούμενη έκθεσή της στο ΕΜΣΤ. Η παλαιστινιακής καταγωγής καλλιτέχνις που ζει αυτοεξόριστη στο Λονδίνο από τον καιρό που άρχισε ο εμφύλιος στον Λίβανο, καταγινόταν πάντα με θέματα όπως η εξορία, η απώλεια, το φευγιό -όλα συνέπειες του πολέμου- αλλά και η ισότητα των φύλων. Στην Αθήνα θα παρουσιάσει μια επανάδραση (reenactement) της ιστορικής περφόρμανς της του 1983 The Negotiating Table, που αφορούσε την ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο, όπως επίσης, βίντεο, σχέδια, φωτογραφίες και σημειώσεις από άλλες περφόρμανς της δεκαετίας του ’80.
Μια άλλη σημαντική μορφή που έρχεται να συμμετάσχει στο πλαίσιο του ΜΡ6 είναι η Αιγύπτια συγγραφέας και ακτιβίστρια Αχντάφ Σουέιφ, γνωστή διεθνώς από το βιβλίο της Χάρτης της Αγάπης, αρθρογράφος της βρετανικής «Guardian» και της αιγυπτιακής «Αλ Σορούκ». Μια εμβληματική προσωπικότητα της επανάστασης της 25ης Ιανουαρίου της πλατείας Ταχρίρ, της οποίας το νέο βιβλίο Κάιρο: Η πόλη μου, η επανάστασή μας μόλις κυκλοφόρησε στην Βρετανία όπου και ζει, ενώ σύντομα θα δούμε και την ελληνική του έκδοση. Η Σουέιφ θα καθίσει στο τραπέζι με την Παλαιστίνια συγγραφέα Αντνέια Σίμπλι που ζει στο Βερολίνο και με συντονιστή τον Κωστή Παπαϊωάννου θα θέσουν προς συζήτηση το θέμα «Κοινοί τόποι και Ιθαγενείς: Μια κριτική ματιά στην κοινωνία των πολιτών».
Ο ίδιος ο Ένβιζορ θα δώσει μια διάλεξη με τίτλο «Civitas, Citizenship, Civity - Τέχνη και Φαντασία στην κοινωνία των πολιτών», την οποία θα παρουσιάσει, σχολιάσει και συντονίσει ο Χρήστος Ιωακειμίδης. Θα ακολουθήσει μια συζήτηση με τη Μόνα Χατούμ. Διάλεξη θα δώσει και ο διανοούμενος, αρχιτέκτονας και συγγραφέας Τόνι Σακάρ με τίτλο «One hundred thousand solitudes».
Φόρο τιμής θ’ αποδοθεί στον σπουδαίο Σύρο ντοκιμαντερίστα Ομάρ Αμιραλάι, που οι βραβευμένες του ταινίες με την κριτική τους ματιά έφεραν σε δύσκολη θέση αρκετές φορές το καθεστώς του κόμματος Μπάαθ, το οποίο συχνά απαγόρευσε την προβολή τους στη Συρία. Το ΜΡ6 θα συμπεριλάβει μερικά από τα κορυφαία του ντοκιμαντέρ που επηρέασαν νεότερους Άραβες κινηματογραφιστές, όπως το Everyday life in a Syrian village («Η καθημερινή ζωή σε ένα χωριό της Συρίας») του 1974. Από τον Λίβανο, ένα εικαστικό δίδυμο -αλλά και κινηματογραφικό-, η ελληνικής καταγωγής Ιωάννα Χατζηθωμά κι ο Χαλίλ Ζορέζ, δημιουργοί του βραβευμένου στις Κάννες Je veux voir με την Κατρίν Ντενέβ, θα φέρουν το Aida, Save me, ταινία μυθοπλασίας που συχνά θυμίζει ντοκιμαντέρ και θέτει ερωτήματα για τα όρια μεταξύ αυτογνωσίας και αυτοπροβολής.
Η μνήμη ενάντια στη λήθη
Από την Τυνησία θα δώσει το παρών ένας ακόμα σημαντικός καλλιτέχνης, ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Φάδελ Ζάιμπι (με είκοσι θεατρικά έργα και τρεις ταινίες στο ενεργητικό του), για να παρουσιάσει με την επίσης συγγραφέα και ηθοποιό Ζαλίλα Μπακάρ το έργο Amnesia. Ο Ζάιμπι, που με τη δουλειά του προσπαθεί να προσεγγίσει όλα τα κοινωνικά στρώματα της πατρίδας του, από τους αστούς μέχρι τους ανθρώπους της υπαίθρου, χρησιμοποιώντας όλες τις διαφορετικές διαλέκτους της αραβικής γλώσσας, στην τελευταία του δουλειά καταπιάνεται με τη σημερινή κατάσταση του Τυνήσιου. Έτσι, ενώ το έργο θυμίζει ένα καλοστημένο αστυνομικό μυθιστόρημα, στην ουσία τα θέματα που θίγονται έχουν να κάνουν με την ανθεκτικότητα της μνήμης, την ιστορία και την ατομική ελευθερία, σε αντιπαράθεση με τις συλλογικές δυνάμεις. Ο κεντρικός χαρακτήρας του, ένας άνθρωπος της εξουσίας, καταδικάζεται σε κατ’ οίκον περιορισμό κι όταν κλείνεται στη βιβλιοθήκη του σπιτιού, αυτή πιάνει φωτιά. Πρόκειται για δολοφονική ενέργεια, απόπειρα αυτοκτονίας ή δολιοφθορά μέσω ενοχοποιητικών στοιχείων;
Η παράσταση αυτή θα είναι και η μόνη συμβατικά θεατρική. Ο κ. Ένβιζορ πιστεύει ότι οι θεατρικές παραστάσεις, όσο ενδιαφέρουσες και να είναι, χαρακτηρίζονται από τις συμβάσεις της σκηνής. Όλες οι υπόλοιπες θεατρικές ομάδες που θα συμμετάσχουν σ’ έναν μεγάλο μαραθώνιο που θα «τρέξει» ολόκληρο το Σαββατοκύριακο 10 και 11 Μαρτίου, είναι αναλόγια που στόχο έχουν την εγρήγορση του κοινού και τη δημιουργία διαλόγου. Ει δυνατόν, να γίνουμε από θεατές παρατηρητές αυτού που συμβαίνει. Έτσι, από την Αίγυπτο η νέα σκηνοθέτις Λάιλα Σουλεϊμάν θα παρουσιάσει τη διαδραστική περφόρμανς No time for art στη μνήμη των μαρτύρων της επανάστασης. Aπό τη Συρία, τη χώρα που αυτήν τη στιγμή βρίσκεται στην επικαιρότητα εξαιτίας της τραγικής εμφύλιας σύρραξης, θα παρευρεθούν οι συγγραφείς και σκηνοθέτες Ομάρ Αμπού Σαάντα και Μοχάμεντ Αλ Άταρ με τα θεατρικά ντοκουμέντα Look at the streets… This is how hope looks like (βασισμένο σ’ ένα άρθρο της Σουέιφ) και το Can you please look at the Camera? αντίστοιχα. Aπό το Αμάν η Σαμάχ Χιτζάουι θα φέρει την τολμηρή αλληγορία The sexual physiology of hermaphrodites. Από την Τυνησία οι χορευτές και χορογράφοι Χαφούζ Νταού και Αΐσα Μπάρεκ θα προβάλουν το Do you believe me?, όπως και τα αδέλφια Σέλμα και Σοφιάν Ουισί το Here(s), το οποίο παρουσιάζεται διαδικτυακά μέσω Skype. Ίσως η πιο ελκυστική καλλιτεχνικά περίπτωση να είναι ο Λιβανέζος μουσικός Τάρεκ Άτουι, ο οποίος με ένα σετ ηλεκτρονικής μουσικής κι ένα λάπτοπ δημιουργεί κάθε φορά ένα νέο και μοναδικό ηχητικό τοπίο, παντρεύοντας παραδοσιακή μουσική με ψηφιακό ήχο. Στο ΜΡ6 θα παρουσιάσει το «Infinite times zero», το οποίο και ακολουθεί διαδικτυακά την τροχιά του Meeting Points 6. Έτσι, αποδεικνύεται και πάλι περίτρανα ότι η τεχνολογία και το ίντερνετ παίζουν καθοριστικό ρόλο τόσο στη σύγχρονη δημιουργία όσο και στην επανάσταση…
σχόλια