«Είναι εύκολο να κάνεις μια αυτιστική, ακαδημαϊκή ταινία, προτιμότερο όμως είναι να κάνεις μια ενδιαφέρουσα. Οι άσκοποι συμβολισμοί και οι πόζες με απωθούν».
«Υπάρχουν πλάσματα που η ευτυχία πέφτει μανιασμένα πάνω τους, σαν να ήταν δυστυχία – και πράγματι είναι». Απ' αυτήν τη φράση του Φρανσουά Μοριάκ ξεκίνησε η ιδέα για τις περιπέτειες του ορφανού ήρωα της νέας ταινίας J.A.C.E. που βγαίνει αυτή την εβδομάδα στους κινηματογράφους. Και χάρη σ' αυτήν τη φράση βρέθηκα με τον Μενέλαο Καραμαγγιώλη. (Όπως θα μου έλεγε αργότερα, η επόμενή του ταινία ξεκίνησε απ' τη φράση: «Ένα κλουβί βγήκε να ψάξει ένα πουλί».)
Η συνάντηση στο γραφείο-σπίτι του σκηνοθέτη στη Φωκίωνος Νέγρη είναι προϊόν μικρής διαπραγμάτευσης. «Μήπως έχεις πρόβλημα με την περιοχή;», με ρώτησε. «Είναι πολλή ωραία, αλλά κάποιοι τη βρίσκουν υπερβολικά... ας πούμε πολύχρωμη».
Φυσικά και δεν έχω, και σύντομα βρισκόμαστε να περπατάμε προς το σπίτι και βλέπουμε το προπατζίδικο της γειτονιάς, όπου είχαν γυριστεί σκηνές για ένα ντοκιμαντέρ σχετικά με τον αθλητικό σχολιαστή Γιώργο Γεωργίου (στην εξαιρετική σειρά «Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους» που γύρισε για την ΕΡΤ ο Καραμαγγιώλης).
«Επειδή η κυρία που είχε το προπατζίδικο ντρεπόταν που όλοι οι πελάτες την ώρα του γυρίσματος ήταν αλλοδαποί, πήγε και μάζεψε και μερικές εντυπωσιακές γυναίκες για να ομορφύνουν τα πλάνα και ν' ανέβει το πρεστίζ του μαγαζιού», λέει ο Μενέλαος καθώς ανεβαίνουμε με το ασανσέρ στο σπίτι του. «Έλα, όμως, που οι κοπέλες που έφερε ήταν, εν αγνοία της, κάτι δίμετρες τρανσέξουαλ! Δεν το πήρε χαμπάρι – ίσως και να ήταν καλύτερα».
Το σπίτι είναι γεμάτο ελέφαντες σε κάθε μορφή, εκτός απ' τη ζωντανή. Στην κουζίνα υπάρχει μια τεράστια εγκατάσταση προσώπου ελέφαντα και στο ψυγείο διαβάζω μια λίστα τα 15 είδη ελεφάντων, προσπαθώντας να βρω τι απ' όλα είμαι εγώ. [Δεν είναι τυχαία η εμμονή με τους ελέφαντες. Στο φιλμ J.A.C.E. (δηλαδή Just another confused elephant) όλα ξεκινούν απ' αυτό το μαγευτικό, τεράστιο ζώο].
Ο Καραμαγγιώλης στα 15 του άφησε την οικογένειά του στη Θήβα κι ήρθε στην Αθήνα. Μια απότομη ηθελημένη ενηλικίωση: ο σκοπός του ήταν να βγαίνει έξω τα βράδια και να βλέπει ταινίες. Το όνειρό του ήταν να φτιάχνει ιστορίες με ηθοποιούς και γι' αυτό και τα ντοκιμαντέρ που έκανε φλέρταραν με τη μυθοπλασία. Μετά έκανε ραδιόφωνο –το αντιμετώπισε ως σκηνοθέτης και ντοκιμαντερίστας– και ταινίες.
Πάνω από μια δεκαετία ασχολήθηκε με το J.A.C.E. Ποιο ήταν, άραγε, το πιο ενδιαφέρον πράγμα που άκουσε γι' αυτό; «Θα σου πω το πρώτο που άκουσα, όταν παίχτηκε στην Ιαπωνία: "Δεν περιμέναμε ότι θα δούμε μια τέτοια Ελλάδα, δεν ξέραμε καν ότι υπάρχει μια τέτοια Ελλάδα. Ξέραμε μόνο την τουριστική χώρα του Mamma Mia. Αυτή η Ελλάδα μας ενδιαφέρει πολύ"».
Είναι αλήθεια πως η εικόνα και η αισθητική του φιλμ δεν θυμίζουν τίποτα ελληνικό κι επίσης έχει κάτι πρωτότυπο για τις καλές, σύγχρονες ελληνικές ταινίες: συνεχή πλοκή. Και δράση. (Παρά την σχετικά μεγάλη διάρκειά του, όταν είδα το J.A.C.E. ήμουν συνέχεια στην άκρη του καθίσματός μου. Είναι συναρπαστική ταινία.) Του προτείνω, αφού κάνει τον κύκλο του, να το τεμαχίσει και να το πουλήσει ως μίνι σειρά έξω.
«Έχω τη φήμη του εγκεφαλικού ανθρώπου, του κουλτουριάρη, ας πούμε. Πολύς κόσμος εκπλήσσεται με αυτό το φιλμ. Ο κώδικας του σασπένς, όμως, είναι σημαντικός για μια ιστορία: είναι εύκολο να κάνεις μια αυτιστική, ακαδημαϊκή ταινία, προτιμότερο όμως είναι να κάνεις μια ενδιαφέρουσα. Οι άσκοποι συμβολισμοί και οι πόζες με απωθούν».
Μοιάζει να το εννοεί. Ενώ στο μυαλό μου τον είχα μόνο ως τον σούπερ διαβασμένο διανοούμενο (που κάνει πολύτιμες ραδιοφωνικές εκπομπές στο Τρίτο Πρόγραμμα), πολλές φορές σταματάει στη μέση μιας πρότασης, μπερδεμένος μ' αυτό που είπε. «Μαλακίες σου λέω», γελάει, «θέλω να το πω αλλιώς και μου βγαίνει... μου βγαίνει κουλτουριάρικα. Προτιμώ να σ' το πω όπως το νιώθω».
Πέρσι, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, μια κοπέλα σηκώθηκε ικανοποιημένη αλλά και εκνευρισμένη μετά την προβολή του J.A.C.E. και είπε κάτι του στυλ «Επιτέλους, βαρεθήκαμε τόσα χρόνια τις δυσνόητες μαλακίες τύπου Κυνόδοντα». Πώς αντέδρασε αυτός; «Τη διέκοψα κατευθείαν, για να της πω ότι ευγνωμονώ τις καλές ταινίες τύπου Κυνόδοντα. Άνοιξαν έναν δρόμο για το ελληνικό σινεμά. Το ότι σου αρέσει ένα είδος ή μια ταινία δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποκηρύξεις τα υπόλοιπα!».
Του λέω πως είμαι φαν των ραδιοφωνικών του εκπομπών – που όμως έχουν σταματήσει εδώ και καιρό και η ΕΡΑ3 τις παίζει σε επαναλήψεις. Μου λέει πως κατά σύμπτωση μόλις ξανάρχισε ένας κύκλος έντεκα νέων εκπομπών του «Πού πάει η μουσική όταν δεν την ακούμε;». Μου δείχνει ένα ακατάστατο δωματιάκι γεμάτο ταξινομημένα βιβλία και CDs: είναι το ραδιοφωνικό του εργαστήριο. Ανάλογα με το θέμα των εκπομπών, ψάχνει το υλικό σε διαφορετικά ράφια. Πρόσφατα ξαναμπήκε σ' αυτό το δωμάτιο – όσο δεν έκανε εκπομπές στο Τρίτο, το είχε κλειστό.
«Στρίμωξέ με με καμιά ερώτηση», μου λέει προς το τέλος. Το σκέφτομαι. Τι θα γίνει, άραγε, του λέω, αν ανοίξει η ταινία και πάνε να τη δουν μόνο 500 άτομα, όπως συμβαίνει με πολλές ενδιαφέρουσες ελληνικές ταινίες; «Κανένα πρόβλημα. Όλα μέσα στο παιχνίδι είναι». Μου εξηγεί ότι για έναν σκηνοθέτη καμιά ταινία δεν «τελειώνει» τόσο εύκολα. Και να τη δουν λίγοι εδώ, μπορεί να τη δουν πολλοί αλλού. Κι αν τη δουν λίγοι τώρα, η ταινία κάνει κύκλους και ξανάρχεται.
«Συνεχίζεις να είσαι πολύ διακριτικός» επιμένει, «στρίμωξέ με, λοιπόν». Όντως, υπάρχουν πράγματα που θέλω να ρωτήσω και ντρέπομαι. Ας πούμε: βγαίνοντας απ' το δωμάτιο του ραδιοφώνου, είδα ένα καντήλι που φώτιζε τη φωτογραφία μιας γυναίκας. Ήταν, όντως, η Μαλβίνα; Είδα καλά;
«Είδες καλά», λέει και εικάζω ότι μετανιώνει για την προτροπή του να τον στριμώξω. Απέναντί μου, στη βιβλιοθήκη, βλέπω και το εξώφυλλο του τεύχους του «Οδός Πανός» για τη Μαλβίνα. Η σχέση τους τα τελευταία χρόνια της ζωής της είχε συζητηθεί πολύ. «Είδες καλά», συνεχίζει απρόθυμα. «Το J.A.C.E., άλλωστε, είναι αφιερωμένο σ' αυτήν. Με το που τελειώνει το φιλμ γράφει κάτι σχετικό, πριν από τα credits». Και πώς και της αφιέρωσε το φιλμ; Απ' όλα όσα έχει κάνει στη ζωή του, πώς επέλεξε αυτό συγκεκριμένα; Διστάζει για λίγο. «Επειδή... Εκείνη την ξεκίνησε αυτή την ταινία». Δηλαδή; «Της άρεσε η ιστορία και είπε: "Λοιπόν, ξεκινάμε την ταινία". Ήταν της γνώμης ότι αυτή η ταινία έπρεπε να γίνει χωρίς καθυστέρηση. Μαζί ξεκινήσαμε».
Ναι, όμως μαζί ξεκινήσατε τι; Την ιδέα; Το γράψιμο; Το γύρισμα; Ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης έχει μελαγχολήσει και κοιτάζει αλλού. «Άσ' το έτσι, ώστε το "μαζί" να τα πιάνει όλα...», είναι η τελευταία του απάντηση.
σχόλια