Είναι η καλύτερη παράσταση που έχει παρουσιάσει μέχρι σήμερα, ένα έργο σπαραχτικό, μαγικό, συγκινητικό, απολύτως καθηλωτικό». Με αυτές τις φράσεις έχουν υποδεχτεί τα μεγαλύτερα έντυπα της Ευρώπης και της Αμερικής το Desh, τη νέα παράσταση του Βρετανού χορευτή και χορογράφου με καταγωγή από το Μπαγκλαντές, Άκραμ Καν, που θα παρουσιαστεί από τις 5 έως και τις 10 Δεκεμβρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.
Είχαμε την ευκαιρία να την παρακολουθήσουμε στις αρχές Οκτωβρίου στο λονδρέζικο θέατρο Sadler's Wells. Το μεσημέρι της επόμενης μέρας μιλήσαμε με τον δημιουργό της. Στο Λονδίνο της μετα-ολυμπιακής ευφορίας, λίγο καιρό μετά τη συμμετοχή του Άκραμ Καν στην τελετή έναρξης της Ολυμπιάδας, ένα ενθουσιώδες αγγλικό κοινό γέμισε ασφυκτικά την αίθουσα και χειροκρότησε με μεσογειακή θέρμη στο κλείσιμο της αυλαίας.
Γιατί, όμως, ο διάσημος χορευτής, ύστερα από μια μακρόχρονη πορεία στον σύγχρονο χορό και συνεργασίες με σπουδαίες προσωπικότητες, από τη Σιλβί Γκιλέμ και τον Ανίς Καπούρ μέχρι τη Ζιλιέτ Μπινός, χαίρει, με αυτή την παράσταση, τόσο μεγάλης αποδοχής; Ο τρόπος με τον οποίο σχεδίασε, άλλοτε με ανάλαφρα και άλλοτε με σκληρά υλικά, ένα ταξίδι στη χώρα των προγόνων του απαντά, ίσως, στο ερώτημα.
Το σκοτάδι κυριαρχεί πριν από το ξεκίνημα της δράσης στη σκηνή του θεάτρου. Ο Άκραμ Καν πλησιάζει προς μια δέσμη φωτός και στέκεται μπροστά σε ένα μικρό ύψωμα που παραπέμπει σε τάφο. Με το τεράστιο σφυρί που κρατά στα χέρια του αρχίζει να χτυπά με μεγάλη δύναμη το κέντρο του υπερυψωμένου κύκλου. Ο δυνατός ήχος του σφυριού στη σκληρή επιφάνεια -τα χτυπήματα προκαλούν κραδασμούς ακόμα και στα καθίσματα των θεατών- δίνει μια άγρια μουσική διάσταση στην έναρξη και προαναγγέλλει την αγωνιώδη προσπάθειά του να συνομιλήσει με τους νεκρούς προγόνους, να ανιχνεύσει τη ρίζα της καταγωγής του.
Όταν στα καμαρίνια του Sadler's Wells τον ρωτήσαμε για τον συμβολισμό της χειρονομίας του, είπε: «Αυτός ο κύκλος μπροστά στη σκηνή παραπέμπει σε διαφορετικές ιστορίες, στο μνήμα του πατέρα μου, στο παρελθόν αλλά και στο σφυροκόπημα των εργατών που συνάντησα να δουλεύουν σε μια τεράστια αποθήκη πλοίων στο πρόσφατο ταξίδι μου στην Ντάκα του Μπαγκλαντές».
Ο πατέρας του δεν έχει, πάντως, πεθάνει, κι όταν του ανακοίνωσε ότι στην παράσταση τον παρουσιάζει νεκρό, εκείνος θύμωσε πάρα πολύ, μας εκμυστηρεύτηκε ο Άκραμ Καν. «Όταν ήρθε, βέβαια, στην παράσταση, ένιωσε πολύ ευτυχισμένος. Χάρηκε πάρα πολύ που όλο το έργο ήταν αφιερωμένο σ' εκείνον».
Το Desh, λέξη που σημαίνει πατρίδα στη βεγγαλική γλώσσα, είναι, κατά μία άποψη, ένας διάλογος του Άκραμ Καν με τον πατέρα του. Έχει τη μορφή ενός οπτικού, ποιητικού ταξιδιού εξαιρετικής ομορφιάς και δύναμης, όπου οι ήχοι από τους δρόμους του Μπαγκλαντές αναμειγνύονται με ονειρικές εικόνες, εκπληκτικά animations, τις σκιές ενός ιδιόμορφου θεάτρου σκιών, τη μνήμη του νερού και των μουσώνων, τους νεκρούς από τις πλημμύρες του Μπαγκλαντές.
Το παιχνίδι ανάμεσα στη μνήμη και τη σκληρή πραγματικότητα, η συνύπαρξη κωμικών και δραματικών στοιχείων, εναλλάσσονται στην παράσταση: ο αρχαίος ινδικός χορός Kathak συναντά τις χορογραφίες του Μάικλ Τζάκσον, τα κορδόνια παιδικών παπουτσιών μεταμορφώνονται σε σκοινιά, βάρκες, ελέφαντες, και το ξυρισμένο κρανίο του χορογράφου, με ζωγραφισμένα μάτια και στόμα, ξεκινά έναν έντονο διάλογο με το σώμα του.
Για την άρτια εικαστική διάσταση του Desh, τα σκηνικά και τα βίντεο έχει φροντίσει ο διάσημος Κινέζος visual designer και εικαστικός Τιμ Γιπ, βραβευμένος με Όσκαρ για την ταινία Ο τίγρης και ο δράκος του Ανγκ Λι.
Πρωταγωνιστής του Desh παραμένει, πάντως, το σώμα του Άκραμ Καν. Σε εντυπωσιακή φόρμα ακόμα και μετά τον τραυματισμό του στον αχίλλειο τένοντα, ο χορογράφος με την τεχνική ενός εκπαιδευμένου στρατιώτη χορογραφεί με ακρίβεια τις πιο μύχιες ψυχικές του διαθέσεις.
Καθώς περνούν τα χρόνια, παραδέχεται στην κουβέντα μας, απαλλάσσεται από το βάρος και την αυστηρότητα της τεχνικής. «Στα πρώτα χρόνια της πορείας μου ήμουν περισσότερο προσκολλημένος στην τεχνική, σε αυτή την τελετουργική, σχεδόν θρησκευτική διαδικασία της άσκησης του σώματος. Το κάνω ακόμα για να διατηρούμαι σε φόρμα, αλλά δεν βασίζομαι πια τόσο πολύ στην τεχνική. Βέβαια, παραμένω πάντα συγκρατημένος και με την έκφραση συναισθημάτων μέσω του χορού γιατί, ούτως ή άλλως, τα συναισθήματα ενός σώματος δεν κρύβονται.
«Το συναίσθημα στην τέχνη πάντοτε με προβλημάτιζε. Όταν γνώρισα το έργο της
Πίνα Μπάους κατάλαβα ότι η κίνηση δεν μπορεί ποτέ να είναι απολύτως αφαιρετική. Ακόμα κι όταν ο Μερς Κάνιγχαμ ζητούσε από τους χορευτές του να χορεύουν χωρίς συναίσθημα, τους ζητούσε να εκφράσουν ένα συναίσθημα. Σε αυτήν τη δυνατότητα του σώματος, στην εκφραστική του δύναμη αλλά και στην ασάφειά του, νομίζω ότι βρίσκεται η ομορφιά του χορού. Το σώμα είναι διφορούμενο, οι λέξεις είναι πάντοτε σαφείς».
Για τη δημιουργία του Desh ταξίδεψε στο Μπαγκλαντές. Συνάντησε παιδιά, αγρότες, ψαράδες, πολιτικούς, καλλιτέχνες, φωτογράφισε με το iPhone σκηνές της καθημερινότητας, είδε τη γη των προγόνων του και τους ανθρώπους της. Του επισημαίνω ότι η αίσθηση που προκύπτει, κάποιες στιγμές, από την παράστασή του είναι εκείνη ενός παρατηρητή. Συμφωνεί και προσθέτει: «Ήμουν παρατηρητής στη χώρα καταγωγής μου. Όταν είμαι στο Μπαγκλαντές νιώθω Βρετανός, όταν είμαι στην Αγγλία νιώθω ότι κατάγομαι από το Μπαγκλαντές. Αισθάνομαι ότι η δική μου γενιά είναι λιγάκι μια χαμένη γενιά, γιατί έπρεπε να διαμορφώσουμε μόνοι μας την ταυτότητά μας. Οι γονείς μας έφτασαν στην Αγγλία με διαμορφωμένη μια δυνατή ρίζα, ήξεραν καλά ποιοι είναι και τι προκλήσεις είχαν να αντιμετωπίσουν. Εγώ δεν έχω στην ουσία την αίσθηση μιας πραγματικής ταυτότητας».
Η Αγγλία είναι η χώρα που αγκάλιασε και στήριξε το ταλέντο του.
«Αγαπώ τη Γαλλία, αγαπώ την Ιταλία, αλλά η Αγγλία είναι μια χώρα πιο τολμηρή, που ρισκάρει περισσότερο από τις άλλες. Είναι πραγματικά μια πολυεθνική χώρα. Οι Βρετανοί έχουν την ευρύτητα να αποδεχτούν ουσιαστικά τους ανθρώπους διαφορετικής καταγωγής, να ενσωματώσουν στη δική τους κουλτούρα στοιχεία από άλλους πολιτισμούς. Μέσα σε αυτό το ενθαρρυντικό κλίμα κατάφερα να διερευνήσω τη δική μου ταυτότητα και να εξελιχθώ».
Η εμπειρία από τη συμμετοχή του στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου ήταν για εκείνον συγκλονιστική. Με αυτή την ευκαιρία αναφέρθηκε στην ελληνική τελετή έναρξης της Ολυμπιάδας, χαρακτηρίζοντάς την υπέροχη και την πιο βαθιά καλλιτεχνική τελετή που έχει δει.
Αγαπημένους του ήρωες θεωρεί, πάντως, τον Μπρους Λι («μελέτησε σε βάθος διαφορετικές φιλοσοφίες), τους «κακούς» κινηματογραφικούς χαρακτήρες, όπως τον Τζόκερ στον Μπάτμαν, ενώ γίγαντες του θεάτρου θεωρεί τον Ρομπέρ Λεπάζ, τον Σάιμον Μακ Μπάρνι και την Αριάν Μνουσκίν, με κορυφαίο όλων τον Πίτερ Μπρουκ.
σχόλια