Οι θεοί αναζητούν τον καλύτερο άνθρωπο στον κόσμο και τον ανακαλύπτουν στο πρόσωπο της αθώας πόρνης Σε Τε. Την ανταμείβουν αμέσως με αρκετά χρήματα, ώστε να ξεφύγει από το επάγγελμα, ανοίγοντάς της ένα μικρό καπνοπωλείο. Για να μπορέσει, όμως, ν' αντιμετωπίσει τη μοχθηρία των συμπολιτών της και να παραμείνει ελεύθερη, εφευρίσκει ένα alter ego-ασπίδα, τον υποτιθέμενο σκληρό κι απεχθή ξάδερφό της Σουί Τα. Διπλό το προσωπείο της κεντρικής ηρωίδας, διπλός κι ο ρόλος της Στεφανίας. Συμβολίζει, άραγε, το δίπολο αυτό την αιώνια πάλη καλού-κακού; Και τι ορίζουμε, τελικά, ως καλό; «Η έννοια του καλού έχει αλλοιωθεί πολύ με τα χρόνια και τη ροή της εξέλιξης... Καλό σήμερα θεωρείται οτιδήποτε εξυπηρετεί την επιβίωση, άσχετα με το αξιακό του περιεχόμενο. Ο πολύς κόσμος πιστεύει, λόγω ελλιπούς παιδείας, ότι το νόμιμο είναι απαραίτητα και ηθικό και καλό, όπως εκείνος ο αμίμητος υπουργός. Και να που επαφιόμαστε στους νομοθέτες να το ορίσουν – τόσοι φιλόσοφοι, τόσοι διανοητές άδικα κόπιαζαν! Εγώ, πάλι, προτείνω ότι ένα πολύ καλό σημείο εκκίνησης για τον ορισμό του καλού αλλά και για οποιαδήποτε προσπάθεια, ατομική ή συλλογική, είναι το μηδέν...», απαντά. Όχι, διευκρινίζει, δεν είναι μηδενίστρια, αντίθετα πιστεύει στη συλλογική προσπάθεια στη ζωή, στο θέατρο, στην κοινωνία, παντού. Βρίσκει καταπληκτική, σχεδόν υπερβατική, την αίσθηση του να γίνεσαι ενεργό μέρος ενός συνόλου. «Τολμάμε, όμως, να βγούμε από το καβούκι μας;», αναρωτιέται. Η σχέση μας, όμως, με το καλό δεν ορίζει και την ηθική μας; «Η ηθική ορίζεται, καταρχάς, από τη διαχρονική μας προσπάθεια να λύσουμε το μυστήριο του θανάτου, ν' απαλλαγούμε από τον φόβο του. Όλα τα άλλα είναι λόγια. Η ανθρώπινη ουσία παραμένει ουσιαστικά αναλλοίωτη μέσα στους αιώνες, όσο κι αν αλλάζει το τεχνολογικό μας περιβάλλον», εκτιμά. Όμως ο Μπρεχτ, ένας βαθιά πολιτικοποιημένος δημιουργός, πιστεύει ένθερμα στην αλλαγή, όχι; Ο Μπρεχτ πράγματι πάλευε για να αλλάξουν οι συνθήκες, να γίνει δικαιότερη η κοινωνία μας, απαντά. «Έγραφε, μάλιστα, χαρακτηριστικά ότι "ελπίζει στους σεισμούς που θα 'ρθουν"... Το τι είμαστε, όμως, μέσα μας οι άνθρωποι είναι μια άλλη ιστορία και στο ζήτημα αυτό τ' αφήνει όλα ανοιχτά». «Όλοι, βέβαια, παίζουμε κάποια στιγμή το παιχνίδι της διπροσωπίας, ειδικά σήμερα που οι δημόσιες σχέσεις έχουν τόση έκταση και δύναμη, ώστε αναλώνεσαι περισσότερο στο τι λένε οι άλλοι για σένα παρά στο τι κάνεις πραγματικά», συμπληρώνει.
Την έχει κουράσει, εξομολογείται, πολύ αυτό το έργο, αλλά ευτυχώς ζει μ' έναν άνθρωπο που την κατανοεί και τη στηρίζει απόλυτα. «Δεν έβγαινε διαφορετικά! Έχω τρομερό άγχος, πώς βγαίνει το αποτέλεσμα, τι θέλουμε να πούμε, ποιος ο στόχος, αν τον φτάνουμε, πώς θέλω να είναι ο δικός μου ρόλος ώστε να μην αποκλίνω από τα ιδανικά μου... Οι ηθοποιοί, βλέπεις, οφείλουμε να παλεύουμε διαρκώς με το δαιμόνιο του ακκισμού, προκειμένου να γινόμαστε καλοί αγωγοί του κειμένου». Τι ακριβώς, όμως, θέλει να πει η παράσταση και ποια είναι τα ιδανικά στα οποία αναφέρεται; Το νόημα είναι ξεκάθαρο και είναι εκεί, στο κείμενο του Μπρεχτ, απαντά. Δεν χρειάζονται πολλές αναλύσεις, ένας στίχος τα λέει όλα: «Τι νόημα έχει, βουτηγμένος ως τον λαιμό στη λάσπη, να κρατάς τα νύχια των χεριών σου καθαρά;». Εμείς, συνεχίζει, είμαστε απλώς οι κοινωνοί του. «Το στοίχημα είναι πώς ερμηνεύουμε τους ρόλους, πώς αφήνουμε κατά μέρος φιλοδοξίες, εγωισμούς και προσωπικά προβλήματα, ώστε να αποδώσουμε ατόφιο το κείμενο και το μήνυμά του. Θα καταφέρω, ας πούμε, με βάρκα αυτό να πλεύσω στη θάλασσα και ν' αφεθώ, να χαθώ; Δεν αφηνόμαστε εύκολα, ξέρεις, ούτε στη σκηνή ούτε στη ζωή, τη θέλουμε την ασφάλειά μας, ένα κουπί, μια πυξίδα, κάτι. Όμως αυτή ακριβώς είναι η πρόκληση, ν' αφεθείς να βουτήξεις στο χάος δίχως ζώνη προστασίας», συμπληρώνει. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ένα υψηλό επίπεδο ελευθερίας, εξωτερικής κι εσωτερικής, σωστά; Σωστά, συμφωνεί, όμως έχουμε πάψει να είμαστε ελεύθεροι, γιατί από μικροί αναγκαζόμαστε να φορέσουμε προσωπεία που παραπλανούν καταρχάς εμάς τους ίδιους. Θα μπορούσε, λέει, να μη γινόταν καν ηθοποιός - η υποκριτική είναι, ενδεχομένως, ένα «ψευδές κέρδος» για εκείνη, μια σανίδα σωτηρίας από διάφορα θέματα που της φορέθηκαν σαν ήταν παιδάκι: «Ίσως, λοιπόν, δεν ξέρω καν ποια είναι, τελικά, η πραγματική Στεφανία, ώστε να εξερευνήσω τα όρια της ελευθερίας της», θα πει.
Εκείνη, άραγε, ελπίζει, αισιοδοξεί; Αν γινόταν μια ουσιαστική δουλειά στον τομέα της παιδείας, ναι, θα ήταν αισιόδοξη. Όμως αυτό δεν βλέπει να συμβαίνει. Τα σημερινά παιδιά μεγαλώνουν γρήγορα και τα κενά τους είναι παραπάνω από εμφανή. Χτίζονται, λέει, γενιές παθητικών παρατηρητών της παρακμής, όχι ανθρώπων με κρίση, γνώση και θέληση για αλλαγές. Και αν δεν επενδύσουμε στην παιδεία, δεν έχουμε επενδύσει πουθενά. «Ζούμε, επιπλέον, έναν ιδιότυπο διχασμό - όσοι βρέθηκαν γκετοποιημένοι στις "σωστές" θέσεις, τη σωστή στιγμή, μάχονται να παραμείνουν εκεί με κάθε τρόπο, με την υπόλοιπη κοινωνία απέναντί τους. Όσο δεν αλλάζει αυτό, όσο δεν υπάρχουν σωστή εκπαίδευση, ομόνοια, σύμπνοια, ελπίδα δεν βλέπω». Μου λέει για την ιδέα που είχε η φίλη και σκηνοθέτιδά της, η Κατερίνα Ευαγγελάτου, να στήσουν μια τηλεοπτική εκπομπή με θέμα την καλοσύνη και να προσκαλέσουν πολιτικούς από όλα τα κόμματα για να συζητήσουν. «Να δεις που όλοι τους θα βρεθούν να τραυλίζουν...». Έχει, όμως, και η ίδια μια ιδέα: να συνεννοούνταν, λέει, όλα τα θέατρα μαζί ώστε για μία ολόκληρη σεζόν ν' ανέβαζαν μόνο πολιτικές παραστάσεις, έτσι, σαν παρέμβαση. «Το πρόβλημα, βέβαια, είναι πως δεν ξέρω αν και πόσο θα συμφωνούσαμε στο τι είναι, τελικά, πολιτικό θέατρο!», λέει γελώντας. Όμως είπαμε ήδη πολλά, ο καφές πίκρισε, η πρόβα δεν μπορεί να περιμένει άλλο. Ανανεώνουμε το ραντεβού μας για το βράδυ στην παράσταση. Έλα κι εσύ, αξίζει.
«Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν». Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών (Κεντρική Σκηνή). Έως 10 Φεβρουαρίου, 20:30. www.sgt.gr
σχόλια