To «Σύσσημον ή Τα Κεφάλαια» του Νίκου Παναγιωτόπουλου (καμία σχέση με τον σκηνοθέτη) έχει πέσει σαν χρυσή πέτρα στην καρδιά της ελληνικής διανόησης. Και κανείς δεν μιλά, πέρα από ένα άρθρο του Παπαγιώργη στη LifΟ, ένα στριμμένο κομμάτι του Βέλτσου στα Νέα και κάτι τσουρούτικες αναφορές αριστερά δεξιά. Γιατί αυτό το «έπος της παρακμής», ένα ποιητικό έργο 497 σελίδων, προκαλεί απορία και αμηχανία και θέλει μελέτη, αφοσίωση και ξεκλείδωμα. Και όλοι βαριούνται. Ή φθονούν.
Είναι όμως, όσο μπορώ να νιώσω, ένα εντελώς ξεχωριστό διαμάντι της ελληνικής γλώσσας. Και οι εικόνες του είναι ό,τι πιο δυνατό έχω δει στην ποίηση τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα.
Ας βγω από τον ιουδαϊκό άδη
κι ας περαπατήσω πάνω στο Σκυλί της Περσεφόνης.
Στην άκρη της παγωμένης τρίχας
αυτού του κόσμου που πεθαίνει
είν’ ένα σπίτι που με περιμένει ο έρωτάς μου.
Αναδημοσιεύω αυτούς τους πέντε στίχους, αυξάνοντας την αμηχανία, διότι αυτό το έργο διαβάζεται ολόκληρο, δεν σπάει, δεν δολώνεται, δεν ερμηνεύεται. Είναι ένα μπλοκμπάστερ για τη γλώσσα, την τέχνη, τη μορφή και το ήθος της, μια ιστορία έρωτα που διατρέχει το βασικό κορμό και δένει τους στοχασμούς με σταυροβελονιά, το αδιέξοδο μιας παρηκμασμένης γενιάς, τη δριμύτητα εκείνων που έμειναν μόνοι προκειμένου να ιστορήσουν το χαμό, τα όρια της δημιουργίας και της γλώσσας, δεκάδες άλλα θέματα που εμφανίζονται και σβήνουν σαν παφλασμοί του νου, πάντα με επίσημο τόνο, που αγγίζει το πένθος.
Είμαι από τους λίγους τυχερούς που είδα αυτό το ποίημα εν τη γενέσει του. Ο Νίκος άρχισε να το γράφει πριν 20 ακριβώς χρόνια. Το κυκλοφορούσε σε φυλλάδια εκτός εμπορίου και μάζευε τους φίλους και τους το διάβαζε στο σπίτι του στου Φιλοπάππου, με φωνή δυνατή και ιερατική. Ήμουν μικρός, είχα μαγευτεί. Οι στίχοι του ακόμα μού ασκούν τεράστια επίδραση – πολλές φορές τους αναπαράγω στα κείμενά μου, τους θεωρώ δικούς μου, αισθηματική μου αγωγή. Αυτοί είναι ό,τι απόμεινε, σαν πνευματική άχνα, από εκείνα τα βράδια. Αλλά δεν λυπάμαι. Το απότοκο εκείνης της εποχής, όπου ο Νίκος «μάσαγε πέτρες» (όπως του είχε πει η Ρούλα Πατεράκη), είναι αυτό το ογκώδες αριστούργημα, το πλούσιο και πολύφυλλο – αν και αναφέρεται σε ένα κόσμο με φύλλα ξερά.
Είναι το βιβλίο που θα πάρω μαζί μου το καλοκαίρι. Να το ξαναδιαβάσω με συγκίνηση και ένταση. Ένα βιβλίο σπάνιο, που ο κριτικός λόγος δεν ξέρει τι να το κάνει, γιατί είναι πολύ πάνω απ’ τα μέτρα του.
(Νίκος Παναγιωτόπουλος, Σύσσημον ή Τα Κεφάλαια, εκδόσεις Ίνδικτος)
Αρθρο στη LifO, 2007
