Ενώ ψάχνω έναν κήπο χωμένο κάπου στην Παιανία όπου έχουμε δώσει ραντεβού με τις δύο κηπουρούς, βλέπω μια ξανθιά κοπέλα να με προσπερνά με ένα ποδήλατο και να στρίβει σε ένα ανηφορικό μονοπάτι. Σκέφτομαι ότι μάλλον αυτή είναι η Αμερικανοβρετανή Isabel Sanders και λίγο αργότερα η μαντεψιά μου θα αποδειχθεί σωστή. Η κορεάτικης καταγωγής Miyon Yoo μας περιμένει ήδη εκεί. Ο καιρός έχει ήδη δείξει αισθητή βελτίωση τις τελευταίες μέρες, βρισκόμαστε στο κατώφλι του καλοκαιριού και, όπως μου εξηγεί, αυτό που θα δω είναι η ανοιξιάτικη ανθισμένη εικόνα του κήπου, καθώς η εικόνα αυτή διαθέτει άλλες τρεις εντελώς διαφορετικές μορφές, ανάλογα με την εποχή.
Οι δυο φίλες που γνωρίστηκαν στον συγκεκριμένο κήπο πριν από τρία χρόνια, τον επέλεξαν ως σημείο συνάντησής μας γιατί «από εκεί ξεκίνησαν όλα», αλλά και επειδή η δουλειά που έχουν κάνει είναι πράγματι εντυπωσιακή. Ο κήπος και το κτήμα ανήκουν σε ιδιωτικό φορέα αλλά διαθέτουν ιστορία. Οι ίδιες πλέον τον επισκέπτονται τακτικά αλλά απασχολούνται σε άλλα πρότζεκτ, όπως το skate bowl LATRAAC που παρουσιάσαμε πριν από λίγο καιρό στη LIFO, στον καλλωπισμό του οποίου συμβάλλουν, ενώ εργάζονται ως freelancer κηπουροί σε συνεργασία με μια αρχιτέκτονα τοπίου που δημιουργεί μεσοειακούς κήπους σε όλη τη χώρα. Οι ίδιες αναλαμβάνουν είτε τη δημιουργία, είτε τη συντήρηση του κήπου, που είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι. Πάντα όμως θα θεωρούν ότι το συγκεκριμένο location θα κατέχει ξεχωριστή θέση στις καρδιές τους.
Δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι βάζοντας τα χέρια μου στο χώμα θα μπορούσα να κερδίσω τόση γαλήνη και να βοηθηθώ ψυχολογικά. Επειδή εδώ αλλάζει ο χρόνος, αλλάζει και η φιλοσοφία για τη ζωή και την ύπαρξη. Ακριβώς όπως και με τα κατοικίδια, μπορείς να δημιουργήσεις αντίστοιχες σχέσεις και με τα φυτά.
Η αρχική ιδιοκτήτρια του σπιτιού στα 60s, ούσα Αγγλίδα, ήξερε ότι θα ήταν δύσκολο να φτιάξει έναν κλασικό αγγλικό κήπο με τριαντάφυλλα και πολύ νερό, οπότε προχώρησε στη δημιουργία ενός μεσογειακού κήπου αρχικά μόνο με αυτοφυή φυτά. Έκτοτε τον διαχειρίζεται ο Σύλλογος Μεσογειακής Κηπουρικής, οι υπεύθυνοι του οποίου έχουν προσθέσει και κάποια άλλα φυτά που μπορούν να επιβιώσουν, όλα όμως από προερχόμενα από μεσογειακά κλίματα όπως της Χιλής, της Νότιας Αφρικής και της Αυστραλίας. Γύρω στα 500 διαφορετικά είδη ανθίζουν εκεί, τα οποία μάλιστα ανανεώνονται συχνά. Οι εθελοντές φέρνουν νέα είδη και τα κορίτσια πήγαιναν για εξερευνήσεις μαζί με τους υπεύθυνους για να συλλέξουν σπόρους ή μοσχεύματα που τους ενδιέφεραν. Το πείραμα συνεχιζόταν στον κήπο με το φύτεμα και τον έλεγχο των νέων ειδών για την επιβίωσή τους. Η φύση και ο «πλανήτης» του οικοσυστήματος του κήπου θα αποφάσιζε για τα υπόλοιπα, αν θα δεχόταν τις νέες προσθήκες ή αν θα τις απέρριπτε. «Δεν προσπαθούσαμε να σπρώξουμε τα φυτά να κάνουν κάτι που δεν θέλουν» αναφέρει η Isabel και η Miyon συμπληρώνει: «Όταν βρίσκεσαι στον κήπο, ο χρόνος λειτουργεί αλλιώς. Όλα εξαρτώνται από τον ρυθμό των φυτών, όχι του ανθρώπου. Όλα κυλούν φυσιολογικά εδώ».
Ακούγοντας όλα αυτά, συμπεραίνω ότι τα κορίτσια δεν είναι άτομα της πόλης και με διαψεύδουν. «Δεν θα μπορούσα να μείνω σε ένα χωριό. Όσο καιρό μέναμε εδώ μας άρεσε φυσικά, αλλά ευτυχώς η πρόσβαση στην πόλη ήταν εύκολη» μου λέει η Miyon καθώς κατευθυνόμαστε σε παρτέρια με φρύγανα που διατηρούνται όπως στη φυσική βλάστηση του βουνού, μειώνοντας δηλαδή σταδιακά το πότισμα μέχρι την πλήρη διακοπή του, σύμφωνα με το κόνσεπτ της μεσογειακής κηπουρικής.
Η Miyon και η Isabel είναι μεγαλωμένες στην Ελλάδα. Καθώς με περιηγούν ανάμεσα στα μποστάνια, τους ζητώ να μου διηγηθούν την ιστορία τους και γιατί αποφάσισαν να ασχοληθούν με την κηπουρική. Η Isabel ζούσε για οκτώ χρόνια στη Γλασκώβη όπου σπούδαζε Ιστορία Τέχνης. Με τους φίλους της είχε βρει ένα μικρό κτήμα λίγο πιο έξω από την πόλη, μισό στρέμμα έκταση, και περπατούσαν 45 λεπτά για να βρεθούν στον λαχανόκηπο που είχαν φτιάξει. «Έβλεπα ότι πήγαινα πολύ συχνά, πιο συχνά από τους φίλους μου. Ένιωθα πολύ όμορφα εκεί. Κάποια στιγμή βρέθηκα στον βοτανικό κήπο του Εδιμβούργου. Είδα ότι υπήρχε bachelor στη φυτοκομία, με ευρεία εξειδίκευση στον κόσμο των φυτών. Σκέφτηκα ότι, αφού ούτως ή άλλως ασχολούμαι, γιατί να μην το σπουδάσω; Έπειτα βρέθηκα εδώ για πρακτική και η ζωή μου άλλαξε εντελώς». Οι αρχικές σπουδές της Miyon είναι στην οικολογία, με master που έκανε στη Γαλλία πάνω στη διαχείριση της βιοποικιλότητας και την προστασία του περιβάλλοντος. Αρχικός της στόχος ήταν να εργαστεί στη UNESCO όπου και βρέθηκε για τρεις μήνες στο Παρίσι. Η παραμονή της όμως εκεί, μου εξηγεί ότι άλλαξε εντελώς την ιδανική εικόνα που είχε για την οργάνωση αλλά και για τους διεθνείς οργανισμούς γενικότερα. «Τα media δείχνουν μια στρεβλή εικόνα. Είναι εντελώς γραφειοκρατικό το σύστημά τους» αναφέρει κι εγώ σκέφτομαι ότι προφανώς το οικοδόμημα της UNESCO δεν είναι μόνο οι δράσεις της Αντζελίνα Τζολί και της Μαριάννας Βαρδινογιάννη. Στη συνέχεια η Miyon επέστρεψε στην Αθήνα και δούλεψε στο εστιατόριο των γονιών της, καθώς παράλληλα έκανε την έρευνά της πάνω στη μεσογειακή χλωρίδα κι έπεσε πάνω στον Σύλλογο Μεσογειακής Κηπουρικής. Έτσι αποφάσισε να δοκιμάσει και το πρακτικό κομμάτι, πέραν του θεωρητικού, της έρευνας. «Δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι βάζοντας τα χέρια μου στο χώμα θα μπορούσα να κερδίσω τόση γαλήνη και να βοηθηθώ ψυχολογικά. Επειδή, όπως είπαμε, εδώ αλλάζει ο χρόνος, αλλάζει και η φιλοσοφία για τη ζωή και την ύπαρξη. Ακριβώς όπως και με τα κατοικίδια, μπορείς να δημιουργήσεις αντίστοιχες σχέσεις και με τα φυτά».
Παραδέχονται και οι δύο πόσο έχουν αλλάξει από τότε που άρχισαν να ασχολούνται επαγγελματικά με το αντικείμενο. «Από τη στιγμή που αρχίζεις να δίνεις σημασία σε κάτι που είναι έξω από τον εαυτό σου, δεν σκέφτεσαι πώς φαίνεσαι, πώς νιώθεις, ξεχνάς οτιδήποτε "κάθεται" πάνω σου. Αρχιίζεις να αντιμετωπίζεις τα πάντα με ολιστικό τρόπο. Ακούγεται κλισέ, αλλά εμένα η κηπουρική με έκανε να αλλάξω τη σχέση μου με τους ανθρώπους. Αγάπη, βοήθεια και συμπόνοια χρειάζεται, και τα βρίσκεις όλα» περιγράφει η Isabel. «Η θέση του ανθρώπου δεν βρίσκεται στο κέντρο των πάντων. Όταν είσαι τόσο συγκετρωμένος σε μια δουλειά που πρέπει να φέρεις εις πέρας, είτε να ξεχορταριάσεις, είτε να φυτέψεις, είτε να κλαδέψεις κάτι, κάνεις έναν ιδιότυπο διαλογισμό. Έχω κατανοήσει, από τότε που ασχολούμαι με τη μεσογειακή κηπουρική, ότι όλα γύρω μας μεταξύ ανθρώπου και φύσης είναι μια σύγκρουση ενεργειών. Υπάρχει αρμονία, αλλά ο μέσος άνθρωπος δεν τη νιώθει ή δεν θέλει να τη νιώσει» συνεχίζει η Miyon. Τα κορίτσια συμφωνούν ότι η Μεσόγειος είναι ιδανική για να ζει κανείς αν αποδεχθεί τις ιδιαιτερότητες του κλίματός της και συντονιστεί με αυτό. Με άλλα λόγια, πρέπει να δεχθούμε ότι κάνει ζέστη, ότι τα πάντα χρειάζονται νερό, ότι δεν πρέπει να πολεμάμε εναντίον αυτών των συνθηκών. «Υπάρχει ποιότητα ζωής και η Ελλάδα είναι πολύ πλούσια χώρα. Δεν μπορούμε να φανταστούμε καν τι μπορεί να προσφέρει η ελληνική γη. Δεν είναι μόνο τα φρούτα και τα λαχανικά, είναι το σύνολο της βλάστησης και το φως. Ήμουν στο Βερολίνο τις προάλλες και παρόλο που είχε πολύ καλό καιρό, μόλις προσγειώθηκα στην Ελλάδα και είδα το εκθαμβωτικό και ζεστό φως, συνειδητοποίησα ότι αυτό δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Η θάλασσα, τα βουνά, η σύνθεση του τοπίου...» περιγράφει με ενθουσιασμό η Miyon καταλήγοντας στη μοναδικότητα της Ελλάδας.
Πρέπει να γνωρίζεις το φυτό από τη στιγμή που το αγοράζεις και είναι λάθος που τα φυτώρια δεν συνοδεύουν την αγορά με τις απαραίτητες πληροφορίες. Να ψάχνετε στο internet!
Καθώς έχουμε αράξει στη φιλική σκιά ενός κυπαρισσιού, τους ρωτώ πρακτικά ποια είναι ακριβώς η φύση της δουλειάς τους. Μου εξηγούν ότι όταν αναλαμβάνουν ένα καινούριο πρότζεκτ σε μια περιοχή, αρχικά μελετούν το τοπίο και το φυσικό περιβάλλον του, που είναι ευθύνη κυρίως της αρχιτέκτονα με την οποία συνεργάζονται. Η επιλογή των φυτών γίνεται με βάση το κλίμα, τη βλάστηση της περιοχής αλλά και την αισθητική που απατεί ο ιδιοκτήτης. «Αυτή την περίοδο δουλεύουμε στην Κέρκυρα. Η βλάστηση εκεί ίσως είναι πιο πλούσια από οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ελλάδας, άρα οι επιλογές μας για τη φύτευση είναι διαφορετικές από ό, τι στην Αττική. Πάντως, προσπαθούμε να περάσουμε σε όλους τους πελάτες τη φιλοσοφία της μεσογειακής κηπουρικής. Οι περισσότεροι συνεννοούνται και συμφωνούν με όσα τους προτείνουμε. Εμείς δουλεύουμε στην εκτέλεση».
Τις ρωτώ αν, όπως σε όλα τα πράγματα, υπάρχουν μόδες στα φυτά που επιλέγουμε να τοποθετήσουμε στα σπίτια μας. Η Isabel έχει έτοιμη την απάντηση: «Στην Ελλάδα όλοι έχουν πώρωση με τα αρωματικά βότανα, αλλά κολλάνε κυρίως στη ρίγανη, το δεντρολίβανο και το φασκόμηλο. Δεν ξέρουν ότι έχουμε τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη για να το πάνε παραπέρα. Από εδώ προέρχονται άπειρα αρωματικά». H Miyon εξηγεί ότι δεν έχουμε ανεπτυγμένη κουλτούρα κηπουρικής και περιοριζόμαστε, ως επί το πλείστον, στις γλάστρες με γεράνια στα μπαλκόνια. Καθώς προσπαθούμε να αναρωτηθούμε γιατί όντως οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι έχουν πιο έντονη οικολογική συνείδηση, τα κορίτσια μου λένε ότι έχουν ξανακάνει αυτή τη συζήτηση μεταξύ τους: «Πάντα ο Έλληνας παλεύει με τη φύση. Να βγάλει το λάδι, να καλλιεργήσει, το βλέπει μάλλον ως αγγαρεία και ταλαιπωρία. Πάντα ήταν σκληρή η καλλιέργεια της γης εδώ, το μεσογειακό κλίμα μπορεί να γίνει πολύ βίαιο με τόση ζέστη, οπότε ίσως υπάρχει μια υποσυνείδητη έχθρα προς τη φύση. Αγαπάς το τοπίο το οποίο όμως έχει πονέσει τους προγόνους σου και κρατάς μια απόσταση. Γι' αυτό δεν υπάρχει το ιερό στοιχείο ανάμεσα στον Έλληνα και τη φύση, που το συναντάς για παράδειγμα σε σκανδιναβικές και βορειοευρωπαϊκές χώρες. Τα τελευταία χρόνια αλλάζει κάπως το πράγμα. Πάντως, αυτό που κάνουμε εμείς εστιάζει περισσότερο στον καλλωπισμό και προσπαθούμε να προσδίδουμε στους κήπους μια μονιμότητα. Να είναι σε μεγάλο βαθμό "αυτοδιαχειριζόμενοι" από ένα σημείο κι έπειτα. Ένας λαχανόκηπος δεν μπορεί να είναι αυτοδιαχειριζόμενος στην Ελλάδα, χρειάζεται νερό και συνεχή φροντίδα». Η δυσκολία των συνθηκών δυσχεραίνει και τον δημόσιο καλλωπισμό, όπως μου εξηγούν. «Στην Ελλάδα δεν πιάνει εύκολα ούτε το πιο απλό, το γρασίδι. Γι' αυτό στον Εθνικό Κήπο βλέπεις μόνο παγκάκια και δεν μπορείς να κάτσεις κάπου αλλού εκτός από αυτά. Βέβαια, δεν ξέρουμε αν τον Έλληνα τον ενδιαφέρει και τόσο το άραγμα στο γρασίδι ενός πάρκου, ίσως δεν είναι μέσα στη νοοτροπία του».
Την ώρα που μου λένε ότι αν καθίσεις για λίγο κάτω από τη σκιά ενός δέντρου, αποκτάς αυτόματα μια σχέση με αυτό, με τη μυρωδιά του και την ουσία του, συνειδητοποιώ γελώντας ότι έχει στάξει ρετσίνι στα μαλλιά μου (που κατάφερα να αφαιρέσω εντελώς μετά από δυο μέρες και πολλά λουσίματα). Όταν τους ζητώ να μου απαριθμίσουν μερικές προτάσεις για τους Αθηναίους, μου απαντούν ομόφωνα ότι δεν υπάρχουν περιορισμοί. Η Isabel εξηγεί: «Όλα μπορούν να ζήσουν σε μια γλάστρα ή σε ένα μικρό παρτεράκι. Στα Εξάρχεια πρόσφατα, αξιοποιήθηκε εκείνος ο εγκατελειμένος χώρος και έγινε κάτι πολύ όμορφο. Το μόνο που χρειάζεται είναι να βάλεις λίγο το φτυάρι στο χώμα. Και τα λαχανικά είναι εύκολα, κολοκυθάκια, ντομάτες, ακόμα και στο μπαλκόνι, αρκεί να τα ποτίζεις. Πάντως τα γιαγιαδίστικα γεράνια είναι τέλεια, εμένα μου αρέσουν πολύ!». Η Miyon θεωρεί ότι το πιο κοινό λάθος που έχει παρατηρήσει είναι ότι δεν μεταφυτεύουμε αυτό που αγοράζουμε από το φυτώριο. «Είναι απαραίτητη η μεταφύτευση σε μεγαλύτερη γλάστρα, για να πάρει τον χώρο του το φυτό, να βγάλει ρίζες. Επίσης πρέπει να κλαδεύουμε σωστά και να μη φοβόμαστε τον μύθο που λέει ότι με το κλάδεμα "σκοτώνουμε" το φυτό. Το αντίθετο, ανθίζει περισσότερο και αντέχει στις ακραίες καιρικές συνθήκες».
Η Isabel και η Miyon φιλοδοξούν στο μέλλον να αναλάβουν την ανάπλαση και δημόσιων, κοινόχρηστων χώρων. «Οι πράσινες στέγες είναι μια πρόταση που θα θέλαμε πολύ να δούμε να υλοποιείται. Φαντάσου πόσο θα άλλαζε το skyline της πόλης, πόσο όμορφη θα είναι η αντίθεση της αστικής Αθήνας με τις πράσινες προσθήκες. Είναι πολύ εύκολο, είναι μια πολύ μικρή επένδυση και δεν προσθέτει βάρος στο κτίριο γιατί το στρώμα είναι λεπτό. Παρέχει μόνωση, αλλάζει τη θερμοκρασία ενώ η πόλη θα βοηθηθεί και από τις πλυμμήρες αν οι πολυκατοικίες γίνουν σαν σφουγγάρια». Φιλοδοξούν επίσης να οργανώσουν εργαστήρια κηπουρικής στον χώρο του LATRAAC γιατί τις ενδιαφέρει ιδιαίτερα το εκπαιδευτικό κομμάτι. «Είναι σημαντικό να μάθουν όσοι ασχολούνται με τα φυτά πώς να φυτεύουν, να κλαδεύουν και να ποτίζουν σωστά. Το πότισμα είναι άλλο ένα σημαντικό κοινό λάθος. Γενικότερα πρέπει να γνωρίζεις το φυτό από τη στιγμή που το αγοράζεις και είναι λάθος που τα φυτώρια δεν συνοδεύουν την αγορά με τις απαραίτητες πληροφορίες. Να ψάχνετε στο internet!».
σχόλια