Η Ελλάδα εξέρχεται από το πρόγραμμα διάσωσης, αλλά ο μαραθώνιός της θα συνεχιστεί, τονίζει σε εκτενές άρθρο του ο Economist, προσθέτοντας πως η κρίση έχει προκαλέσει μακροχρόνιες ζημιές.
«Το πρόβλημα του δημόσιου χρέους της Ελλάδας πυροδότησε μία οικονομική κατάρρευση, η οποία διήρκεσε περισσότερο από τη Μεγάλη Ύφεση στην Αμερική. Το 2009, ο νέος τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας παραδέχτηκε ότι τα στοιχεία για το έλλειμμα του προϋπολογισμού είχαν υποτιμηθεί για χρόνια και ήταν πιθανώς διπλάσια από αυτά που είχαν αρχικά εκτιμηθεί.
»»Οι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν το χρέος. Τα επιτόκια αυξήθηκαν. Το 2010 η κυβέρνηση στράφηκε προς την ευρωζώνη και το ΔΝΤ για βοήθεια. Τα δάνειά τους είχαν προϋποθέσεις: η Ελλάδα να εφαρμόσει βαθιές περικοπές δαπανών και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις», επισημαίνει το δημοσίευμα και συνεχίζει:
«Στις 20 Αυγούστου η Ελλάδα βγαίνει από το τελευταίο από τα τρία πακέτα διάσωσης. Τόσο οι πιστωτές της, όσο και η κυβέρνησή της, πιστεύουν ότι τα δημόσια οικονομικά της έχουν βελτιωθεί αρκετά, ώστε η χώρα να μπορεί να δανείζεται εκ νέου από τις αγορές. Η ελάφρυνση του χρέους που συμφωνήθηκε τον Ιούνιο βοηθά σε αυτήν την επιστροφή.
»»Οι ημερομηνίες "ωρίμανσης" ορισμένων δανείων έχουν επεκταθεί, ενώ σε άλλα δόθηκε ελάφρυνση των επιτοκίων. Ένα "μαξιλάρι" ρευστότητας 24 δισ. ευρώ, αρκετό για να καλύψει σχεδόν δύο χρόνια τις χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας, θα πρέπει επίσης να καθησυχάσει τους επενδυτές. Όμως τα δημοσιονομικά μεγέθη και η οικονομία της Ελλάδας πρέπει να διανύσουν αρκετά μίλια ακόμη πριν θεωρηθεί ότι έχουν επιστρέψει στην κανονικότητα.
»»Οι δημόσιες δαπάνες είναι ακόμη αυστηρώς συγκρατημένες. Η ελληνική κυβέρνηση έχει προσυπογράψει υπερβολικά φιλόδοξους στόχους: πρωτογενή πλεονάσματα (δηλαδή, εξαιρουμένων των πληρωμών τόκων) ύψους 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022 -κάτι το οποίο έχουν πετύχει μόνο λίγες μη πετρελαιοπαραγωγικές χώρες τα τελευταία 30 χρόνια- και κατά μέσο όρο κατά 2,2% έως το 2060. Τα πρώτα χρόνια, οι πιστωτές θα παρακολουθούν την πρόοδο κάθε τρίμηνο».
Όπως υπογραμμίζει ο Economist, ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, είναι πεπεισμένος ότι η Ελλάδα θα πετύχει αυτούς τους στόχους και θα υπάρξει δημιουργία «δημοσιονομικού χώρου» ώστε η κυβέρνηση να μπορεί να προχωρήσει σε φορολογικές περικοπές, μεγαλύτερες επενδύσεις και κοινωνικές δαπάνες.
Ωστόσο, το οικονομικό περιοδικό τονίζει πως το δημόσιο χρέος της Ελλάδας στο 180% του ΑΕΠ σημαίνει ότι η πίστη των πιστωτών στα δημόσια οικονομικά είναι ευάλωτη σε χαμένους στόχους, βραδεία ανάπτυξη ή σε απότομη άνοδο των επιτοκίων. Υπενθυμίζει ακόμη ότι σε έκθεση που δημοσιεύθηκε στις 31 Ιουλίου, το ΔΝΤ δήλωσε ότι μπορεί να χρειαστεί περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους.
«Μετά από χρόνια συρρίκνωσης, ακολουθούμενη από στασιμότητα, η οικονομία αναπτύσσεται και πάλι», σημειώνεται στο δημοσίευμα, προσθέτοντας ότι οι περισσότεροι Έλληνες πολίτες δεν έχουν δει ακόμη την αλλαγή.
Ο Economist συνεχίζει: «Η κρίση προκάλεσε βαθιά ζημιά στην οικονομία. Σε πραγματικούς όρους, το ΑΕΠ και οι επενδύσεις είναι σε σημαντικά πιο χαμηλά επίπεδα από εκείνα προ κρίσης. Το ένα πέμπτο του εργατικού δυναμικού, και τα δύο πέμπτα των νέων, είναι άνεργοι. Για τους Έλληνες που είναι αρκετά τυχεροί για να έχουν θέσεις εργασίας, οι μισθοί έχουν μειωθεί και οι φόροι έχουν αυξηθεί. Εκατοντάδες χιλιάδες, κυρίως νέοι και ειδικευμένοι άνθρωποι, έχουν εγκαταλείψει τη χώρα αναζητώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.
»»Η κρίση αποκάλυψε βαθιά ελαττώματα στο οικονομικό μοντέλο της Ελλάδας. Στηριζόταν υπερβολικά στα χαμηλά επιτόκια, τα οποία χρηματοδότησαν σπατάλες για τις δημόσιες δαπάνες και τη στέγαση και πολύ λίγα για τις εξαγωγές. Οι μισθοί είχαν ξεπεράσει σημαντικά την παραγωγικότητα, καθιστώντας τη χώρα λιγότερο ανταγωνιστική από ό,τι πολλές άλλες στη ζώνη του ευρώ. Η κυβερνητική γραφειοκρατία και τα δικαστήρια ήταν διεφθαρμένα και αναποτελεσματικά. Η Ελλάδα ήταν ένας απαγορευτικός τόπος για ξένους επενδυτές και νέες επιχειρήσεις.
»»Η κατάσταση βελτιώνεται τώρα, αν και αργά. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν, εν μέρει χάρη στον διπλασιασμό του αριθμού των τουριστών που επισκέπτονται την Ελλάδα (αν και η Ισπανία και η Ιρλανδία, οι οποίες δυσκολεύτηκαν επίσης μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, είδαν τις εξαγωγές να αυξάνονται περισσότερο). Η ανταγωνιστικότητα βελτιώθηκε εξαιτίας της πτώσης των ονομαστικών μισθών -ένας οδυνηρός τρόπος προσαρμογής, αλλά ο μόνος δυνατός σε μια νομισματική ένωση με χαμηλό πληθωρισμό.
»»Η περικοπή δαπανών και συμμόρφωση της κυβέρνησης ήταν δραστική - και αντιπαραγωγική όπως υποστηρίζουν πολλοί οικονομολόγοι. Οι φορολογικοί συντελεστές είναι τώρα υψηλότεροι από ό,τι στην πλειονότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επισημαίνει η Μιράντα Ξαφά από το Centre for International Governance Innovation, προσθέτοντας ότι αυτό μπορεί να πνίγει την ανάπτυξη».
Το δημοσίευμα υπογραμμίζει πως «η ανάπτυξη είναι ακόμα απογοητευτική. Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,4% το 2017 και αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 2% φέτος. Το ΔΝΤ είναι απογοητευμένο σχετικά με τις δυνατότητες της οικονομίας, εν μέρει λόγω της ταχείας γήρανσης του πληθυσμού.
»»Το τραπεζικό σύστημα εξακολουθεί να είναι προβληματικό. Μόλις κάτι λιγότερο από το ήμισυ των υφιστάμενων δανείων είναι μη εξυπηρετούμενα, και οι τράπεζες έχουν μικρή διάθεση να προσφέρουν νέα πίστωση. Είναι πλέον καλύτερα διαμορφωμένες για να πωλούν μη εξυπηρετούμενα στοιχεία ενεργητικού, αλλά το να υπολογίσουν πόσα εχέγγυα αξίζουν και ποιες χρεωμένες επιχειρήσεις μπορούν να επιβιώσουν θα πάρει χρόνο.
»»Ακόμη και αν οι στόχοι των τραπεζών εκπληρωθούν μέχρι τα τέλη του 2019, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν πάνω από το ένα τρίτο των συνολικών».
Όπως τονίζεται, «ο μεγαλύτερος φραγμός στην ανάπτυξη, ωστόσο, είναι ότι εξακολουθεί να είναι πιο δύσκολο να δραστηριοποιηθεί μια επιχείρηση στην Ελλάδα από ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Για παράδειγμα η ιδιωτικοποίηση αξίας οκτώ δισ. ευρώ του Ελληνικού, του παλιού αεροδρομίου της Αθήνας. Η μίσθωση της έκτασης τέθηκε σε διαγωνισμό το 2011 και τελικά αγοράστηκε από μια κοινοπραξία επενδυτών από την Ελλάδα, την Κίνα και την Εμιράτα, οι οποίοι σκοπεύουν να την μετατρέψουν σε τουριστικό θέρετρο. Όμως, οι καθυστερήσεις, οι διαφωνίες σχετικά με τους όρους και οι έρευνες των περιβαλλοντικών οργανισμών σημαίνουν ότι ο αγοραστής δεν έχει ακόμη ξεκινήσει τις εργασίες.
»»Βελτιώσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον, το δικαστικό σύστημα και τη δημόσια διοίκηση βρίσκονται στην ατζέντα του κ. Τσακαλώτου. Αλλά οι επικριτές αμφισβητούν τη δέσμευση της κυβέρνησής του για μεταρρύθμιση. Η Ελλάδα σημείωσε ραγδαία άνοδο στις κατατάξεις της Παγκόσμιας Τράπεζας στον τομέα της επιχειρηματικής δραστηριότητας μέχρι το 2015, όταν ανέλαβε την εξουσία μία κυβέρνηση συνεργασίας με επικεφαλής τον ΣΥΡΙΖΑ.
»»Έχει κάνει πίσω σε κάποιες από τις μεταρρυθμίσεις των προκατόχων της, όπως η απελευθέρωση κλειστών επαγγελμάτων και ο περιορισμός των συλλογικών διαπραγματεύσεων για τους μισθούς. Το ΔΝΤ ανησυχεί ότι οι αυξήσεις των αποδοχών θα μπορούσαν για μία ακόμη φορά να ξεπεράσουν την παραγωγικότητα».
«Με τις γενικές εκλογές να αναμένονται τον Οκτώβριο του 2019, η κυβέρνηση θα μπορούσε να κάνει πόσω σε ακόμη περισσότερες μεταρρυθμίσεις προκειμένου να κερδίσει την υποστήριξη συγκεκριμένων ομάδων. Οι οικονομολόγοι υποπτεύονται ότι τόσο οι χρηματοπιστωτικές αγορές όσο και οι πιστωτές δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στους δημοσιονομικούς στόχους που επιδιώκει ο κ. Τσακαλώτος. Αυτό αφήνει σημαντικές και πολιτικά δύσκολες μεταρρυθμίσεις στην άκρη», καταλήγει το δημοσίευμα.
