Κατεβαίνοντας την οδό Βουλής ένα μεσημέρι, μπροστά μου περπατά ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ). Μιλά στο κινητό, περπατά με μεγάλους δρασκελισμούς και, φτάνοντας στο ύψος του ξενοδοχείου Electra Metropolis (του οποίου είναι διευθύνων σύμβουλος), τον βλέπω να κοντοστέκεται και με το ελεύθερο χέρι να διορθώνει, να ισιώνει αυτό το κλασικό κίτρινο πλαστικό τρίγωνο που σε προειδοποιεί ότι είναι ολισθηρό το σημείο.
Αιρετικός, δεν θέλει να χρησιμοποιεί τη φράση «θεματικός τουρισμός», πιστεύει ότι κανείς δεν πρέπει να αποφασίζει και να επιβάλλει αν θα γίνει τουριστικός προορισμός ένας τόπος, «αυτό είναι απόφαση των τοπικών κοινωνιών».
Στη συνέντευξή του στη LiFO χτυπά καμπάνα για το μέλλον του ελληνικού τουρισμού μετά από επτά χρόνια συνεχούς ανάπτυξης, μιλά για μικροπολιτικούς λόγους που δεν αφήνουν την κυβέρνηση να ρυθμίσει το τοπίο του Airbnb στην Ελλάδα, σχολιάζει τη φημολογούμενη εκ νέου ένωση των υπουργείων Πολιτισμού και Τουρισμού, επιμένει στη σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και στους αρχαιολογικούς χώρους, εξηγεί τι θα φέρει στην Αττική η έλευση της Four Seasons και αναλύει τα στοιχεία της νέας αφήγησης για την Ελλάδα, με έμφαση στη γαστρονομία.
Κινδυνεύουμε ο κόσμος που έρχεται στη χώρα μας να αρχίσει να δυσαρεστείται γιατί πλέον οι προορισμοί έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια των αντοχών τους. Αναφέρομαι σε υποδομές που δεν έχουν εκσυγχρονιστεί, ήταν φτιαγμένες για μικρότερη δραστηριότητα και αυτήν τη στιγμή κάθε χρόνο λειτουργούν επί τέσσερις μήνες «στα κόκκινα».
— Mιλάμε χρόνια τώρα για το storytelling, την ιδανική αφήγηση για την Ελλάδα και την Αθήνα χωρίς να λέμε τελικά τίποτα καινούριο...
Εγώ θα το έθετα σε ευρύτερη βάση. Στον ιδιωτικό τομέα στεκόμασταν πάντα πολύ επικριτικοί απέναντι στην εκάστοτε κυβέρνηση για τον τρόπο που προωθούσε τη χώρα και τους προορισμούς της.
Μονίμως διαφωνούσαμε, αφού θεωρούσαμε, πολύ έγκαιρα και έχοντας εικόνα των διεθνών τάσεων, ότι ο τουρισμός είναι πλέον εμπειρία και ως τέτοια πρέπει να προβάλλεται στο εξωτερικό.
— Έχει ενδιαφέρον ότι η λέξη «εμπειρία» μπήκε στο λεξιλόγιο μας ως εργαλείο για την προβολή πριν από περίπου δέκα χρόνια, με την αρχή της κρίσης.
Ακριβώς. Γι' αυτό, το 2013, ο ιδιωτικός τομέας πάλι, με τον ΣΕΤΕ μπροστάρη, δημιούργησε τη Marketing Greece, ουσιαστικά τη μόνη σε παγκόσμιο επίπεδο εταιρεία προώθησης του τουριστικού προϊόντος, με αποκλειστικό σκοπό της την προώθηση της Ελλάδας σε συνεργασία με το υπουργείο Τουρισμού.
Και πρέπει να σας πω ότι το προϊόν που δημιουργεί η Marketing Greece διατίθεται ανά πάσα στιγμή και χωρίς δικαιώματα για χρήση στο υπουργείο και στον ΕΟΤ.
H ψηφιακή πλατφόρμα του discovergreece.com έχει, μάλιστα, μεγαλύτερη επισκεψιμότητα και από το επίσημο site του ΕΟΤ, το visitgreece.gr. Σε αυτήν λέμε ιστορίες για τον κάθε προορισμό ξεχωριστά. Όλες οι μελέτες για τη συμπεριφορά του ταξιδιώτη δείχνουν ότι οι επιλογές του έχουν αλλάξει.
Ακόμα και το βασικό προϊόν «ήλιος και θάλασσα», στο οποίο, ως χώρα, έχουμε φυσικά ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, δεν είναι πλέον αρκετό για τους παραδοσιακούς πελάτες του. Δεν θα επιλέξουν στεγνά το «ήλιος και θάλασσα», θέλουν και την ιστορία γύρω από αυτό. Θέλουν τη συνολική εμπειρία.
— Αναζητούμε μια νέα ιστορία;
Η Ελλάδα έχει τόσες πολλές ιστορίες να αφηγηθεί...
— Ναι αλλά η πλειοψηφία τους αφορά το ένδοξο παρελθόν, τον μοναδικό αρχαίο πολιτισμό. Το νέο που βρίσκεται;
Τα τελευταία χρόνια, λόγω της κρίσης, βλέπουμε να δημιουργούνται νέες ιστορίες κυρίως γύρω από τη γαστρονομία, κάτι που μέχρι πριν από λίγα χρόνια αγνοούσαμε τελείως, μολονότι είχαμε και εκπληκτικές πρώτες ύλες και μοναδική κουλτούρα γύρω από αυτήν.
— Άρα, η γαστρονομία είναι ένα πρώτο δυνατό στοιχείο της νέας αφήγησης.
Βεβαίως. Και είναι μάλιστα στρατηγική η επιλογή του ΣΕΤΕ να πλουτίσει το τουριστικό προϊόν, συνδέοντάς το με τη γαστρονομία αλλά και με την πολιτιστική εμπειρία. Γιατί είναι γεγονός ότι, διαχρονικά, στην Ελλάδα ο πολιτισμός και ο τουρισμός στέκονται απέναντι ο ένας στον άλλο και όχι πλάι-πλάι.
— Παρόλα αυτά, όταν το 2009 έγινε η συνένωση των υπουργείων Πολιτισμού και Τουρισμού υπήρξε πλήθος αντιδράσεων και από την πλευρά του ΣΕΤΕ και της τότε αντιπολίτευσης.
Σίγουρα υπήρξαν αντιδράσεις, που όμως είχαν περισσότερο σχέση με τη φύση των δύο υπουργείων. Ο τουρισμός είναι καθαρά επιχειρηματική δραστηριότητα, ο πολιτισμός είναι κάτι ευρύτερο που σχετίζεται με την κουλτούρα και εκεί χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση.
Σε κάθε περίπτωση, με τη δημιουργία του υπουργείου άρχισαν όντως να επικοινωνούν οι δύο χώροι, γιατί ως εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε καμία απολύτως επικοινωνία.
Σήμερα είναι περισσότερο κατανοητό ότι και ο τουρισμός κερδίζει από τον πολιτισμό, αλλά σίγουρα ωφελείται και ο πολιτισμός, ο οποίος προβάλλεται περισσότερο διεθνώς με αυτόν τον τρόπο, ενώ αυξάνονται και τα έσοδα.
— Σκέφτομαι το πρόσφατο παράδειγμα της Δήλου. Ο έφορος αρχαιοτήτων Κυκλάδων ανήσυχος για την χαμηλή επισκεψιμότητα του συγκλονιστικού ιερού νησιού, έκανε πρόσκληση στο ΝΕΟΝ και έτσι θα φιλοξενηθεί στο νησί μια εγκατάσταση σύγχρονης τέχνης του sir Antony Gormley. Ο πολιτισμός, αρχαίος και σύγχρονος, ως ισχυρό μέσο προσέλκυσης επισκεπτών.
Ναι, όμως ακόμα και σήμερα συνεχίζουμε να έχουμε αγκυλώσεις που ανά τον κόσμο έχουν λυθεί. Με τα ωράρια λειτουργίας των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων, με το ηλεκτρονικό εισιτήριο –εκεί έγινε μια αρχή, που όμως δεν είχε συνέχεια‒, με τον τρόπο λειτουργίας των χώρων.
Η προσωπική μου πεποίθηση, αλλά και η επίσημη θέση του ΣΕΤΕ, είναι ότι οι βασικοί αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία μας δεν μπορούν να λειτουργούν αυστηρά με όρους Δημοσίου.
Είναι μια κλασική περίπτωση όπου μπορεί να υπάρξει σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, κυρίως σε θέματα λειτουργικότητας, φύλαξης, λειτουργίας πωλητηρίων και αναψυκτηρίων, καθαριότητας. Αυτό θα βοηθούσε όχι μόνο στα ωράρια λειτουργίας αλλά και στην ποιότητα του προϊόντος που παρέχουμε.
Θα σας πω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: πέρσι το καλοκαίρι, στο πλαίσιο επισκέψεων που πραγματοποιούμε ανά την Ελλάδα, βρεθήκαμε στον αρχαιολογικό χώρο της Σαντορίνης, που είναι από τους σημαντικότερους της χώρας.
Έξω από το βιοκλιματικό στέγαστρο που καλύπτει τον χώρο υπήρχε ένα ολοκαίνουριο αναψυκτήριο κλειστό. Λειτουργούσε μόνο ένας αυτόματος πωλητής νερού και αναψυκτικών με ουρές επισκεπτών που περίμεναν για να πάρουν ένα μπουκάλι νερό.
— Επανέρχομαι στο θέμα της σύνδεσης τουρισμού και πολιτισμού. Φημολογείται ότι αν η Νέα Δημοκρατία κερδίσει τις εκλογές και σχηματίσει κυβέρνηση, τότε θα ενώσει ξανά τα δύο υπουργεία. Δέκα χρόνια μετά. Ποια εικόνα έχετε εσείς για το θέμα;
Ναι, το έχω ακούσει σε αυτό το γενικό πλαίσιο, όχι επισήμως. Πάντως, δεν είναι μια εύκολη άσκηση, διότι το Πολιτισμού είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο υπουργείο από τη φύση του, ενώ το υπουργείο Τουρισμού είναι υποβαθμισμένο, πέρα από το τυπικό κομμάτι, ότι είναι τελευταίο τη τάξει.
Η αδυναμία του είναι ότι πάνω στον τουρισμό ακουμπούν τόσοι διαφορετικοί τομείς, υπάρχουν τόσες συναρμοδιότητες, που ο υπουργός δεν μπορεί να πάρει μόνος τους αποφάσεις, χρειάζεται τη σύμφωνη γνώμη άλλων δύο ή τριών υπουργών.
Άρα, η δύναμη του υπουργείου Τουρισμού εξαρτάται από τη σημασία που δίνει ο πρωθυπουργός στον τουρισμό, από το πόσο κοντά του είναι.
— Τότε καλά τα πάμε, υποθέτω, αφού τα συνεχή ρεκόρ στον τουρισμό έχουν γίνει σημαία στην κυρίαρχη ρητορική. Οχι;
Πιστεύω ότι ο τουρισμός, για να πάει καλά, χρειάζεται οργανωμένη στρατηγική. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε παρατεταμένη τουριστική ανάπτυξη.
Από την αρχή της κρίσης ο ΣΕΤΕ πίεσε πάρα πολύ και εκμεταλλεύτηκε μια μελέτη που είχε αναθέσει η κυβέρνηση στη ΜcKenzie το 2011, η οποία αφορούσε την ελληνική οικονομία δέκα χρόνια μετά, το 2021, και αναδείκνυε τους έξι τομείς της που θα ηγηθούν της πορείας εξόδου από την κρίση και εισόδου στον νέο αναπτυξιακό κύκλο. Ένας από αυτούς τους τομείς ήταν ο τουρισμός.
Εμείς, ως ΣΕΤΕ, πήραμε αυτό το σκέλος της έρευνας, το κάναμε ευαγγέλιο (μάλιστα το 2015 το επικαιροποιήσαμε με την PwC), το ακολουθούμε λέξη προς λέξη και πιέζουμε διαχρονικά τα υπουργεία να συνταχθούν προς την κατεύθυνση δημιουργίας μιας στρατηγικής για τον τουρισμό.
— Η επικοινωνία με τα εκάστοτε υπουργεία και τις διαφορετικές κυβερνήσεις πώς είναι;
Έχουμε καταφέρει να βρούμε κάποιες περιόδους καλής συνεργασίας και επικοινωνίας. Για να είμαστε αντικειμενικοί και να λέμε τα πράγματα ακριβώς όπως είναι, πρέπει να πω ότι η άνοδος του τουρισμού ξεκίνησε το 2013.
Έχουμε ολοκληρώσει επτά χρόνια ανάπτυξης του τουρισμού. Αυτό οφείλεται στο ότι για πρώτη φορά υπάρχει ένα στρατηγικό σχέδιο, πλάνο και δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ ιδιωτικού τομέα και κυβέρνησης.
Όμως, έχουμε φτάσει πλέον σε μια καμπή γιατί, μετά από επτά χρόνια ανόδου, δεν έχουμε πιάσει απλώς τους στόχους της μελέτης για το 2021, τους έχουμε ξεπεράσει. Μιλούσαμε για 24 εκατομμύρια αφίξεις και 17 δισεκατομμύρια ευρώ έσοδα το 2021 κι εμείς το 2018 είχαμε 30 εκατομμύρια αφίξεις και περίπου 16,5 δισεκατομμύρια έσοδα!
Η μελέτη, όμως, έλεγε και κάτι άλλο, εξαιρετικά σημαντικό: κάθε χρόνο χρειαζόμαστε μισό δισεκατομμύριο επενδύσεις στον τουρισμό. Εμείς ξεπεράσαμε τον στόχο του 2021 με ελάχιστες επενδύσεις, σχεδόν μηδενικές, από την πλευρά του Δημοσίου και έχουμε μπροστά μας μια μεγάλη πρόκληση.
Μπήκαμε στις ώριμες αγορές και βρισκόμαστε στις 15 σημαντικότερες τουριστικές αγορές παγκοσμίως, όμως κινδυνεύουμε ο κόσμος που έρχεται στη χώρα μας να αρχίσει να δυσαρεστείται γιατί πλέον οι προορισμοί έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια των αντοχών τους.
Αναφέρομαι σε υποδομές που δεν έχουν εκσυγχρονιστεί, ήταν φτιαγμένες για μικρότερη δραστηριότητα και αυτήν τη στιγμή κάθε χρόνο λειτουργούν επί τέσσερις μήνες «στα κόκκινα».
— Χτυπάτε τον κώδωνα του κινδύνου, λοιπόν.
Χτυπώ καμπάνα, όχι κουδούνι. Τόσα χρόνια λέγαμε «προβολή, προβολή, προβολή». Προφανώς είναι σημαντική, όμως εξίσου σημαντικό είναι το πώς διαχειρίζεσαι τον προορισμό σου.
Η έλλειψη υποδομών
— Τι σημαίνει σωστή διαχείριση του προορισμού;
Πρώτα απ' όλα, να είναι καλός για τον ίδιο τον κάτοικό του. Αν δεν επενδύσεις σε αυτό, κινδυνεύεις όλος ο κόσμος που σε επισκέπτεται −ίσως και ο παραπάνω που θα έρθει φέτος− να αρχίσει να δυσαρεστείται τόσο πολύ από την εμπειρία του, που ξαφνικά να συμβεί και μαζική υποχώρηση και μεγάλη δυσφήμιση για τη χώρα.
— Ανεβήκαμε χωρίς ταυτόχρονα να επενδύουμε και να χτίζουμε υποδομή. Αυτός ο κύκλος μοιάζει να έχει τα χαρακτηριστικά μιας «φούσκας».
Θα μπορούσε.
— Αν και νομίζω ότι προτιμάτε έναν ευφημισμό, τη λέξη «ωρίμανση» για να περιγράψετε την κρίσιμη φάση στην οποία βρίσκεται ο ελληνικός τουρισμός.
Ναι, το λέω έτσι γιατί θεωρώ ότι έχουμε περιθώριο να αποφύγουμε τη «φούσκα», από τη στιγμή που η τουριστική μας περίοδος είναι ακόμα συμπυκνωμένη, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουμε αναπτύξει νέα προϊόντα, για τα οποία υπάρχει ενδιαφέρον από το εξωτερικό.
— Όπως;
Δεν μου αρέσει καθόλου να χρησιμοποιώ την έκφραση «θεματικός τουρισμός». Ας πούμε, τι πάει να πει «περιπατητικός τουρισμός»;
Γενικότερα, υπάρχει ένα κομμάτι κόσμου που του αρέσει η εμπειρία να περιλαμβάνει περιπέτεια, φύση, hiking, αλλά θέλει, όταν έρχεται, να φάει καλά και να επισκεφθεί ενδιαφέροντες χώρους. Έχουν χτιστεί προϊόντα που μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχαν στον χάρτη.
Η Ήπειρος, για παράδειγμα, έχει σημαντική ανάπτυξη. Συνεργάστηκε σωστά το Δημόσιο με τον ιδιωτικό τομέα και την τοπική αυτοδιοίκηση και αναπτύχθηκαν προϊόντα που πουλάνε και προσελκύουν επισκέπτες απ' όλο τον κόσμο. Ελλάδα δεν είναι μόνο η Κρήτη, η Ρόδος, η Κως, η Κέρκυρα και η Αθήνα. Γι' αυτό δεν θέλω να χρησιμοποιήσω τη λέξη «κορεσμός» ή «φούσκα».
Με τη σωστή διαχείριση και τη δημιουργία νέων προϊόντων, αναδεικνύοντας νέους προορισμούς, τότε, ναι, σε βάθος χρόνου μπορούμε να πάμε από τις 30 εκατομμύρια αφίξεις στις 45. Τώρα, όμως, δεν είμαστε έτοιμοι.
— Τι χρονικά περιθώρια έχουμε για να δράσουμε προκειμένου να αποφύγουμε την μαζική υποχώρηση; Για φέτος τι περιμένουμε;
Δεν κάνω ποτέ πρόβλεψη. Σε κάθε περίπτωση, τα στοιχεία ως τώρα δείχνουν ότι θα είμαστε στα ίδια επίπεδα με πέρσι, πάνω-κάτω.
Το βέβαιο είναι ότι πρέπει να γίνουν άμεσα επενδύσεις, μεγάλες και εκτεταμένες, αρχίζοντας με τις υποδομές κοινής ωφέλειας, όπως η ηλεκτροδότηση, η ύδρευση και η διαχείριση των σκουπιδιών, υιοθετώντας όλες τις σύγχρονες μεθόδους και τα ατελείωτα κονδύλια που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση προς αυτή την κατεύθυνση.
Θα σας πω ένα παράδειγμα: ήμουν πρόσφατα στην Κοπεγχάγη και εκεί είδα το νέο κέντρο διαχείρισης απορριμμάτων της πόλης, το Amager Bakke, που στεγάζεται σε ένα φουτουριστικό κτίριο, το oποίο διαχειρίζεται τα απορρίμματα όλης της πόλης. Μετατρέπει τα σκουπίδια σε ενέργεια, φωτίζει και ζεσταίνει περί τα 150.000 νοικοκυριά στην πόλη, φωτίζει δωρεάν δρόμους και πάρκα.
Το εργοστάσιο είναι μέσα στην πόλη, είναι επισκέψιμο, λειτουργεί και ως τουριστικό αξιοθέατο και κατασκευάζουν μια πίστα για σκι από την οροφή του ως το έδαφος. Αυτή είναι η απάντηση στον ελληνικό τρόπο, που πετάμε τα σκουπίδια μας στον γείτονα για να μην αρρωστήσουμε εμείς.
Η αγορά του Airbnb
— Για ποιο λόγο είναι τόσο δύσκολο στην Ελλάδα να ρυθμιστεί η αγορά του Αirbnb;
Eμείς από το 2013 φωνάζουμε ότι όσο δεν ρυθμίζεται αυτή η κατάσταση κινδυνεύει να εξελιχθεί σε κοινωνικό πρόβλημα – το έχουμε δει να συμβαίνει σε άλλες πόλεις, όπως το Βερολίνο. Έχει εξελιχθεί πλέον σε προϊόν, όπως λέγαμε παλιότερα για το all inclusive. Σαφώς, πρέπει να το αποδεχτούμε.
Όμως, από το σημείο αυτό μέχρι να το αφήνουμε εντελώς αρρύθμιστο υπάρχει τεράστια διαφορά. Δεν βρίσκω κανέναν λόγο να μη ρυθμίζεται πλέον, πέρα από καθαρά πολιτικούς και μικροπολιτικούς, θα έλεγα, λόγους.
— Πόσα χρήματα χάνει το ελληνικό δημόσιο από το Airbnb;
Έκανε μια μελέτη η Grant Thornton και μιλά για ετήσια απώλεια, σε φόρους μόνο, της τάξης περίπου των 400 εκατομμυρίων. Σκεφτείτε όμως τι χάνεται και από τις ασφαλιστικές εισφορές για όσους λειτουργούν ιδιωτικά και διαχειρίζονται τέσσερα, πέντε έως δέκα διαμερίσματα – δεν αναφέρομαι στις σχετικές Α.Ε. που έχουν συσταθεί.
Υπάρχει από το 2017 ένας νόμος, μέσα στο 2018 άνοιξε το μητρώο και τότε είχα πει ότι αυτό είναι μια καλή αρχή. Βέβαια, στην Ελλάδα τίποτα δεν αποκτά δυναμική, γίνεται κάτι και αμέσως παγώνει. Υπάρχει ένα μητρώο ενεργό όπου δηλώνονται τα διαμερίσματα, αλλά το κατά πόσο ελέγχονται είναι μια άλλη συζήτηση.
To Airbnb έχει εξελιχθεί πλέον σε προϊόν, όπως λέγαμε παλιότερα για το all inclusive. Σαφώς, πρέπει να το αποδεχτούμε. Όμως, από το σημείο αυτό μέχρι να το αφήνουμε εντελώς αρρύθμιστο υπάρχει τεράστια διαφορά. Δεν βρίσκω κανέναν λόγο να μη ρυθμίζεται πλέον, πέρα από καθαρά πολιτικούς και μικροπολιτικούς, θα έλεγα, λόγους.
— Στο κρίσιμο θέμα της φορολογίας, ποια είναι η πρότασή σας;
Ορίζεται ότι φορολογείσαι ανάλογα με το τι δηλώνεις και αυτό ουσιαστικά οδηγεί σε μη φορολόγηση, αφού έχεις το δικαίωμα να δηλώσεις μέχρι το όριο του αφορολόγητου – άρα, ποτέ δεν ξέρεις πόσα αποκρύπτει ο άλλος.
Έχουμε ζητήσει να υπάρχει ένας στάνταρ φόρος, όπως ο ΦΠΑ των ξενοδοχείων που επιβάλλεται στην κράτηση, που να παρακρατείται από την πλατφόρμα και να αποδίδεται στο Δημόσιο.
Το Αirbnb έχει γίνει παγκόσμια δύναμη, μπήκε στον χώρο των ξενοδοχείων, μπαίνει και στις αεροπορικές εταιρείες. Δεν επιθυμεί πλέον ουδεμία γκρίζα ζώνη και έχει κάνει σχετικές συμφωνίες, είτε σε επίπεδο χωρών είτε σε επίπεδο πόλεων.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το κάνεις. Μπορεί η κεντρική κυβέρνηση να ασχοληθεί με τον φόρο και οι δήμοι να έχουν το μητρώο και να βάζουν όριο στον αριθμό των διαμερισμάτων. Για παράδειγμα, η Βαρκελώνη έχει βάλει ήδη όριο στον αριθμό των διαμερισμάτων.
— Μέχρι στιγμής έχει γίνει κάποια σχετική κίνηση από τα συναρμόδια υπουργεία;
Όχι. Εμείς εξακολουθούμε να πιέζουμε. Η διαδικασία είναι πολύ δυναμική, συνεχώς βγαίνουν νέες πρακτικές παγκοσμίως. Ετοιμάζουμε τώρα κάποιες θέσεις που θα στείλουμε εκ νέου στο υπουργείο Οικονομίας.
— Κοιτάζοντας την γενικότερη εικόνα, στην στιγμή της «ωρίμανσης» όπως την περιγράφετε, βλέπουμε και την άφιξη της Four Seasons στην Ελλάδα. Αρχισε να λειτουργεί μόλις την προηγούμενη Παρασκευή.
Είναι εξαιρετικά θετικό γεγονός. Σαφώς είμαι υπέρ των νέων επενδύσεων. Αν και θα προτιμούσα να είναι περισσότερες από το εσωτερικό της χώρας, αδιαμφισβήτητα οι επενδύσεις από το εξωτερικό τη βοηθούν σημαντικά στην κατάσταση που βρίσκεται.
Το πιο σημαντικό με την άφιξη της Four Seasons είναι ότι η συγκεκριμένη έχει τέτοια θέση στον παγκόσμιο χάρτη, που θα φέρει νέα πελατεία. Είναι ο πελάτης της Four Seasons, όχι της Ισπανίας, της Τουρκίας... Ψάχνει μέρος που να έχει Four Seasons.
Αυτό από μόνο του είναι εξαιρετικά σημαντικό και κουμπώνει με αυτό που λέγαμε νωρίτερα για τη διαχείριση του προορισμού. Αυτός ο πελάτης έχει μάθει σε υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στις μεταφορές, στις υποδομές κ.λπ.
Όσο μένεις πίσω σε αυτό το κομμάτι, είναι αμφίβολο αν ο επισκέπτης θα μείνει ικανοποιημένος από την εμπειρία, αν θα επιστρέψει στην Ελλάδα, αν θα σε διαφημίσει. Πρέπει να πω ότι, πέρα από την πελατεία, η έλευση της Four Seasons πιστεύω ότι μπορεί στο άμεσο μέλλον να φέρει στην Ελλάδα και κάποιους από τους μεγάλους ανταγωνιστές της.
— Είστε ο νεότερος πρόεδρος στην ιστορία του ΣΕΤΕ.
Και με την ολοκλήρωση της θητείας μου σε έναν χρόνο ή σε τέσσερα (αν ανανεωθεί), θα είμαι ο νεότερος που θα αποχωρήσει όχι μόνο από την ηγεσία του ΣΕΤΕ αλλά και από τα συνδικαλιστικά του τουρισμού, όπου ξεκίνησα να δραστηριοποιούμαι το 1999.
Μακάρι να δείχνω τον δρόμο σε ακόμα πιο νέους ανθρώπους, ώστε να ασχοληθούν. Είναι σημαντικό να αποχωρείς νωρίς για να μη δημιουργείς άγχος στους νέους ότι υπάρχουν στεγανά που δεν τους επιτρέπουν να μπουν και να διαπρέψουν σε έναν χώρο.
σχόλια