[εικονογράφηση: Marc Hagan-Guirey]
Το freelancing, μέχρι πριν μερικά χρόνια, θεωρούνταν μια επιλογή εργασίας συνυφασμένη στο μυαλό των περισσοτέρων με την πολυτέλεια του να μην έχεις ωράριο, διπλανό γραφείο, dress code και φυσική παρουσία γενικότερα. Πλέον, το freelancing δεν είναι απλά η επιλογή ενός ευέλικτου πακέτου, αλλά παρουσιάζεται και ως ένα είδος “λύσης” στο πρόβλημα της ανεργίας. Όταν η δυσεύρετη υπαλληλική σχέση προσφέρει μισθούς που γυροφέρνουν τα 500€, είναι αναμενόμενο το εργατικό δυναμικό της χώρας να στραφεί σε μια εναλλακτική μορφή εργασίας.
Η Αλεξάνδρα-Learnea συστήνεται ως παλαιά και γηραιά του είδους,γνωρίζει εξαιρετικά καλά τον χώρο της διαφήμισης και προειδοποιεί τους νεότερους:
«Free Lancelots, οι ιππότες της στρογγυλής Τράπεζας που μάχονται για χαμένο Ιερό Γκράαλ της δουλειάς ή κατά το βυζαντινότερον, ο Διγενής και οι α- Πελάτες (το α, στερητικό) και άλλοι μύθοι για την εποποιία των freelancers. Ως επαγγελματική επιλογή το freelancing γοητευτικό και περιπετειώδες, ευέλικτο και φιλικό στις δημιουργικές ελεύθερες ψυχές, ζει ακόμα και στο 2013. Αν δεν σας τρομάζει η προοπτική να περνάτε τις 16 από τις 24 ώρες σας σε ατελείωτους καφέδες, ψυχαναλύοντας υπομονετικά τον λαχταριστό ως wannabe πελάτη, κύριο απέναντί σας, προκειμένου να καταθέσετε 8πλάσια δουλειά, μειώνοντας τις τιμές σας στο 1/8 όσων θα απαιτούσατε πριν 5 χρόνια, τότε, ναι! Υπάρχει δουλειά και χωρίς εσένα, αφεντικό!»
Στον ορισμό του freelancing φιλοξενούνται διάφορες προσεγγίσεις και καθημερινότητες. Κάποιοι προτιμούν να δουλεύουν σε γραφεία ή coworking spaces, ενώ άλλοι εργάζονται από το σπίτι τους. Οι περισσότεροι φτιάχνουν sites και pages για να προωθήσουν τη δουλειά τους, τυπώνουν κάρτες, ενημερώνονται και δικτυώνονται. Ορισμένοι διατηρούν την καθημερινή τους εργασία και παράλληλα δημιουργούν εξωτερικές συνεργασίες όταν αυτές προκύπτουν, ενώ οι πιο έμπειροι προτιμούν να δουλεύουν με εταιρίες του εξωτερικού. Κάποιοι βέβαια δεν κάνουν τίποτα από τα παραπάνω, μπορεί να μην ενδιαφέρονται και τόσο, προτιμούν όμως να συστήνονται ως freelancers και όχι ως άνεργοι. Άλλοι κάνουν όλα τα παραπάνω, ενδιαφέρονται, όμως δεν έχουν δουλειές.
Τον μεγαλύτερο ρόλο φυσικά, παίζει ο χώρος στον οποίο δραστηριοποιείσαι. Ο Μάκης Παναγόπουλος, webcreator, αναφέρει:
«Ο χώρος της πληροφορικής δεν αντιμετωπίζει τα προβλήματα που έχουν άλλοι κλάδοι και υπάρχουν οι προοπτικές και οι δυνατότητες δουλειάς ως freelancer. Στην Ελλάδα οι περισσότεροι πληροφορικάριοι έγιναν freelancers είτε επειδή απολύθηκαν είτε επειδή δεν έβρισκαν δουλειά και όχι από επιλογή. Σίγουρα δεν πληρώνεσαι καλά και δεν έχεις ωράριο, έτσι και αλλιώς όμως οι πληροφορικάριοι δεν έχουμε ωράριο. Στην υπερπληθώρα προσφοράς συναντάς τόσο επαγγελματίες όσο και ανθρώπους που επειδή έχουν λίγο ασχοληθεί διαθέτουν τις υπηρεσίες τους σε πολύ χαμηλές τιμές. Μπορεί να βρεις στήσιμο site με 75€. Το αποτέλεσμα βέβαια θα είναι αντίστοιχο της τιμής του. Δωρεάν εργασία όμως δεν υπάρχει στον χώρο μας . Ένα επιπλέον πλεονέκτημα που έχουμε είναι πως ο κώδικας είναι διεθνής “γλώσσα” και έτσι μας είναι πολύ εύκολο να δουλέψουμε με εξωτερικό.»
Ενώ ο κλάδος της Πληροφορικής φαίνεται να αντιστέκεται, στα επαγγέλματα όπου υπάρχει το στοιχείο της αναγνωρισιμότητας τα όρια μεταξύ ανεργίας και αυτοαπασχόλησης γίνονται πλέον δυσδιάκριτα.
Η συγγραφέας Αλεξάνδρα Κ*, έχοντας εργαστεί ως αρθρογράφος και κειμενογράφος, σχολιάζει:
«Με δεδομένες τις συνεχείς απολύσεις μόνιμων συνεργατών στον περιοδικό τύπο και τη διαφήμιση, υπάρχει πράγματι η αίσθηση ότι έχει "ανοίξει" η δουλειά για τους freelancers. Στην πραγματικότητα όμως, πρόκειται για μια ακόμα "φτηνότερη" λύση μιας και οι αμοιβές -στη σπάνια περίπτωση που υπάρχουν ή που δίδονται- είναι αστείες. Στις πρώτες μου συνεργασίες έκανα κι εγώ το ίδιο λάθος - μέχρι και ρεπορτάζ για την απλήρωτη εργασία είχα κάνει ούσα απλήρωτη, με την ελπίδα της πρόσληψης. Πια, όταν μου ζητούν δωρεάν κείμενα, ζητάω σε αντάλλαγμα να έρθουν να μου καθαρίσουν το σπίτι. Ναι, φυσικά και χάνω "δουλειές" έτσι αλλά -ας το αγκαλιάσουμε- δεν ήταν ποτέ σοβαρές δουλειές. Ό,τι πληρώσεις, παίρνεις. Αν ο άλλος δεν προτίθεται να πληρώσει, για μένα αυτό είναι ένδειξη ότι δεν αντιμετωπίζει σοβαρά τη δουλειά του.»
Η Μαρία Ζαμπέτη, δημοσιογράφος,συμπληρώνει:
«Το αστείο με το freelancing είναι ότι πήγε χέρι-χέρι με την κρίση. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ήταν πολύ πιο εύκολο και επικερδές τα προηγούμενα χρόνια παρά τώρα, που περιορίζεται σε 1-2 δουλειές το μήνα και υπάρχουν και πολλοί περισσότεροι συνάδελφοι που δουλεύουν έτσι. Σε αυτό έχει οδηγήσει, φυσικά, η δραματική μείωση των παραδοσιακών μέσων μαζικής ενημέρωσης και παράλληλα, η αύξηση των newmedia, που -καλώς ή κακώς- επιτρέπουν σε κάθε αναγνώστη να παράγει πλέον «περιεχόμενο»/ πληροφορία. Στην ουσία, είμαστε «χομπίστες» στο επάγγελμά μας.»
Παράλληλα πληθαίνουν οι προτροπές τύπου “Δεν βρίσκεις δουλειά; Γίνε ελεύθερος επαγγελματίας”. Προφανώς και δεν είναι λάθος επιλογή, αυτή τη στιγμή μάλλον μοιάζει η μοναδική -εξάλλου οτιδήποτε επιλέγουμε να κάνουμε, συνήθως είναι καλύτερο από το να μην κάνουμε τίποτα. Η βάση όμως της συγκεκριμένης προτροπής περιέχει μία ψευδαίσθηση: Η αλλαγή στην επαγγελματική ταυτότητα δεν συνεπάγεται και ταυτόχρονη βελτίωση της οικονομικής μας κατάστασης. Αναμενόμενη εξέλιξη, στο βωμό της ανταγωνιστικότητας, είναι η προσφορά πολύ χαμηλών τιμών. Όπως είναι φυσικό η ζήτηση προσαρμόζεται ανάλογα.
Η Κ.Σ., απόφοιτος Αγγλικής Φιλολογίας, περιγράφει έναν χώρο που κάποτε θεωρούταν επικερδής:
«Στο χώρο τον ιδιαίτερων μαθημάτων, σε όλα τα διδακτικά αντικείμενα, οι περισσότεροι νεοφώτιστοι πτυχιούχοι εκπαιδευτικοί βγαίνουν κάθε Σεπτέμβρη στη γύρα για να αναλάβουν κάποιον μαθητή. Η διαδικασία " πρόσληψης" παρόμοια με αυτή στο χώρο των φροντιστηρίων. Όσο πιο χαμηλή τιμή ζητάς, τόσο καλύτερος επαγγελματίας-εκπαιδευτικός είσαι. Έχω συναντήσεις και συναδέλφους που παίρνουν 5 ή και 3€ την ώρα. Οι γονείς, μη έχοντας την δυνατότητα πλέον, καθυστερούν συνεχώς τις πληρωμές και οι περισσότεροι συνάδελφοι, δεμένοι πλέον με τους μαθητές τους, διδακτικά και συναισθηματικά ακολουθούν την ηθική τους και συνεχίζουν την δουλειά τους σχεδόν δωρεάν. Τα πράγματα ίσως αλλάζουν αν έχεις στην πλάτη σου καμιά 20αριά χρόνια προϋπηρεσίας και έχεις όνομα στην περιοχή σου (συνήθως πρόκειται για 1-2 άτομα σε κάθε κλάδο so, wish to be the lucky one). Όσον αφορά τα φροντιστήρια: Εδώ απλά "χαρίζεις” τις γνώσεις και την εργατική σου δύναμη για να πάρεις ένσημα για μια σχολική χρονιά. Δεν μπορεί να θεωρηθεί μισθός τα 8€ την ώρα (στην καλύτερη) για 8 ώρες τη βδομάδα με μισό ένσημο τη μέρα και με συνεχή το φόβο της απόλυσης. Δεν ξέρω λοιπόν αν μπορούμε να μιλάμε καν για αυτοαπασχόληση στον κλάδο των εκπαιδευτικών.»
Ως γενιά μεγαλώσαμε με το παραμύθι της εξασφάλισης, -υποτίθεται μάλιστα πως τα πτυχία ήταν αυτά που θα μας την πρόσφεραν. Πλέον, οι μύθοι και τα παραμύθια περνάνε τη δική τους κρίση, εξακολουθούν όμως να κάνουν guest εμφανίσεις. Το “θα γίνω freelancer για να βγάλω επιτέλους λεφτά” ίσως είναι μια από αυτές. Το να μπορέσουμε να τοποθετήσουμε με επιτυχία τον επαγγελματία εαυτό μας, σε αυτό το υπό κατάρρευση τοπίο της εργασιακής πραγματικότητας, δεν είναι απλή ιστορία και κάνει τους άθλους που κλήθηκε να περάσει ο ήρωας του παραμυθιού να φαίνονται παιχνιδάκι. Μη ξεχνάς όμως πως κανένα παραμύθι δεν αναλώθηκε στη διήγηση της ζωής που εξασφάλισε ο ήρωας μετά τη νίκη του. Ίσως επειδή η γοητεία κρύβεται στη μάχη και την προετοιμασία, ίσως επειδή το happy end δεν είναι πάντα τόσο happy.
* Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, για το 2012, η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό αυτοαπασχολούμενων στην Ε.Ε. καθώς το 32% των απασχολούμενων στην Ελλάδα είναι αυτοαπασχολούμενοι (έναντι του 15,1% στην Ευρωζώνη και του 15,2% στην Ε.Ε.).
σχόλια