Έντονη ηλεκτρική δραστηριότητα παρατηρήθηκε το Σάββατο στη χώρα με κεραυνούς που προκάλεσαν φωτιές σε πολλές περιοχές, χωρίς όμως να σημειωθεί βροχή, ένα φαινόμενο που ονομάζεται ξηρή καταιγίδα.
Στο πώς δημιουργούνται οι ξηρές καταιγίδες αλλά και στον κίνδυνο που αντιπροσωπεύουν οι κεραυνοί στην εκδήλωση φωτιάς αναφέρεται το meteo.gr/Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών σε εκτενές του άρθρο. Είναι χαρακτηριστικό πως και οι φωτιές που ξέσπασαν χθες στην Άνδρο εκδηλώθηκαν μετά από πτώση κεραυνών στο νησί.
Σύμφωνα με το meteo.gr, οι κεραυνοί αποτελούν φυσικό παράγοντα με σημαντική επίδραση στη δραστηριότητα των δασικών πυρκαγιών σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη μας αποτελούν την κύρια αιτία έναρξης πυρκαγιών.
Στη Μεσόγειο, μελέτες έχουν δείξει ότι οι κεραυνοί ευθύνονται για σχεδόν το 5% του συνόλου των δασικών πυρκαγιών, αποτελώντας συχνά ένα σημαντικό πρόδρομο φυσικό φαινόμενο για την εκδήλωση μεγάλων συμβάντων κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου.
Ο λόγος που ένας κεραυνός μπορεί να οδηγήσει στην έναρξη δασικής πυρκαγιάς σχετίζεται με τη θερμοκρασία του, η οποία μπορεί να φτάσει έως και τους 27.000 °C. Με άλλα λόγια, ένας κεραυνός λειτουργεί ως (φυσική) πηγή θέρμανσης ικανή να οδηγήσει σε ανάφλεξη της δασικής καύσιμης ύλης. Ειδικότερα, οι δασικές πυρκαγιές που ξεκινούν από την πτώση κεραυνών συνδέονται άμεσα με την εκδήλωση των λεγόμενων ξηρών καταιγίδων.
Ξηρή καταιγίδα: Μπορεί να προκαλέσει φωτιά μέρες μετά την πτώση κεραυνού
Μία ξηρή καταιγίδα μπορεί να οριστεί ως μία καταιγίδα που χαρακτηρίζεται από ηλεκτρική δραστηριότητα (κεραυνούς) και συνοδεύεται από λίγη έως καθόλου βροχή. Οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που συνδέονται με την ανάπτυξη ξηρών καταιγίδων περιλαμβάνουν αυξημένη αστάθεια στην ατμόσφαιρα και ένα πολύ βαθύ και ξηρό κατώτερο στρώμα μέσα στην τροπόσφαιρα, το οποίο υπό συνθήκες μπορεί να επιτρέψει την ανάπτυξη κατακόρυφων νεφών με μεγάλο ύψος βάσης.
Το βαθύ και ξηρό τροποσφαιρικό στρώμα αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό στοιχείο όλων των ξηρών καταιγίδων, καθώς συνεισφέρει περαιτέρω στην εξάτμιση της βροχής όπως πέφτει από τη βάση του νέφους προς το έδαφος και επομένως στην εκδήλωση κεραυνικής δραστηριότητας δίχως την παρουσία βροχής.
Ωστόσο, μία ξηρή καταιγίδα δεν οδηγεί πάντα και κατ’ ανάγκη σε έναρξη δασικής πυρκαγιάς. Η πιθανότητα ανάφλεξης από την πτώση κεραυνού εξαρτάται από το είδος της δασικής καύσιμης ύλης, την περιεχόμενη σε αυτήν υγρασία, αλλά και, γενικότερα, από τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούν στην επιφάνεια κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την εκδήλωση του κεραυνικού πλήγματος.
Για παράδειγμα, όταν τα δασικά καύσιμα είναι πολύ ξηρά και οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες ευνοϊκές (π.χ., υψηλές θερμοκρασίες, χαμηλή σχετική υγρασία, ισχυροί άνεμοι), ένα κεραυνικό πλήγμα μπορεί να οδηγήσει σε ανάφλεξη και έναρξη πυρκαγιάς μέσα σε λίγα μόνο λεπτά από την εκδήλωση του.
Αντίθετα, εάν η δασική καύσιμη ύλη είναι αρκετά υγρή και οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές, τότε η ανάφλεξη μπορεί να συμβεί πολλές ώρες ή και ημέρες μετά το αρχικό κεραυνικό πλήγμα. Υπό αυτές τις συνθήκες, θα λέγαμε ότι η εκδήλωση ξηρών καταιγίδων αποτελεί μία δυνητικά υποβόσκουσα απειλή, αφού μπορεί να οδηγήσει σε εκδήλωση δασικών πυρκαγιών αρκετές ημέρες μετά από την πτώση κεραυνών σε μια περιοχή.
Πώς αναφλέγεται ένα δέντρο από πτώση κεραυνού
Η εικόνα του meteo.gr παρουσιάζει απλουστευμένα ένα εννοιολογικό μοντέλο περιγραφής της διεργασίας ανάφλεξης της δασικής καύσιμης ύλης από πτώση κεραυνού. Εάν υποθέσουμε ότι ένας κεραυνός «χτυπά» ένα δέντρο, το ηλεκτρικό του φορτίο διαπερνά τον πυρήνα του δέντρου και φτάνει μέχρι τις ρίζες του. Εάν η περιεχόμενη υγρασία του δέντρου είναι υψηλή, δε θα συμβεί αμέσως ανάφλεξη.
Παρόλα αυτά, το κατώτερο τμήμα του δέντρου και οι ρίζες του μπορούν να αναφλεχθούν και να συντηρήσουν καύση, ακόμα και χωρίς την παρουσία άφθονου οξυγόνου. Η «εσωτερική» αυτή καύση είναι ασθενής και εξελίσσεται με αργό ρυθμό, ενώ δεν είναι εύκολα ανιχνεύσιμη δίχως τη χρήση εξειδικευμένων θερμικών καμερών ή άλλων, αντίστοιχων τεχνικών τηλεπισκόπισης. Σε περίπτωση που οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες είναι ευνοϊκές, η καύση στο εσωτερικό και τις ρίζες του δέντρου μπορεί να επεκταθεί στο εξωτερικό, οδηγώντας τελικά στην έναρξη μίας δασικής πυρκαγιάς.
Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η έναρξη δασικών πυρκαγιών από πτώσεις κεραυνών αποτελούν ένα σχετικά συχνό φαινόμενο και στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι δασικές πυρκαγιές στη Σκόπελο, στις 6 και 12 Ιουνίου 2022, όπως και η δασική πυρκαγιά του Αγίου Όρους στις 29 Ιουνίου 2022, αλλά και οι δασικές πυρκαγιές που ξέσπασαν σε διάφορα μέρη της νότιας χώρας το Σάββατο 26 Αυγούστου 2023.
Πώς να προστατευτείτε από τους κεραυνούς
Σύμφωνα με τις οδηγίες της Πολιτικής Προστασίας, εάν βρίσκεται σε εξωτερικό χώρο συστήνεται να καταφύγετε σε κτίριο ή σε αυτοκίνητο. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε θα πρέπει να καθίσετε αμέσως στο έδαφος χωρίς να ξαπλώσετε, ενώ μπορείτε να προστατευτείτε κάτω από συμπαγή κλαδιά χαμηλών δέντρων, ωστόσο ποτέ κάτω από ψηλό δέντρο.
Ακόμη, δεν θα πρέπει να στέκεστε πλάι σε πυλώνες, γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και να μην πλησιάζετε μεταλλικά αντικείμενα, ενώ εάν είστε μέσα στη θάλασσα θα πρέπει να βγείτε αμέσως έξω.
Για περαιτέρω χρήσιμες οδηγίες, όπως για παράδειγμα πως μπορείτε να προστατευτείτε από τους κεραυνούς εν ώρα οδήγησης ή εάν βρίσκεστε σε εσωτερικό χώρο, μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της Πολιτικής Προστασίας.
Με πληροφορίες από meteo
