Recycling medea-ανακυκλώνοντας τη Μήδεια είναι ο τίτλος της ταινίας του Αστέρη Κουτουλα, έχοντας το πρόσωπο της Μήδειας ως κεντρικό χαρακτήρα στη ταινία -μία ταινία που εκτελεί μια δια-χρονική κυκλική πορεία μεταφορικά φέροντας το ρόλο της Ελλάδας που στις μέρες μας δολοφονεί τα παιδιά της.
Η ιστορία της ταινίας για τη δολοφονία δύο παιδιών από την ίδια τη μητέρα τους προέρχεται από τον Ευριπίδη και είναι ένα, από την αρχαιότητα και μετά, άπειρες φορές ανακυκλωμένο θέμα που δεν έχει χάσει τίποτα από τη σύγχρονη και φρικαλέα επικαιρότητά του. 'Αλλωστε η ταινία αποπειράται να συνδέσει το ιστορικό παρελθόν με το σήμερα, μέσα από αντιθέσεις και παράδοξα - όπως συντίθεται και η ελληνική ταυτότητα- μία ταυτότητα αντιφατική, στην οποία η ίδια η ιστορική σύνδεση διακόπτεται από αυτόνομα ετεροκαθαριζόμενα κεφάλαια. Η αισθητική της ταινίας βασίζεται στο μοντέλο της αντίθεσης καθώς η τέχνη στη πιο ιδανική της μορφή έρχεται σε αντιπαράθεση με τη πραγματικότητα, τη καθημερινότητα, τη βία και την αντίσταση στους δρόμους.
Πρόκειται για μια ταινία που ξεκίνησε από τη μαγνητοσκόπηση μιας παράστασης μπαλέτου και συνδέει τον αρχαίο ελληνικό Μύθο με την μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, τη χορευτική ερμηνεία της Μαρίας Κουσούνη, τη χορογραφία του Ρενάτο Ζανέλα και την ερμηνεία της Μουσικής Ακαδημίας της Αγίας Πετρούπολης.
Το φιλμ ξεκινάει με τα πρώτα μέτρα της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη και τελειώνει με τα τελευταία μέτρα της μουσικής του, η οποία συνοδεύει τις λιγοστές φράσεις που προφέρονται. Έξι σολίστες χορευτές, ανάμεσά τους η εξαιρετική Μαρία Κουσουνή ως Μήδεια – σε εκφραστικές κοντινές λήψεις, λυρικές χορευτικές σκηνές, αποκαλυπτικές καταστάσεις πρόβας, μια μείξη από κλασικό μπαλέτο και σύγχρονο εκφραστικό χορό, συνυφασμένη με εικόνες από εξεγερμένους και κουκουλοφόρους νεαρούς, βαριά οπλισμένους και ανεξέλεγκτους αστυνομικούς, μορφές από έναν άλλον, αμείλικτο κόσμο που έχει σφετεριστεί την καθημερινή πραγματικότητα.
Μέσα σε αυτό τον κόσμο προβάλλει ξαφνικά η μορφή της δεκαπεντάχρονης Bella Oelmann που, παίζοντας τον ίδιο της τον εαυτό, κάνει το κινηματογραφικό ντεμπούτο της. Η αθωότητα που είναι καταραμένη, εξοβελισμένη από την κοινωνία, στο έλεος της εξάντλησης, της απογοήτευσης, της έλλειψης στοργής, όπως λέει ο Αστέρης Κουτουλας.
Είναι μια ταινία αφιερωμένη σε αμήχανους γονείς και ιδίως σε νέους που προσπαθούν να κατανοήσουν τη σκληρή μοίρα που τους επιφυλάσσει το μέλλον όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Αστέρης Κουτουλας. Τους γονείς που " σκοτώνουν" τα παιδιά τους είτε από αμέλεια, είτε από πρόθεση ή προσωπικά κίνητρα- μία ακραία πραγματικότητα αλλά υπαρκτή και ανακυκλώσιμη ανά τους αιώνες. Πρόκειται για μία ταινία πολύ ιδιαίτερη, που δε καταχωρείται σε μία κοινότυπη τυπολογία ταινιών αλλά ακολουθεί ένα τρίπτυχο μη γραμμικής αφήγησης, μέσα από το χορό, τη μουσική και τα ντοκουμενταρίστικα στιγμιότυπα που από την απόλυτη αισθητική της τέχνης μας επαναφέρουν στη σκληρή και τη βίαιη πραγματικότητα όπως χαρτογραφείται από το φακό σήμερα στους δρόμους της Αθήνας.
Μία ταινία αντιθέσεων, μέσα από τα παράδοξα αλλά και το οξύμωρο ψηφιδωτό της ελληνικής πραγματικότητας που λόγω της αισθητικής αλλά και των ερωτημάτων που απευθύνει μπορεί μόνο ως καλλιτεχνική ταινία να χαρακτηριστεί, μία ταινία με ερωτήματα προς το κοινό που θα τη παρακολουθήσει με ανοιχτό βλέμμα και πνεύμα, μη περιμένοντας να δει μία προκαθορισμένη, αναμενόμενη ταινία.
Για όλους αυτούς τους λόγους αποφάσισα να πάρω μία συνέντευξη από τον Αστέρη Κούτουλα, σκηνοθέτη της ταινίας και να μας πει τη δική του άποψη για τη γέννεση της ταινίας, τους στόχους και την αγωνία πίσω από τα πλάνα που παρακολυθούμε στις κινηματογραφικές οθόνες μας.Ο Αστέρης Κούτουλας είναι συγγραφέας, σκηνοθέτης και διοργανωτής εκδηλώσεων με βάση το Βερολίνο.
[Ε.Κ.]
Πώς εμπνευστήκατε αυτήν τη ταινία;
Αφετηρία της ταινίας είναι η μουσική. Ο Μίκης Θεοδωράκης με κάλεσε να πάμε μαζί να δούμε μια πρόβα τού χορογράφο Ρενάτο Ζανέλα μαζί με τη Μαρία Κουσουνή, όταν προετοίμαζαν το μπαλέτο «Μήδεια» το Μάιο του 2011. Άκουσα τη μουσική, εντυπωσιάστηκα από τη Μαρία κι αμέσως είχα την έμπνευση αυτής της ταινίας.
Επειδή όμως ήθελα να κάνω μια μεγάλου μήκους ταινία κι όχι ένα ντοκιμαντέρ μπαλέτου, είχα τη σκέψη να συνδυάσω διαφορετικά επίπεδα. Το ένα επίπεδο ήταν αυτό της αθωότητας, της καταραμένης και καταδικασμένης αθωότητας, την οποία ενσαρκώνει ένα ξανθό, γαλανομάτικο κορίτσι στην καταπράσινη γερμανική φύση ως οπτική αντίστιξη της μελαχρινής Ελληνίδας Μαρίας Κουσουνή.
Ένα δεύτερο επίπεδο είναι όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα της κρίσης, όπου οργισμένα νέα παιδιά συγκρούνται στους δρόμους με την εξουσία. Ένας συμβολισμός: η Ελλάδα – που δεν είναι η δική μας η Ελλάδα – σκοτώνει τα παιδιά της όπως η Μήδεια σκοτώνει τα δικά της. Το ότι δεν υπάρχει δημοκρατία πλέον στην Ελλάδα, το ότι υπάρχει αυτή η απόγνωση, αυτή η πικρία, αυτή η πραγματικότητα, το ότι οι ίδιοι πολιτικοί εδώ και τριάντα-σαράντα χρόνια όχι μόνο έφεραν την Ελλάδα σε αυτή την κατάσταση αλλά επιμένουν να είναι στην εξουσία, όλα αυτά μπήκαν σαν υπόβαθρο στην ταινία μου.
H ταινία σας είναι ιδιότυπη, χρησιμοποιώντας τη σύζευξη διαφόρων καλλιτεχνικών μέσων στη μη γραμμική κινηματογραφική αφήγηση/ σύνθεσή της. Για ποιο λόγο επιλέξατε το χορό ως μέσο; Πώς "δένουν" στο σενάριο η σύνθεση που δημιουργείται μέσα από τις ντοκυμενταρίστικες παρεμβολές και τα στιγμιότυπα της αθωότητας;
Ο Ευριπίδης είχε πάρει έναν πανάρχαιο μύθο, τον ανακύκλωσε κι έκανε τη δική του τραγωδία. Έπειτα από δύο χιλιάδες και πλέον χρόνια ο Θεοδωράκης ανακύκλωσε τόσο το μύθο όσο και τον Ευριπίδη και συνέθεσε μια νέα όπερα. Είκοσι χρόνια μετά ήρθε ο Ρενάτο Ζανέλα και τα ανακύκλωσε όλα αυτά χορογραφώντας και σκηνοθετώντας το μπαλέτο, κι έπειτα ήρθα εγώ, στο τέλος, και τα ανακυκλώνω όλα μαζί δημιουργώντας μια νέα ταινία. Βάζοντας το «Ανακυκλώνοντας», δηλ. το «Recycling» στον τίτλο της ήθελα να φέρω την ταινία στην εποχή μας και να υπαινιχθώ την αισθητική βιντεοκλιπ που χαρακτηρίζει το φιλμ.
Δεν ήθελα να κάνω ταινία μπαλέτου. Οι ταινίες μπαλέτου μού φαίνονται τις περισσότερες φορές βαρετές. Ούτε ήθελα να κάνω μια μουσική ταινία, γιατί μουσική μπορεί να ακούσει κανείς από το σιντί ή να πάει σε μια συναυλία. Ήθελα απλώς να ακολουθήσω το συναίσθημα της μουσικής και τη δυναμική της χορευτικής κίνησης και να φτιάξω μία συναισθηματική φορτισμένη ταινία που διηγείται την ιστορία μιας μητέρας που φτάνει μέχρι το σημείο να σκοτώσει τα παιδιά της. Την ίδια στιγμή ήθελα να χρησιμοποιήσω τα εργαλεία και τις δυνατότητες που προσφέρει ο κινηματογράφος ως μέσο επικοινωνίας για να δημιουργήσω ένα ξεκάθαρο μήνυμα για την καταστρεπτική κατάσταση μιας κοινωνίας, η οποία έχει φτάσει εδώ και καιρό στα όριά της στερώντας από τους Έλληνες κάθε ελπίδα για το μέλλον.
Έχουμε αφήσει στα παιδιά μας μια έρημο, έχουμε γίνει όλοι μας «Μήδειες» που σκοτώνουν καθημερινά τα παιδιά τους.
Η ταινία «Recycling Medea» δεν μπορεί να ενταχθεί σε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία. Μπορώ όμως να πω τι δεν είναι η ταινία μας: Δεν είναι ντοκιμαντέρ, δεν είναι ταινία μυθοπλασίας, δεν είναι μια συνηθισμένη μουσική ταινία, δεν είναι ένα συμβατικό φιλμ μπαλέτου, δεν είναι πολιτικό ρεπορτάζ – παρόλο που όλα αυτά τα συμπεριλαμβάνει.
*Η Εύα Κέκου είναι θεωρητικός πολιτισμού/ιστορικός τέχνης
σχόλια