Μέχρι στιγμής το 2017 ήταν ένας πολύ «δραστήριος» χρόνος για τον Mαρκ Ζούκερμπεργκ, ο οποίος έχει περάσει τους τελευταίους εννέα μήνες διασχίζοντας τις ΗΠΑ σε μια εξαιρετικά σκηνοθετημένη περιοδεία αυτοπροβολής του σε περιοχές όπως το Μίτσιγκαν, το Ουισκόνσιν και το Οχάιο, όπου, όπως ξέρουν οι πολιτικοί αναλυτές, κάθε καλός πολιτικός αγωνιστής θα όφειλε να επισκεφθεί. Τον Αύγουστο, μαζί με τη γυναίκα του Πρισίλα Τσαν, καλωσόρισαν τη δεύτερη κόρη στην οικογένειά τους, την οποία εύστοχα ονόμασαν August. Λίγο αργότερα, στα τέλη Σεπτεμβρίου ζήτησε δημόσια συγνώμη για την παραπληφόρηση και το αντίκτυπο των fake news κατά τη διάρκεια των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 2016. «Για τους τρόπους με τους οποίους το έργο μου χρησιμοποιήθηκε ώστε να διχάσει τον κόσμο αντί να τον ενώσει, ζητάω συγχώρεση και θα εργαστώ για να τα πάω καλύτερα» δήλωσε μέσα από ανάρτησή στο δικό του κοινωνικό δίκτυο. Ας σημειωθεί, ότι κανένα από τα παραπάνω γεγονότα δεν εμπόδισαν το Facebook να αναπτυχθεί και τον Ζούκερμπεργκ να γίνει πλουσιότερος. Από τις πέντε πιο διάσημες εταιρείες τεχνολογίας – οι υπόλοιπες είναι η Apple, η Microsoft, η Amazon και η Alphabet – το Facebook είχε το καλύτερο «κλείσιμο» τριμήνου, με τις μετοχές του να σημειώνουν άνοδο 14%, καθιστώντας έτσι τον Ζούκερμπεργκ κατά 8 δισεκατομμύρια δολάρια πλουσιότερο.
Παρόλα αυτά, ο πέμπτος πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου δεν δίστασε πριν δύο εβδομάδες να καθήσει αρκετές ώρες στον υπολογιστή του για να απαντήσει στα τρολ που την έπεσαν στη σελίδα του επειδή στέκεται στο πλευρό κι άλλων επώνυμων στελεχών από τεχνολoγικούς γιγάντες (όπως η Amazon, η Apple και η Google) εναντίον της απόφασης Τραμπ να καταργήσει το πρόγραμμα DACA (Deferred Action for Childhood Arrivals). To πρόγραμμα DACA είχε εισαχθεί το 2012 από τον Ομπάμα και προστάτευε από την απέλαση περίπου 800.000 νέους που έφτασαν με τους γονείς τους στις ΗΠΑ όταν ήταν ακόμα ανήλικοι. Αυτοί είναι οι Dreamers, όπως τους είχε χαρακτηρίσει ο πρώην πρόεδρος, οι ονειροπόλοι που θα ζήσουν σε μια νέα Αμερική. «Είμαι με τους ονειροπόλους» έγραψε σε ένα ποστ ο Ζούκερμπεργκ. «Τρέφουν μια ιδιαίτερη αγάπη για αυτή τη χώρα γιατί ξέρουν ό,τι εδώ τίποτα δεν είναι δεδομένο. Πρέπει να εργαστούν για το μέλλον τους». Οποιοσδήποτε άλλος CEO δεν θα είχε ασχοληθεί. Αλλά ο CEO του Facebook, ο οποίος προπαγανδίζει ότι το έργο του ήταν, είναι και θα είναι πάντα ανοιχτό σε διμερή διάλογο και επικοινωνία, δεν θα μπορούσε να αφήσει το τμήμα των σχολίων αναπάντητο.
Πληθυσμιακά, το Facebook είναι μεγαλύτερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα αυτού του πλανήτη. Στην πραγματικότητα, είναι μεγαλύτερο από οποιαδήποτε ήπειρο, εκτός της Ασίας.
Βεβαία, η λέξη κλειδί της ψηφιακής εποχής, η «επικοινωνία», έχει μια μεγάλη, σχεδόν μαγική, ισχύ. Είναι η απόλυτη διαδικασία ουσιαστικής και αποτελεσματικής ανταλλαγής πληροφοριών. Η μεταβίβαση ενός μηνύματος από ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων σε ένα δέκτη για την επίτευξη ενός σκοπού. Από την ίδια οπτική γωνία η πολιτική είναι η εφαρμογή πρακτικών (και διαδικασιών) για την επίτευξη ενός εφικτού αποτελέσματος. Επομένως γίνεται άμεσα κατανοητό πως η επικοινωνία και η πολιτική είναι δύο έννοιες οι οποίες συνδέονται άμεσα, καθώς η πολιτική είναι ουσιαστικά μια μορφή επικοινωνίας. Ωστόσο, για να μην μακρυγορώ, ο Ζούκερμπεργκ έχει απορρίψει κάθε εικασία ότι φιλοδοξεί για κάποιο πολιτικό αξίωμα. Με μικτά, πάντα, αποτελέσματα. Τουλάχιστον, όμως, βγήκε και ζήτησε ταπεινά συγνώμη για τα έσοδα 100.000 δολάριων από διαφημίσεις που αγόρασε μια φάρμα τρολ, μέ έδρα λίγο πιο δίπλα απ' την αυλή του Κρεμλίνου. Αρκεί, όμως, μια συγνώμη; Σε μια δήλωσή του που μεταδόθηκε ζωντανά στο Facebook στις 21 Σεπτεμβρίου (και στη συνέχεια δημιοσιεύθηκε και στη σελίδα του προφίλ του), υποσχέθηκε να αυξήσει τους πόρους των ομάδων ασφάλειας και ακεραιότητας του μέσου και να εργαστεί «για την ενίσχυση της δημοκρατικής διαδικασίας».
«Θα φέρουμε το Facebook σε ένα ακόμη υψηλότερο επίπεδο διαφάνειας. Έχουμε εργαστεί για να εξασφαλίσουμε την ακεραιότητα των γερμανικών εκλογών αυτό το Σαββατοκύριακο», έγραψε στον λογαριασμό του πριν λίγες ημέρες. Και ήταν μια παρήγορη πρόταση. Αν μη τι άλλο έδειχνε την πρόθεση του Ζούκερμπεργκ και του Facebook να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη στο σύστημά τους. Αλλά ποιος μιλάει σε αυτή τη γλώσσα; Αυτή δεν είναι μια γλώσσα που περιμένεις από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ακόμη κι απ' τα μεγαλύτερα. Είναι η γλώσσα των κυβερνήσεων, των πολιτικών κομμάτων, των μη-κυβερνητικών οργανώσεων. Μια ιδιωτική εταιρεία, πώς μπορεί να εργάζεται μονομερώς ώστε να εξασφαλίσει την ακεραιότητα των εκλογών, σε μια χώρα που δεν στεγάζεται καν; Τι ακριβώς θέλει να μάς πει ο Ζούκερμπεργκ; Τι κρύβει το Facebook; Tι είναι το Facebook;
Ας ξεκινήσουμε από την κλίμακά του: πληθυσμιακά, το Facebook είναι μεγαλύτερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα αυτού του πλανήτη. Στην πραγματικότητα, είναι μεγαλύτερο από οποιαδήποτε ήπειρο, εκτός της Ασίας. Στα 2 δισεκατομμύρια μέλη του, οι "μηνιαίοι ενεργοί χρήστες του Facebook" είναι η μόνη μεγαλύτερη, μη βιολογικώς ταξινομημένη, ομάδα ανθρώπων στον πλανήτη μετά τους "χριστιανούς". Η συνεχώς αυξανόμενη πορεία του (17% ετησίως) θα μπορούσε να ξεπεράσει αυτή την ομάδα πριν το τέλος της χρονιάς και να καλύψει το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού μέχρι την επόμενη. Εκτός της Κίνας, όπου το Facebook έχει απαγορευτεί από το 2009, ένα στα πέντε λεπτά στο διαδίκτυο δαπανάται στο Facebook, ενώ σε χώρες που πρόσφατα μπήκαν στον κόσμο του Ίντερνετ (όπως η Μυανμάρ και η Κένυα), δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από αυτό και το Facebook είναι ολόκληρο το Διαδίκτυο.
Το Facebook έχει γίνει τόσο τεράστιο (και ολοκληρωτικό) ώστε κανένας μας να μην μπορεί να το καταλάβει στο σύνολό του. Ούτε καν ο ίδιος ο δημιουργός του. Σε ένα πλαίσιο μοιάζει με ειδησεογραφικό οργανισμό, σε άλλο μοιάζει με τηλεοπτικό, ενώ σε κάποιο άλλο, μοιάζει ακόμα και με μια ΜΚΟ (κάτι που τουλάχιστον, δυναμικά, θα μπορούσε να είναι). Άλλοτε μοιάζει με μια Βαβυλώνα κι άλλοτε σαν την Ομοσπονδία Πλανητών στο Star Trek, αλλά το μόνο βέβαιο είναι ούτε ο ίδιος ο πρόεδρος του δεν φάνηκε προετοιμασμένος για το ρόλο που έπαιξε το Facebook στην παγκόσμια πολιτική σκηνή το περασμένο έτος. Και σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να αναρωτηθούμε: πώς μπορεί να μας διαβεβαιώσει το Facebook ότι πραγματικά προστατεύει τη δημοκρατία για εμάς και ότι δεν είμαστε εμείς που πρέπει να προστατεύσουμε τη δημοκρατία από το Facebook;
Η δημοκρατία, δυστυχώς ή ευτυχώς, δίνει την ελευθερία χώρου σε όλους. Ο Ζούκερμπεργκ θέλει να είναι δημοκρατικός. Πράγμα που σημαίνει ότι στον πλανήτη Facebook χωράνε όλοι ανεξαρτήτως από το τι εκφράζουν. Τίποτα απ' όσα κάνει ή πρεσβεύει ο ιδιοκτήτης του μέσου δεν φανερώνει (με σιγουριά) ότι σχεδιάζει να τρέξει ως αντίπαλος του Τραμπ το 2020. Για έναν άνθρωπο που «εξουσιάζει» σχεδόν το ένα τρίτο του πλανήτη, το να γίνει πρόεδρος της Αμερικής φαντάζει πολύ λίγο, κατά την ταπεινή μου άποψη. Αλλά ακόμα και να το ήθελε αυτό, δημοκρατικά μιλώντας, έχει κάθε δικαίωμα να το σκέφτεται. Τι ήταν αυτό, όμως, που γέννησε τα κουτσομπολιά και έκανε μεγάλα και μικρά μέσα να παραμιλούν ότι ο CEO του Facebook ονειρεύεται να γίνει πρόεδρος του αμερικανικού έθνους;
Κάθε τελευταία μέρα του χρόνου ο Ζούκερμπεργκ βάζει μια τρελή «πρόκληση» στον εαυτό του. Μια πολύ τρελή, για την ακρίβεια, που μόνο, δισεκατομμυριούχοι σαν αυτόν, θα μπορούσαν να τη φέρουν εις πέρας. Φέτος, η πρόκληση που έβαλε ήταν να συναντήσει και να συνομιλήσει με απλούς ανθρώπους σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, που ακόμη δεν είχε επισκεφθεί. Η πρώτη του στάση ήταν το Τέξας. Σε διάστημα εννέα μηνών πέρασε από 24 άλλες ακόμα. Όσες φορές κι αν ερωτήθηκε, αρνούνταν κατηγορηματικά, ότι αυτά τα ταξίδια ήταν μια δοκιμαστική προεκλογική καμπάνια. Και η αλήθεια είναι ότι στα περισσότερα μέρη που πήγε κανένας δεν τον περίμενε, ούτε δημοσιογράφοι, ούτε εκπρόσωποι του Facebook, μόνο μια μικρή ομάδα έμπιστων συνεργατών. Η περιοδεία του περιορίστηκε σε συνομιλίες με απλούς, καθημερινούς ανθρώπους, σε απροειδοποίητες επισκέψεις, χωρίς ομιλίες, χωρίς υποσχέσεις και χωρίς θεατρινισμούς.
Από το Vanity Fair μέχρι το New York Magazine, όλοι ασχολούνται και ποντάρουν στα κρυφά αν ο Ζούκερμπεργκ κατέβει από το θρόνο του Faceboook για να ανέβει τα σκαλιά του Λευκού Οίκου και να βολευτεί στο οβάλ γραφείο. Θα αφήσει το βασιλικό στέμμα για να κερδίσει το προεδρικό αξίωμα; Το θέμα δεν είναι αν μπορεί να τα κάνει και τα δύο, το θέμα είναι αν τον ενδιαφέρει. Γιατί όλη η πολιτική ηγεσία της Αμερικής γνωρίζει ότι στα χρόνια μας, και στο μέλλον που έρχεται, η διοίκηση μιας πανίσχυρης τεχνολογικής εταιρείας είναι ένα πιο προκλητικό, πιο άμεσο και πιο ζωντανό εγχείρημα από την πολιτική. Ωστόσο, αυτές οι θεωρίες που τον θέλουν να έχει πολιτικούς στόχους (από πολλούς ανθρώπους και μέσα μαζικής ενημέρωσης), δεν λαμβάνουν υπόψη ορισμένα βασικά σημεία, μεταξύ των οποίων και το πιο σημαντικό: αντικειμενικά, οι πολιτικοί τον έχουν περισσότερο ανάγκη απ' ότι έχει αυτός την πολιτική.
Εάν θεωρήσουμε ότι βασική προϋόθεση για την ύπαρξη πολιτικής επικοινωνίας είναι η ύπαρξη ενός παντοδύναμου πομπού, ενός «εύκολου» καναλιού μετάδοσης, ενός μηνύματος και ενός δέκτη, είναι εύκολο να εξηγηθεί η ιδέα των «κατευθυντήριων αρχών» για την οποία μιλάει στο «Building Global Community» και στη σελίδα του. Ο Ζούκερμπεργκ ξέρει ότι το πραγματικό σύστημα αξιών του Facebook δεν μπορεί να είναι αναδρομικό, πρέπει να παραμένει (συνέχεια) ενεργό για να είναι θετικό. Αλλιώς θα ήταν ένα πεθαμένο πρόγραμμα. Το Facebook μόνο έτσι μπορεί να είναι καλό: σαν ένας ζωντανός οργανισμός που όλοι εμείς οι χρήστες, ο καθένας με τις δικές του αξίες, το κρατάμε ζωντανό. Τρέφοντάς το με «στιγμές» της δικής μας ζωής. Και ο πρώτος που το κάνει έμπρακτα είναι ο δημιουργός του. Κανένας και τίποτα, δεν μπορεί να του αφαιρέσει το δικαιώμα να μιλά για τις αξίες του Facebook, ή να φωτογραφίζεται με μετανάστες από τη Σομαλία ή να υπερασπίζεται το DACA. Ο ίδιος, συνήθως, μιλά για τις δικές του, προσωπικές, αξίες, μπερδεύει και το έργο του μέσα, αλλά συνήθως μιλά για το όραμα του δικτύου που έχει φτιάξει. Κάποιοι μπορεί να πουν ότι είναι αξιοθαύμαστη η δέσμευσή του στον μεταναστευτικό ακτιβισμό. Κάποιοι, ήδη, τον θεωρούν προδότη. Αλλά δεν έχει καμία σημασία για τον ίδιο. Το ξέρει, θεωρώ, ότι δεν υπάρχει κανένας πιο αληθινός εκπρόσωπος της διαδικτυακής «παγκοσμιοποίησης» από εκείνον. Ξέρει πολύ καλά, επίσης, ότι η πλατφόρμα του έχει το θάρρος να έρχεται σε ρήξεις με ακροδεξιά μέσα όπως το Breitbart News. Ή ότι το «φιλελεύθερο» Facebook αποτελεί και το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των πιο λαϊκίστων μέσων για τη διανομή των μηνυμάτων τους. Άρα, ο τρόπος ζωής που έχει διαλέξει να κάνει, η μεγάλη έκθεση της προσωπικότητάς του και των προσωπικών στιγμών του, το Facebook μανιφέστο που γράφει ο ίδιος, η ρήξη του με τον Τράμπ και η στολή του με τα αμέτρητα γκρίζα μπλουζάκια, δηλώνουν το πόσο βαθιά πολιτικοποιημένος είναι, χωρίς να είναι πολιτικός. Άλλωστε, όπως ήδη γνωρίζουμε, τα πάντα είναι πολιτική. Άρα, ο Ζούκερμπέργκ παίζει το δικό του πολιτικό παιχνίδι από εκεί που βρίσκεται. Δεν έχει κανένα λόγο να μετακομίσει στον Λευκό Οίκο.
σχόλια