Η ιστορία μοιάζει με εφιάλτη. Έχει τίτλο "Pray Away” και πρόκειται για ένα νέο ντοκιμαντέρ του Netflix που ρίχνει μια ματιά στην ιστορία του χριστιανικού οργανισμού Exodus International και τη σύνδεσή του με την θεραπεία αλλαγής σεξουαλικού προσανατολισμού ή έμφυλης ταυτότητας από κάποιον ψυχολόγο, ιερέα ή ομάδα υποστήριξης. Όλες οι ιατρικές οργανώσεις και οργανώσεις ψυχικής υγείας καταδικάζουν αυτή την πρακτική.
Το ντοκιμαντέρ ξεκινά με έναν πρώην διεμφυλικό που προσεύχεται καλώντας τον κόσμο και λέγοντας την ιστορία του έξω από ένα σούπερ μάρκετ, κρατώντας ένα πλακάτ με γράμματα από γκλίτερ που γράφει TRANS 2 CHRIST με εικόνες του «πριν» και «μετά». Ο νεαρός υποστηρίζει ότι ζούσε σαν διεμφυλικός μέσα στο αλκοόλ και την πορνεία αλλά άφησε τα πάντα πίσω του όταν αποφάσισε να ακολουθήσει τον Ιησού. Όπως υποστηρίζει, μοιράζεται το ταξίδι του για να ενθαρρύνει και άλλους. Πιστεύει ότι ο θεός τον ελευθέρωσε από αυτή την ταυτότητα.
Ο νεαρός πρωταγωνιστής πιστεύει ότι οι διεμφυλικοί δε θα εισέλθουν στη βασιλεία των ουρανών και ότι οι άνθρωποι μέσω της πίστης μπορούν να ανανεώσουν τη σεξουαλικότητά τους. Είναι θύμα μιας απαράδεκτης ψευδοψυχολογικής προσέγγισης με μεγάλη πελατεία, για την οποία γράφτηκαν χιλιάδες βιβλία και τα αποτελέσματά της είναι σαθρά, με τα άτομα που έχουν υποβληθεί σε αυτή να έχουν δυο φορές μεγαλύτερη πιθανότητα από τους υπόλοιπους να αυτοκτονήσουν.
Η πίστη για τη μεταμόρφωση μέσω του Ιησού και της θρησκείας υποστηρίχθηκε με ζέση και φανατισμό από τη χριστιανική ευαγγελική οργάνωση Exodus που ιδρύθηκε τη δεκαετία του ’70 από άντρες που η δυσκολία της αναγνώρισης του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, τους ώθησε στο να ξεκινήσουν μια μελέτη των γραφών για να απομακρυνθούν από τον γκέι τρόπο ζωής.
Η παραγωγή εξετάζει όχι μόνο τις μεμονωμένες περιπτώσεις αλλά δίνει τη μεγάλη εικόνα: Από τις οργανώσεις, τους επιστήμονες «θεραπευτές» της ομοφυλοφιλίας και τις εκκλησιαστικές σέχτες φτάνει μέχρι την Ουάσιγκτον, την πολιτική ατζέντα των συντηρητικών κατά των δικαιωμάτων των γκέι και την εργαλειοποίηση του AIDS ως ασθένεια των ομοφυλόφιλων
Πολύ γρήγορα πήραν δεκάδες χιλιάδες επιστολές από άτομα που ζητούσαν βοήθεια και επισημοποιήθηκαν ως Exodus International, ο μεγαλύτερος και πιο αμφιλεγόμενος οργανισμός θεραπειών μεταστροφής στον κόσμο. Ο οργανισμός που ισχυριζόταν ότι ήταν σε θέση να “θεραπεύσει” τα ΛΟΑΤ άτομα, έκλεισε το 2013.
Το ντοκιμαντέρ έγινε σε σκηνοθεσία της Κριστίν Στολάκις, η οποία θέλησε να ασχοληθεί με το θέμα γιατί ο θείος της, ο οποίος είναι τρανς, προσπάθησε να υποβληθεί σε θεραπεία μεταστροφής όταν ήταν νεότερος. Η παραγωγή των Ryan Murphy και Jason Blum εξετάζει όχι μόνο τις μεμονωμένες περιπτώσεις και τις μαρτυρίες των πρώην μελών αυτών των οργανώσεων, αλλά δίνει τη μεγάλη εικόνα: Από τις οργανώσεις, τους επιστήμονες «θεραπευτές» της ομοφυλοφιλίας και τις εκκλησιαστικές σέχτες φτάνει μέχρι την Ουάσιγκτον, την πολιτική ατζέντα των συντηρητικών κατά των δικαιωμάτων των γκέι και την εργαλειοποίηση του AIDS ως ασθένεια των ομοφυλόφιλων και κατάρα στην ανάπτυξη μια ολόκληρης κοινωνίας.
Δεκαετίες αργότερα οι πρωταγωνιστές και σούπερ σταρς του κινήματος έχουν κάνει coming out ως ΛΟΑΤΚΙ άτομα, απορρίπτοντας και καταδικάζοντας τις ίδιες τις πρακτικές που τους έκαναν διάσημους. Το Pray Away περιλαμβάνει συνεντεύξεις με αρκετούς από αυτούς που ασχολήθηκαν ενεργά και στην πρώτη γραμμή με το κίνημα Exodus International.
«Ήμασταν οι ηγέτες του κινήματος» λένε οι μεσήλικες σήμερα πρωταγωνιστές. «Πιστεύαμε ότι αυτό ήταν κάτι παθολογικό, δεν ήταν μια φυσιολογική κατάσταση, δεν ήταν το θέλημα του θεού, ότι «κάτι συνέβη για να γίνουμε γκέι». "Πιστεύαμε ότι οι γκέι μπορούν να σωθούν, αυτό λέει η βίβλος", λέει ένα από τα πιο προβεβλημένα στελέχη του Exodus, η Ιβέτ Καντού. «Πιστεύαμε ότι κάποιοι ήταν ομοφυλόφιλοι, αλλά άλλαξαν, ξεπλύθηκαν, μεταμορφώθηκαν. Κάναμε το σωστό όπως νομίζαμε, κάναμε αυτό που ήταν θέλημα θεού» λέει.
Στο Ρίνο της Νεβάδα η Ιβέτ Καντού, ως πρώην λεσβία ένιωθε παγιδευμένη σε ένα τρόπο ζωής και πίστεψε ότι ο θεός θα επανέφερε μέσα της τη θηλυκότητα, ο θεός θα την έκανε να πιστεύει. Εκείνη, που δεν πήγαινε στην εκκλησία μέχρι τα 27 και είχε ήδη χάσει 15 φίλους από AIDS.
Είναι η εποχή που η κρίση του AIDS αντιμετωπίζεται ως αμαρτία, προωθείται η αντίληψη πως ο θεός δεν κρίνει πρόσωπα αλλά πράξεις. Οι ιεροκήρυκες της αμφιλεγόμενης αυτής ηθικής, διατράνωναν τις απόψεις τους στα εθνικά τηλεοπτικά δίκτυα λέγοντας ότι το AIDS προκαλείται από ομοφυλόφιλες ανηθικότητες, είναι παραβίαση των ηθικών νόμων, των νόμων της φύσης και της αξιοπρέπειας, ότι το AIDS ήταν ο τρόπος με τον οποίο πλήρωναν την παραβίαση αυτών των νόμων οι ομοφυλόφιλοι. Ο τρόπος του Exodus προωθεί αυτό το αφήγημα. Δημιουργώντας ένα κουκούλι ασφάλειας, κάνοντας τους συνήθως έφηβους «πελάτες» που έφταναν εκεί σταλμένοι από τις οικογένειές τους, να νιώθουν αποδεκτοί, καθώς η ομοφυλοφιλία συνδεόταν με την μη αποδοχή και την κακοποίηση.
Ο εκ των ιδρυτών της οργάνωσης Michael Bussee μεγάλωσε σε μια εποχή που το να είσαι γκέι ήταν αμαρτία και αρρώστια, «ήθελα απεγνωσμένα να αλλάξω» λέει. «Το ήθελα από τότε που ήμουν παιδί και με κορόιδευαν. Σκέφτηκε ότι όπως υπάρχει μια δομή για ανθρώπους που είχαν προβλήματα στο γάμο τους ή προβλήματα αλκοολισμού θα μπορούσε να υπάρχει μια ανάλογη ομάδα υποστήριξης ανθρώπων που είχαν γκέι συναισθήματα στην ενορία του στο Αναχάιμ. «Ήταν κάτι ανακουφιστικό, γιατί οι άνθρωποι δε θα υπέφεραν πλέον μόνοι. Πιστεύαμε ότι αν επαναλάμβανες συνεχώς, αν ισχυριζόσουν ότι ο θεός σε αλλάζει, αυτό θα συνέβαινε».
Τότε άρχισαν αυθόρμητα να δημιουργούνται και άλλες ομάδες στη χώρα που οδήγησαν στο συνέδριο του Αναχάιμ το 1976. Τότε ήταν που γεννήθηκε το Exodus που με σύνθημα "Unhappy and gay?" προσέλκυσε γκέι που ήθελαν να γίνουν πρώην γκέι, γονείς που «βοηθούσαν τα παιδιά τους που δεν ήθελαν να γίνουν γκέι», με εκπομπές στην τηλεόραση και συνεντεύξεις ανθρώπων θεραπευμένων από τη γκέι ταυτότητα, άτομα «που δεν φαντασιώνονταν πλέον άντρες».
Ο αντιπρόεδρος της οργάνωσης John Paulk, έγινε ο πιο διάσημος πρώην γκέι στον κόσμο, με εκατοντάδες εμφανίσεις στην τηλεόραση, στις οποίες προπαγάνδιζε την μεταμόρφωσή του. Άτομο με κοινωνικότητα και ευφράδεια έγινε ο εμβληματικός ηγέτης ενός κινήματος, το πρόσωπο που φιγουράρισε στο εξώφυλλο του Newsweek όταν παντρεύτηκε μια πρώην λεσβία με την οποία σαν ζευγάρι εμφανίζονταν επίσης σε εκατοντάδες εκπομπές. Ως Πρόεδρος του ΔΣ του Exodus θεωρούσε ότι η ομοφυλοφιλία και η παιδεραστία είναι συμπεριφορές, προτάσσοντας την έννοια της ομοφυλοφιλίας σαν ψυχασθένεια. Ο Paulk χρόνια αργότερα, ομολόγησε την ομοφυλοφιλία του και το 2000 αποπέμφθηκε από τη θέση του στο κίνημα, καθώς δεν ικανοποιούσε πλέον το κοινό η αποκάλυψη ότι ήταν τελικά γκέι.
«Η συμπεριφορά ήταν αυτή που σε έκανε γκέι, όχι τα συναισθήματα", λέει ο Τζον Πολκ. "Τα συναισθήματά μου ήταν γκέι, έλεγα ψέματα και σήμερα μπορώ να το ομολογήσω, όχι χωρίς ντροπή, ότι ήθελα να δείξω ότι δεν έμπαινα σε πειρασμό».
Η Εxodus ήταν μια από τις 100 οργανώσεις που δούλευαν με γκέι που «ήθελαν» να είναι στρέιτ. Ένα ολόκληρο πλέγμα ενοχών και αμάθειας οδήγησε σε ένα φρικιαστικό, αναξιόπιστο πείραμα, σε μια μέθοδο που κρατούσε στους κόλπους της όσους έφταναν, για χρόνια.
Στον κόσμο του Exodus που προωθούσε τη θεραπεία μεταστροφής, η εξήγηση του γιατί είσαι γκέι ήταν η ύπαρξη ενός παιδικού τραύματος. Η παιδική κακοποίηση, ακόμα και η κακή ή και τοξική διατροφή. Ο θεός έφερνε τη γιατρειά και ήταν λίγοι αυτοί που είχαν τα προσόντα στην ψυχολογία στην ανάλυση και την θεραπεία.
"Οι άνθρωποι που έφταναν είχαν κατάθλιψη, είχαν κάνει ακόμα και απόπειρες αυτοκτονίας", λέει ο ιδρυτής Michael Bussee που κάποια στιγμή αποφάσισε ότι είναι ολέθριο να προσποιείται ότι μπορεί να αλλάξει ή να βοηθήσει άλλους να αλλάξουν και έφυγε το 1979 αλλά η Exodus συνέχισε απρόσκοπτα τη λειτουργία της.
Οι συντηρητικοί θρησκευτικοί ηγέτες που κατέκλυζαν την αμερικανική τηλεόραση διακήρυσσαν με «γλυκό» μίσος την απέχθειά τους στην ομοφυλοφιλία. Ο Ντόμπσον και ο Φάλγουελ, δημοφιλείς τηλε-ιεροκήρυκες μιλούσαν για διεστραμμένη σεξουαλικότητα και ηθική διαστροφή. "Οι γκέι είναι αηδιαστικοί", αυτό ήταν το μήνυμα. Το Exodus δεν ήθελε μόνο οπαδούς που ένιωθαν ότι ο μόνος ή ο πρώτος που τους αγαπά είναι ο Ιησούς. Ήθελε και ψηφοφόρους και έτσι η Ιβέτ Καντού, το 1994, έγινε εκπρόσωπος του κινήματος σε εθνικό επίπεδο.
Πήγε στην Ουάσιγκτον σε μια από τις πιο γνωστές χριστιανικές οργανώσεις στη χώρα. Η ηγεσία φυσικά ήταν λευκοί στρέιτ άντρες και η σύνοψη σε τρεις λέξεις της κοινωνίας «οικογένεια, πίστη, ελευθερία» ήταν ο μοχλός των συντηρητικών και των ρεπουμπλικάνων. Έψαχναν κάποιον που είχε υπάρξει γκέι να προωθήσει τις θέσεις τους.
Η Ιβέτ Καντού έγινε αναλύτρια πολιτικής σε ένα λόμπι συντηρητικών χριστιανών που ένιωθαν εκείνη την εποχή πολύ εκνευρισμένοι γιατί γνώριζαν ότι η αναγνώριση των γκέι δικαιωμάτων θα ήταν αναπόφευκτη. Την συνέδεσαν, σε έναν αήθη πόλεμο, με την υπονόμευση των δικαιωμάτων των χριστιανών και την προώθηση μια ατζέντας κατά του γάμου και των υιοθεσιών από γκέι άτομα. Η πολιτική και κοινωνική ατζέντα ήταν κατά των γκέι φανερά και απροκάλυπτα και η «θεραπευμένη» τότε από την ομοφυλοφιλία της Καντού το υποστήριζε σθεναρά.
Η Καντού σήμερα υποστηρίζει ότι θέλει να θυμάται την περίοδο που κυκλοφορούσαν κασέτες της «Δεν είμαι γκέι» ή «έξω από τη ντουλάπα και μέσα στον Ιησού», δε θέλει να ξεχάσει κάτι που θεωρεί σήμερα απαράδεκτο και δραματικό, όταν μιλούσαν για την ταυτότητα των γκέι, ως αυτή που αποκλείει την ύπαρξη άλλων, σαν ένα φαινόμενο στις αρχές του 2000, ως η ύπαρξη των γκέι να καταπίεζε οτιδήποτε άλλο υπήρχε γύρω της.
Στην ουσία αυτό που αντιλαμβάνονταν ως υγιές ήταν μια αντι-γκέι πολιτική που υιοθέτησε εν πολλοίς και η επίσημη πολιτική, οι αμερικανικές κοινότητες και η ίδια η αμερικανική κοινωνία. Το σύνθημα ήταν «να καούν οι γκέι μάγισσες» καλυμμένο κάτω από οργανώσεις που είχαν ως μια από τις λέξεις τίτλου τους τη λέξη "αγάπη". Ακολουθούσαν από δίπλα και οι θεωρίες συνομωσίας. Η άνοδος των γκέι, ή η εμφάνισή τους στην κοινωνία συνδεόταν κατά τα λεγόμενά τους με τη βιομηχανία των ορμονών και των εγχειρήσεων.
Σήμερα, τα προγράμματα αυτά έχουν θεωρηθεί βλαβερά, ωστόσο, μέχρι πριν από λίγα χρόνια υπήρχαν άτομα που περιοδεύουν πιστεύοντας ότι με τη Βίβλο θα απελευθερώσουν τη γκέι κοινότητα. Όπως υπάρχουν και σελίδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ιστορίες ανθρώπων που ξέφυγαν και επικοινωνούν για να δουν τις πληγές τους και τον τρόπο με τον οποίο θα προχωρήσουν. Από το «Άγιο Πνεύμα σου ζητώ να εκπέμψεις πυρ» που ήταν η επίκληση των «πιστών», όσοι ξέφυγαν από αυτή την ιστορία έκαναν προσπάθεια να καταλάβουν ότι δεν είναι αμαρτωλοί, αφού όλο το οικοδόμημα χτίστηκε πάνω σε μια χριστιανική «αγνή» αγάπη και η σεξουαλική προτίμηση αποκαλούνταν σεξουαλική διαστροφή, κάτι σατανικό. Τα μέλη όλων αυτών των οργανώσεων που υπέστησαν μια τρομερή πλύση εγκεφάλου, δεν επιτρεπόταν να επικοινωνούν μεταξύ τους και μιλούσαν μόνο υπό επίβλεψη. Το κομμάτι της πνευματικής τους ανέλιξης ήταν η βίβλος και η προσευχή.
Ομάδες προσευχής, ανάγνωση της Βίβλου, η οργάνωση δε διέφερε από καμία αίρεση που η πίστη σε οδηγεί στο φως και είναι η αναπόδραστη λύση που οδηγεί στη σωτηρία. Με μαγνήτη γνωστούς πρώην γκέι, οι έφηβοι ήθελαν να γίνουν σαν αυτούς, χαρούμενοι και επιζώντες από μια ζωή που παρουσιαζόταν σαν τρομακτική και στο όριο της εξαθλίωσης, της πορνείας, των εθισμών και της παραβατικότητας.
Το τρέιλερ του Pray Away
