Στις ομοσπονδιακές εκλογές του 2013 το ελληνικό ζήτημα βρισκόταν ψηλά στην ατζέντα του προεκλογικού αγώνα. Λίγες εβδομάδες πριν ανοίξουν οι κάλπες, ο ίδιος ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έβαζε στο τραπέζι το ενδεχόμενο ενός νέου πακέτου βοήθειας προς την Ελλάδα, και συγκεκριμένα του τρίτου, που αποφασίστηκε εντέλει το καλοκαίρι του 2015.
Στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης είχε τεθεί τότε και ένα ενδεχόμενο κούρεμα του ελληνικού χρέους, με τον γερμανό υπουργό Οικονομικών να το αποκλείει και τότε με το ίδιο σθένος ε αντίθεση με τις εκλογές του 2013 όμως, η Ελλάδα είναι αυτή τη φορά απούσα από τον γερμανικό προεκλογικό αγώνα. «Ακόμη και στους Φιλελεύθερους και στην Εναλλακτική για τη Γερμανία που τάσσονται υπέρ της αποπομπής της Ελλάδας από το ευρώ (το AfD ζητά βάσει του προεκλογικού του προγράμματος την αποχώρηση και της Γερμανίας από τη ζώνη του ευρώ), η ελληνική κρίση δεν βρίσκεται στο επίκεντρο, αλλά στο περιθώριο», επισημαίνει στη Deutsche Welle ο κοινωνιολόγος Αριστοτέλης Αγριδόπουλος, επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Γκαίτε της Φρανκφούρτης.
Ενόψει κρίσιμων αποφάσεων
Μολονότι η ελληνική κρίση δεν απασχόλησε φέτος την προεκλογική Γερμανία -το ενδιαφέρον μονοπώλησε η προσφυγική και μεταναστευτική πολιτική-, είναι κοινό μυστικό ότι η επόμενη γερμανική κυβέρνηση θα κληθεί να λάβει σημαντικές αποφάσεις αφού το ελληνικό ζήτημα αναμένεται να τεθεί το αργότερο το ερχόμενο καλοκαίρι, όταν και εφόσον θα έχει ολοκληρωθεί το τρίτο τρέχον πρόγραμμα στήριξης. Το αργότερo τότε θα πρέπει να διευθετηθεί, μεταξύ άλλων, και το ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους.
Ποιο είναι λοιπόν σε αυτά τα συμφραζόμενα το διακύβευμα των φετινών εκλογών για την Ελλάδα; Πώς θα επηρεάσουν οι πιθανές μετεκλογικές συμμαχίες στο Βερολίνο τη διαχείριση του ελληνικού ζητήματος; Ποια τα καλά και ποια τα κακά σενάρια;
«Εάν καταψηφίζονταν Μέρκελ και Σόιμπλε», σχολιάζει ο κ. Αγριδόπουλος, «οι οποίοι υποστηρίζουν εδώ και χρόνια μια αυστηρή πολιτική λιτότητας, αυτό θα συνιστούσε μια συμβολικά θετική είδηση για την Ελλάδα. Πιθανότατα όμως αυτό δεν θα γίνει. Το χειρότερο σενάριο θα ήταν μάλλον μια συγκυβέρνηση της Χριστιανικής Ένωσης με τους Φιλελεύθερους ή και η συνέχιση του μεγάλου συνασπισμού, δεδομένου ότι (μέχρι στιγμής) η CDU απορρίπτει το κούρεμα του χρέους ενώ το FDP δεν θέλει να εγκρίνει άλλα δάνεια δις προς την Ελλάδα και προτείνει την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη».
Είναι γεγονός ότι η αναβίωση του κυβερνητικού συνασπισμού μεταξύ CDU/CSU και FDP που συνεργάστηκαν για τελευταία φορά σε ομοσπονδιακό επίπεδο μεταξύ 2009 και 2013 δεν ξυπνά τις καλύτερες μνήμες για την Ελλάδα της κρίσης. Ο τότε υπουργός Οικονομίας Φίλιπ Ρέσλερ από το κόμμα των Φιλελευθέρων ζητούσε σχεδόν με κάθε ευκαιρία την εκπαραθύρωση της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ. Ο διάδοχός του Κρίστιαν Λίντνερ -στον οποίο οφείλεται η ανάκαμψη και σημερινή δυναμική του κόμματος- έχει υιοθετήσει την ίδια σκληρή γραμμή και ρητορική.
Ο παράγοντας AfD
Σε περίπτωση που το κόμμα του κληθεί να αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες τα πράγματα δεν θα είναι εύκολα για την Ελλάδα, επισημαίνει και ο Λάζαρος Μηλιόπουλος, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Αυτό αφορά τόσο το ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους, όσο και ενδεχόμενη νέα χρηματοδοτική βοήθεια υπό τη μορφή, για παράδειγμα, μιας πιστοληπτικής γραμμής πίστωσης. Ο ίδιος βάζει όμως στο τραπέζι και μια νέα παράμετρο: τον παράγοντα AfD. «Από τη θέση της αντιπολίτευσης η Εναλλακτική για τη Γερμανία θα ασκήσει ισχυρές πιέσεις στο θέμα της Ελλάδας».
Υπενθυμίζεται ότι το AfD είχε ξεκινήσει ως αμιγώς ευρωσκεπτικιστικό κόμμα με μονοθεματική σχεδόν ατζέντα και σημαία την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ πριν «μεταμορφωθεί» με αφορμή την προσφυγική κρίση σε ακραιφνώς ξενοφοβικό και εθνολαϊκιστικό κόμμα.
Ελάφρυνση χρέους με μεγάλο συνασπισμό;
Κατά τον Αριστοτέλη Αγριδόπουλο το καλύτερο σενάριο θα ήταν η συγκρότηση ενός συνασπισμού μεταξύ Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και της Αριστεράς που δεν έχει βέβαια προηγούμενο στη μεταπολεμική Γερμανία. «Η ελπίδα που συνδέεται με αυτό είναι η χαλάρωση του προγράμματος λιτότητας, το κούρεμα χρέους και νέα επενδυτικά και χρηματοδοτικά προγράμματα για την Ελλάδα». Εντούτοις και ενώ μέχρι και την άνοιξη θεωρούνταν αρκετά πιθανό, τουλάχιστον μαθηματικά, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δίνουν στο μετεκλογικό αυτό σενάριο μηδαμινές πιθανότητες.
Πέρα από τη συγκρότηση ενός συνασπισμού μεταξύ των συντηρητικών της Α. Μέρκελ και των Φιλελεθέρων -που θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα τελικά ποσοστά του FDP- το έτερο επικρατέστερο σενάριο είναι η συνέχιση της νυν κυβερνητικής συνεργασίας μεταξύ Σοσιαλδημοκρατών και Χριστιανοδημοκρατών. Αναλυτές εκτιμούν ότι είναι και το προτιμητέο σενάριο για την ίδια την Α. Μέρκελ καθότι έχει μια άψογη και κυρίως προβλέψιμη συνεργασία με τους Σοσιαλδημοκράτες και πως δεν επιθυμεί κατά την τέταρτη -και πιθανότατα τελευταία θητεία της- να μπει στα αχαρτογράφητα νερά μιας συγκυβέρνησης με τους Φιλελεύθερους που δεν είχαν καν κοινοβουλευτική εμπειρία τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Σύμφωνα με τον Λ. Μηλιόπουλο το σενάριο αυτό προσφέρει για την Ελλάδα «τις μεγαλύτερες πιθανότητες προκειμένου να υλοποιηθεί σχετικά εύκολα και μια ελάφρυνση του χρέους».
Υπέρ του Grexit το 25% των νέων γερμανών βουλευτών
Η σύνθεση της νέας γερμανικής βουλής θα δυσκολέψει την επίτευξη λύσεων για το ελληνικό χρέος. Τα νεοεισερχόμενα κόμματα Φιλελεύθεροι και Εναλλακτική για τη Γερμανία απορρίπτουν εκ των προτέρων τα προγράμματα διάσωσης.
Από τον γερμανικό προεκλογικό αγώνα των κομμάτων που εκπροσωπούνται στη γερμανική βουλή απουσίασε σχεδόν πλήρως το ζήτημα του ελληνικού ζητήματος. Οι λόγοι είναι ευνόητοι. Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι που στηρίζουν τα δανειακά προγράμματα για την Ελλάδα δεν έχουν κανένα λόγο να προβάλουν προεκλογικά ένα θέμα που διχάζει τους Γερμανούς. Το δε κόμμα Η Αριστερά, όπου επικρατούν σοβαροί ενδοιασμοί για την αποτελεσματικότητα των μέτρων που συνδέονται με τα δάνεια προς την Ελλάδα, αποφεύγει τη δημόσια συζήτηση επειδή δεν θέλει να έρθει ανοιχτά σε αντιπαράθεση με το αδελφό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ.
Μετά όμως από τις τις εκλογές το ζήτημα του ελληνικού χρέους αλλά και το Grexit θα επιστρέψουν στο προσκήνιο της γερμανικής πολιτικής επικαιρότητας. Το αργότερο όταν η γερμανική βουλή θα πρέπει να αποφασίσει για την τρίτη αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος το ζήτημα της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ θα βρεθεί και πάλι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Αιτία για την αναβίωση της συζήτησης για το Grexit θα είναι η επιστροφή στη βουλή των Φιλελευθέρων (FDP) καιη είσοδος του λαϊκίστικου δεξιού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Και τα δύο κόμματα εκφράζονται υπέρ του Grexit. Σύμφωνα με τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις οι δύο πολιτικοί σχηματισμοί θα συγκεντρώσουν μαζί 20% με 25% των ψήφων και συνεπώς και αντίστοιχο αριθμό βουλευτών.
«Η παραμονή στο ευρώ βλάπτει τον Έλληνα πολίτη»
Από την αρχή της ίδρυσης του το 2013 το AfD απέρριπτε τη χορήγηση βοήθειας προς την Ελλάδα. Μάλιστα, την πρώτη περίοδο της ύπαρξης του το θέμα αυτό είχε την ίδια σημασία όπως και προσφυγικό αργότερα. Όπως παραδέχτηκε την Πέμπτη το βράδυ στη γερμανική τηλεόραση ο επικεφαλής του προεκλογικού αγώνα του AfD, Αλεξάντερ Γκάουλαντ, «η διάσωση της Ελλάδας μας ανέδειξε».
Εξηγώντας τη θέση του κόμματος της στην Deutsche Welle η αναπληρώτρια πρόεδρος της Εναλλακτικής για τη Γερμανία και ευρωβουλευτής Μπέατριξ φον Στορχ επισημαίνει πως «για την Ελλάδα το ευρώ είναι ένα ΄σκληρό' νόμισμα. Αυτό καταστρέφει την ελληνική οικονομία. Για να αντισταθμίζονται τα ανταγωνιστικά της μειονεκτήματα θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα της υποτίμησης του νομίσματος». Πράγμα που επιτυγχάνεται μόνο με ένα εθνικό νόμισμα. Η παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη «βλάπτει», σύμφωνα με την κ. φον Στόρχ, «τον έλληνα πολίτη και την ελληνική οικονομία.» Η έξοδος από το ευρώ δεν ενδεικνύεται όμως μόνο για την Ελλάδα, αλλά για όλα τα κράτη της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα ανταγωνιστικότητας της οικονομίας τους. Σύμφωνα με το AfD το όλο εγχείρημα Ευρωζώνη έχει αποτύχει και θα πρέπει να καταργηθεί.
Τι γίνεται όμως με το χρέος που έχει συσσωρευτεί σε περίπτωση ενός Grexit. «Θα πρέπει να το ξεγράψουμε», απαντά κοφτά η υποψήφια βουλευτής του AfD στην Deutsche Welle. «Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς – ουδέποτε η Ελλάδα θα αποπληρώσει το χρέος της. Κάθε επιπλέον δάνειο προς τη χώρα συνιστά δώρο και δεν θα επιστραφεί ποτέ.» Το καλύτερο για την Ελλάδα είναι να κηρύξει πτώχευση. Και αυτό σημαίνει «πως ο δανειζόμενος απελευθερώνεται από τα χρέη του και ο δανειστής παραιτείται από την αξίωση επιστροφής του δανείου». Ο λόγος που δεν διαγράφονται τα χρέη σχετίζεται με το πολιτικό κόστος αυτού του μέτρου το οποίο δεν θέλουν, σύμφωνα με την Μπέατριξ φον Στορχ, να επωμιστούν οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της Ευρωζώνης. Η πολιτικός του AfD, είναι σίγουρη πως τα δάνεια θα εξακολουθούν να παρέχονται, παρ΄ ότι δεν επιφέρουν κανένα αποτέλεσμα.
Οι Φιλελεύθεροι και το Grexit
Αν και στο εκλογικό πρόγραμμα των Φιλελευθέρων (FDP) δεν τίθεται ρητά θέμα Grexit, το πλαίσιο όμως που περιγράφεται για το πως και με ποια κριτήρια θα πρέπει να λειτουργεί η Ευρωζώνη, θέτει την Ελλάδα εκτός. Σε σχέση με το τρίτο πακέτο βοήθειας ασκείται στο πρόγραμμα κριτική στη γερμανική κυβέρνηση που το αποδέχτηκε παρ' ότι δεν είναι εξασφαλισμένη η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Με αυτό τον τρόπο τίθεται σύμφωνα με τους Φιλελεύθερους σοβαρά σε αμφισβήτηση η ρήτρα «της μη διασώσεως» (no-bail-out). Στόχος του FDP είναι η ενίσχυση της αξιοπιστίας αυτής της ρήτρας επειδή «διασφαλίζει ότι τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης θα πρέπει να αναλάβουν τις συνέπειες της οικονομικής και δημοσιονομικής τους πολιτικής».
Δεν υπάρχουν όμως μόνον έμμεσες αναφορές στο Grexit. Το ζήτημα το έθεσε ο ίδιος πρόεδρος του κόμματος Κρίστιαν Λίντνερ πριν μερικούς μήνες σε σχέση με τη συζήτηση για τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο τρίτο δανειακό πρόγραμμα και την περικοπή του χρέους: «Δεν μπορείς να περιμένεις ούτε από την Ελλάδα και ούτε από τους (γερμανούς) φορολογούμενους να ζουν με ακόμη μια αβεβαιότητα. Γι αυτό το λόγο θα πρέπει τώρα να ξεκινήσει το Grexit έτσι ώστε να απελευθερωθεί η χώρα, εκτός ευρώ, από τα χρέη της, παραμένοντας ωστόσο στην ΕΕ.» Σύμφωνα με τον κ. Λίντνερ, η έξοδος της Ελλάδας θα επέτρεπε «στην ευρωζώνη να κάνει μια νέα αρχή, επειδή θα τηρούνταν αυστηρά το δίκαιο και οι κανόνες.»
Οι Πράσινοι προεδοποιούν για επιστροφή της ευρωκρίσης
Το FDP όχι μόνο θα μπει στην επόμενη βουλή αλλά έχει μεγάλες πιθανότητες να συμμετέχει σε μια νέα κυβέρνηση Μέρκελ. Ο Κρίστιαν Λίντνερ έχει ήδη εκφράσει το ενδιαφέρον του να διαδεχθεί τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στο υπουργείο Οικονομικών. Αναφερόμενος σε αυτή την περίπτωση στο σημερινό φύλο της Neue Osnabrücker Zeitung o εκπρόσωπος των Πρασίνων για δημοσιονομικά θέματα στην ευρωβουλή, Σβεν Γκίγκολντ, προειδοποιεί πως «η πολιτική του FDP θα οδηγούσε στην επιστροφή της ευρωκρίσης.» Όπως επισημαίνει στη συνέχεια, «δεν μας χρειάζεται μια συζήτηση για την έξοδο της Ελλάδας. Αυτό είναι ανεύθυνο. Μια τέτοια πολιτική δεν πρόκειται να εφαρμοστεί με τους Πράσινους.»
Η αναφορά του κ. Γκίγκολτ αφορά την περίπτωση της συμμετοχής των Πρασίνων σε έναν κυβερνητικό συνασπισμό με Χριστιανοδημοκράτες και Φιλελεύθερους. Δεδομένου ότι η Άνγκελα Μέρκελ απορρίπτει ένα Grexit, το FDP αναγκαστικά θα πειθαρχήσει και θα παραιτηθεί από το αίτημα του αν θέλει να συμμετέχει στην κυβέρνηση. Διαφορετική είναι η κατάσταση αν οι Φιλελεύθεροι βρεθούν στην αντιπολίτευση. Σε αυτή την περίπτωση το πιθανότερο είναι FDP, δεξιοί λαϊκιστές του AfD και ένας σεβαστός αριθμός Χριστιανοδημοκρατών βουλευτών να ψηφίζουν από κοινού ενάντια στην οικονομική στήριξη της Ελλάδας.
πηγή: Deutsche Welle
