Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μια μάστιγα της εποχής μας, καθώς αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως στους άνδρες και στις γυναίκες. Κάθε χρόνο 1,76 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν εξαιτίας της νόσου. Στην πατρίδα μας, δυστυχώς, τα περιστατικά έχουν ανοδική πορεία λόγω των υψηλών ποσοστών καπνιστών, καθώς η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα, μετά την Πολωνία, σε κατανάλωση προϊόντων καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου 7.000 άνθρωποι χάνουν ετησίως τη ζωή τους στην Ελλάδα από τη συγκεκριμένη ασθένεια.
Παρότι ο περισσότερος κόσμος πιστεύει πως ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μία ασθένεια, στην πραγματικότητα υπάρχουν διαφορετικές μορφές που χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης. Έτσι, ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να διακριθεί σε δύο βασικούς τύπους: στον μη μικροκυτταρικό, που είναι και ο πιο συχνός, και στον μικροκυτταρικό, ο οποίος αντιπροσωπεύει περίπου το 15% όλων των περιστατικών και έχει χειρότερη πρόγνωση.
Με την ανοσοθεραπεία, αναστέλλουμε εκείνο τον μηχανισμό που χρησιμοποιεί το καρκινικό κύτταρο για να ξεγελάσει την άμυνα του οργανισμού. Υπάρχουν, πλέον, εγκεκριμένα καινοτόμα φάρμακα ανοσοθεραπείας που ονομάζονται αναστολείς ρυθμιστικών σημείων (check point inhibitors εναντίον των PD-1, PD-L1 κ.λπ.) και επιτρέπουν την επανενεργοποίηση της άμυνάς μας ενάντια στον καρκίνο.
Τα ποσοστά επιβίωσης για τα άτομα με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα ποικίλλουν ανάλογα με την έκταση του καρκίνου κατά τον χρόνο της διάγνωσης. Το σχετικό ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τα άτομα με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα σταδίου Ι (όπου η νόσος είναι περιορισμένη) είναι περίπου 31%. Ωστόσο, στο στάδιο IV (όπου η νόσος έχει δώσει μεταστάσεις) το σχετικό ποσοστό πενταετούς επιβίωσης μειώνεται σε περίπου 2%.
Θεραπείες πιο έξυπνες από τα καρκινικά κύτταρα
Τις προηγούμενες δεκαετίες οι γιατροί είχαν περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές, οι οποίες αυξάνονται θεαματικά τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά την είσοδο της ανοσοθεραπείας στη θεραπευτική φαρέτρα. Η ανοσοθεραπεία στηρίζεται στη σύγχρονη επιστημονική έρευνα και στον μεγάλο όγκο νέας γνώσης στο πεδίο της βιολογίας του καρκίνου. Πολύ κρίσιμη είναι η γνώση που έχει αποκτηθεί σε σχέση με τον ρόλο του κύκλου της ανοσιακής αντίδρασης και ειδικότερα τον ρόλο του «μονοπατιού PD-1/PD-L1».
Το συγκεκριμένο «μονοπάτι» αποτελεί έναν σημαντικό μηχανισμό ανοσιακής διαφυγής σε πολλούς τύπους καρκίνου, με τη βοήθεια του οποίου το καρκινικό κύτταρο διαφεύγει την επιτήρηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Η έρευνα δείχνει πως ο αποκλεισμός αυτού του μονοπατιού μπορεί να οδηγήσει σε αποκατάσταση της αντικαρκινικής δραστηριότητας των Τ-κυττάρων, τα οποία διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη φυσιολογική άμυνα του οργανισμού.
Με την ανοσοθεραπεία, αναστέλλουμε εκείνο τον μηχανισμό που χρησιμοποιεί το καρκινικό κύτταρο για να ξεγελάσει την άμυνα του οργανισμού. Υπάρχουν, πλέον, εγκεκριμένα καινοτόμα φάρμακα ανοσοθεραπείας που ονομάζονται αναστολείς ρυθμιστικών σημείων (check point inhibitors εναντίον των PD-1, PD-L1 κ.λπ.) και επιτρέπουν την επανενεργοποίηση της άμυνάς μας ενάντια στον καρκίνο.
Στον καρκίνο του πνεύμονα έχουν εγκριθεί φάρμακα, όπως οι anti- PD1 παράγοντες pembrolizumab και nivolumab, καθώς και οι anti-PDL1 παράγοντες atezolizumab και durvalumab, οι οποίοι αλλάζουν το τοπίο στην αντιμετώπιση της νόσου, προσφέροντας ελπίδα σε πολλούς ασθενείς ακόμα και σε πιο προχωρημένο στάδιο.
Συνδυασμοί ανοσοθεραπείας κι άλλων «όπλων»
Μία από τις θεραπευτικές στρατηγικές που αποσκοπούν στη βελτίωση των κλινικών αποτελεσμάτων σήμερα είναι ο συνδυασμός ανοσοθεραπείας με χημειοθεραπεία. Ειδικότερα, στο Παγκόσμιο Συνέδριο για τον Καρκίνο του Πνεύμονα που έγινε στο Τορόντο τον Σεπτέμβριο ανακοινώθηκαν σημαντικά δεδομένα για την πρώτης γραμμής θεραπεία του εκτεταμένου σταδίου του μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα, αποτελέσματα τα οποία αντιπροσωπεύουν την πρώτη κλινικά σημαντική πρόοδο για τη νόσο μετά από περισσότερα από 20 έτη.
Στη μελέτη IMpower133, το atezolizumab, σε συνδυασμό με το μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμενο σχήμα, την ενδοφλέβια χημειοθεραπεία με καρβοπλατίνη και ετοποσίδη, βοήθησε τα άτομα με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα εκτεταμένου σταδίου να ζήσουν σημαντικά περισσότερο σε σύγκριση με τη χημειοθεραπεία μόνο, θέτοντας έτσι την προοπτική, μετά από πολλά χρόνια, για ένα νέο δυνητικό «standard of care» για τη δύσκολη αυτή νόσο. Με βάση τα παραπάνω θεαματικά αποτελέσματα, αναμένεται η απόφαση έγκρισης του νέου θεραπευτικού συνδυασμού από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων.
Η αποτελεσματικότητα του atezolizumab όμως έχει αποδειχτεί και στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, όπου το φάρμακο στην πρώτη γραμμή θεραπείας έχει συνδυαστεί με ενδοφλέβια χημειοθεραπεία (καρμποπλατίνα και πακλιταξέλη) και τον αντιαγγειογενετικό παράγοντα bevacizumab (ένα φάρμακο που εμποδίζει τη δημιουργία νέων αγγείων στον όγκο) και έχει δείξει όφελος επιβίωσης για τους ασθενείς με αδενοκαρκίνωμα, ανεξάρτητα από την έκφραση του βιοδείκτη PD-L1.
Από τη θεραπεία αυτή φαίνεται ότι ωφελούνται και ασθενείς με πτωχή πρόγνωση, όπως αυτοί με ηπατικές μεταστάσεις. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, αναμένεται η απόφαση έγκρισής του από τον EMΑ, ενώ ένας άλλος συνδυασμός που έχει εγκριτικά αποτελέσματα είναι αυτός του pembrolizumab με καρμποπλατίνα και πεμετρεξέδη. Βέβαια, όπως για κάθε θεραπεία, έτσι και για τους παράγοντες της ανοσοθεραπείας υπάρχει ιδιαίτερο προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών, που είναι διαχειρίσιμες όμως, όταν χορηγούνται από γιατρούς με εμπειρία στην αντιμετώπισή τους.
Το μήνυμα που πρέπει να κρατήσουμε
Συμπερασματικά, φαίνεται ότι η συνεχής έρευνα σχετικά με την κατανόηση των μηχανισμών της καρκινογένεσης αλλά και η κατανόηση της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού ενάντια στον καρκίνο επιφέρουν θεαματικές μεταβολές στο τοπίο της αντιμετώπισης του καρκίνου του πνεύμονα μέσω της εξέλιξης της ανοσοθεραπείας, αλλάζοντας έτσι τη φυσική πορεία της δύσκολης αυτής νόσου και δίνοντας ελπίδα στους ασθενείς.
Info
Ο Απόστολος Λασκαράκης είναι παθολόγος-ογκολόγος MD, MSc, αναπληρωτής διευθυντής Α' Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Metropolitan.
σχόλια