Δεν είναι σαφές γιατί το μπλε είναι το πιο δημοφιλές χρώμα στις περισσότερες έρευνες που έχουν γίνει. Μήπως διότι είναι το χρώμα του ουρανού και της θάλασσας;
«Το μόνο που ξέρουμε είναι πως πρόκειται για το πιο δύσκολο χρώμα που μπορεί να δει το ανθρώπινο μάτι. Ίσως αυτό το μυστήριο είναι που μας τραβάει προς το μπλε» εξηγεί η καλλιτέχνις Όλγα Αλεξοπούλου που πρόσφατα, μαζί με μια ομάδα επιστημόνων, κατάφερε να αιχμαλωτίσει σε ένα εργαστήριο του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια ένα καινούριο μπλε, το λεγόμενο «Κβαντικό Μπλε».
Η ομάδα δούλεψε πάνω στη δημιουργία του χρώματος για ένα χρόνο περίπου μέχρι που προέκυψε το μαγικό «Κβαντικό Μπλε», ένα χρώμα που χρειάζεται υπεριώδες φως για να αποκαλυφθεί.
Εκεί, στο επιστημονικό εργαστήριο όπου ανακαλύφθηκε το πλουτώνιο, η σκοτεινή ενέργεια και η επιτάχυνση του σύμπαντος, η ζωγράφος δημιούργησε «το μπλε του μέλλοντος», σε μια ένωση νανοτεχνολογίας και τέχνης.
Το «Κβαντικό Μπλε» ή αλλιώς «Quantum Blue» είναι ένα καθαρό χρώμα που θυμίζει το φως της ημέρας κατά την «μπλε ώρα», δηλαδή στο σύντομο λυκόφως μετά το ηλιοβασίλεμα ή το λυκαυγές λίγο πριν την ανατολή του ηλίου.
Η Ελληνίδα καλλιτέχνις, που έχει ως βάση της εδώ και αρκετά χρόνια την Κωνσταντινούπολη, φαίνεται να μαγνητίζεται κι η ίδια από το μπλε αφού είναι το χρώμα (ή οι αποχρώσεις του) που κυριαρχεί στα έργα της.
Στα Βοτσαλάκια του Πειραιά υπάρχει εδώ και κάποιο καιρό μια θαλασσογραφία της η οποία καλύπτει 350 τετραγωνικά μέτρα πάνω σε ένα ξεχασμένο τσιμεντένιο τοίχο. Επίσης, πριν από κάποια χρόνια, η ίδια καλλιτέχνις παρουσίασε μια έκθεση στο Μουσείο Σπύρου Βασιλείου που είχε ως θεματικό άξονα τις θαλασσογραφίες, μια άλλη έκθεση στην Gallery Kourd με θέμα «Κοβάλτιο + πορσελάνη», μια ομαδική με θέμα την «Μπλε ώρα», ενώ σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλες που μου διαφεύγουν.
Παράλληλα η Αλεξοπούλου μελετά την ιστορία του μπλε χρώματος από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ταξιδεύοντας ανά τον κόσμο για να εξερευνήσει διαφορετικές μπλε μπογιές.
«Τα τελευταία χρόνια είχα επικεντρωθεί σε δυο μπλε: Το μπλε της Πρωσίας, ένα μπλε που στην πιο πυκνή του μορφή είναι σχεδόν μαύρο και όσο το αναλύεις φανερώνει ένα λαμπρό μπλε. Είναι μια χρωστική που εφευρέθηκε κατά λάθος στο εργαστήριο πριν από περίπου 200 χρόνια και μετά έγινε τρομερά δημοφιλής σε όλο τον κόσμο, σε σημείο που η Βρετανική εταιρία τσαγιού των Ανατολικών Ινδιών έβαφε το τσάι με αυτό το μπλε για να το κάνουν να φαίνεται πιο εξωτικό (και στην άγνοιά τους, ελαφρώς δηλητηριώδες).
Μιλώντας για τσάι, το δεύτερο μπλε με το οποίο καταπιάνομαι εδώ και κάποια χρόνια είναι το μπλε του κοβαλτίου, όπως χρησιμοποιείται με την παραδοσιακή τεχνική της ζωγραφικής σε πορσελάνη, όπου το μπλε διαλύεται με πράσινο τσάι και κόλλα από ροδάκινο. Για να το μελετήσω πήγα στην πόλη Jingdezhen στην Κίνα που θεωρείται η πόλη που εφευρέθηκε η πορσελάνη για να μάθω την τεχνική από τους ντόπιους μάστορες» εξηγεί.
Όμως πώς έφτασε να ασχολείται με τη δημιουργία μιας νέας απόχρωσης του μπλε χρώματος; «Πριν από περίπου ενάμιση χρόνο, σε ένα δείπνο, ένας καθηγητής ανέφερε την ύπαρξη των quantum dots (κβαντικές κουκκίδες) και τις ιδιαίτερες οπτικές ιδιότητές τους. Παρ΄όλο που υπάρχουν στα εργαστήρια εδώ και περίπου 25 χρόνια, ο μέσος άνθρωπος δεν τα ξέρει.
»Το ιδιαίτερο με αυτά τα σωματίδια είναι ότι μπορούν να εκπέμπουν φως σε οποιοδήποτε χρώμα του ορατού φάσματος ανάλογα με το μέγεθός τους. Το χρώμα αυτό σχετίζεται άμεσα με τα ενεργειακά επίπεδα της κβαντικής κουκκίδας. Έτσι σκέφτηκα ότι θα έπρεπε με κάποιο τρόπο αυτά να χρησιμοποιηθούν στην τέχνη. Επειδή εδώ και χρόνια ασχολούμαι με τα μπλε χρώματα, σε σημείο που η ζωγραφική μου είναι σχεδόν μόνο άσπρο, μαύρο, μπλε, μου φάνηκε λογικό να προσπαθήσω να δημιουργήσω μια χρωστική με μπλε quantum dots».
Επικοινώνησε λοιπόν με την φίλη της και καθηγήτρια Μαρία Χατζιδάκη, η οποία είναι ειδική στις χρωστικές ουσίες. «Θυμάμαι το τηλεφώνημα που της έκανα για να της πω ότι πρέπει να με βοηθήσει να κάνουμε μια μπογιά με quantum dots και εκείνη να μου λέει ότι αυτό ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Ευτυχώς το πήρε σοβαρά, μελέτησε τις ιδιότητές τους και έγραψε μερικές πιθανές χημικές συνταγές».
Καλά όλα αυτά αλλά έπειτα χρειάζονταν και ένα εργαστήριο νανοτεχνολογίας για να γίνει όλο αυτό πραγματικότητα, αλλά και χρηματοδότηση διότι μιλάμε για πανάκριβα υλικά.
«Για τον Πολ Αλιβιζάτο είχαμε διαβάσει στις εφημερίδες, είναι ο πέμπτος καλύτερος χημικός στην Αμερική και διεθνώς θεωρείται αυθεντία στους νανοκρυστάλλους (που είναι και τα quantum dots). Του έστειλα λοιπόν ένα email, από αυτά τα email που δεν περιμένεις ποτέ να απαντηθούν. Όμως όχι μόνο απάντησε αλλά κανονίσαμε skype meeting σε δυο μέρες και αμέσως μετά ξεκίνησε το πρότζεκτ. Έθεσε στη διάθεσή μας δυο από τους επιστήμονες του εργαστηρίου, την Νίμα Μπαλάν και τον Τζόζεφ Σγάμπεκ, και αρχίσαμε τα πειράματα» εξηγεί η Αλεξοπούλου.
Εκείνοι από την Καλιφόρνια τους έστελναν τα αποτελέσματα από τα πειράματα και φωτογραφίες ενώ η Χατζιδάκη και η Αλεξοπούλου τους έλεγαν τι να αλλάξουν. «Εγώ ως προς το χρώμα (π.χ. λίγο λιγότερο μοβ κ.λπ.) και η Μαρία ως προς τη χημική σύσταση για να γίνει χρωστική ή αλλιώς, όπως λέμε στην καθομιλουμένη, μπογιά».
Τελευταία έχει γίνει μεγάλη συζήτηση για τα χρώματα υψηλής τεχνολογίας. Μεγάλο ντόρο είχε προκαλέσει για παράδειγμα το Vantablack, το πιο μαύρο του κόσμου. Λέγεται πως αν κοιτάζεις το Vantablack, απορροφάει τόσο πολύ τις ακτίνες του ήλιου που είναι σαν να κοιτάς μια μαύρη τρύπα.
Για την δημιουργία αυτών των χρωμάτων χρησιμοποιούνται συστατικά ή μέθοδοι που δεν ήταν διαθέσιμα στους καλλιτέχνες μέχρι πρότινος και ανοίγονται έτσι καινούργιες ευκαιρίες για να πραγματοποιηθούν τα οράματά τους.
Η ομάδα δούλεψε πάνω στη δημιουργία του χρώματος για έναν χρόνο περίπου μέχρι που προέκυψε το μαγικό «Κβαντικό Μπλε», ένα χρώμα που χρειάζεται υπεριώδες φως για να αποκαλυφθεί. Στην ουσία πρόκειται για μια χρωστική που, χρησιμοποιώντας τα πλεονεκτήματα της καθαρότητας του χρώματος και της φωτεινότητας των κβαντικών κουκκίδων, δημιούργησε ένα καινούριο φωτεινό μπλε που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην Τέχνη αλλά πιθανώς και σε άλλες εφαρμογές όπως κοσμήματα ή ρολόγια.
Η Όλγα Αλεξοπούλου έχει ζωγραφίσει ήδη τον πρώτο της πίνακα με αυτό το μπλε. «Όλο το καλοκαίρι που σχεδιάζαμε το ταξίδι στην Καλιφόρνια, είχα στο μυαλό μου μια συγκεκριμένη ώρα, την μπλε ώρα μετά την δύση του ηλίου όπως αυτή φαίνεται σε μια συγκεκριμένη παραλία της Αίγινας που ξέρω από παιδί. Έτσι όταν ήρθε η ώρα στο εργαστήριο να ζωγραφίσω τον πίνακα, μου κάνανε χώρο σε μια από τις αίθουσες, έκλεισα την πόρτα, και εκεί, στο δωμάτιο με τα λέιζερ, το μυαλό μου πλημμύρισε από το πολύ γνώριμο μπλε φως που πέφτει πάνω στην παραλία λίγο πριν αρχίσει η νύχτα».
Info
Το Quantum Blue θα εκτεθεί για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 2019 στην UltraSuperNew γκαλερί στο Τόκιο.
σχόλια