Χάρη στα θαύματα του διαδικτύου, μπορείτε ανά πάσα στιγμή να γράψετε ένα πανέμορφο ποίημα ή να βγάλετε μια καταπληκτική φωτογραφία και μετά να τα παρουσιάσετε σε ένα ακροατήριο εκατομμυρίων μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι εξακολουθείτε να είστε κάτοχος όλων των πνευματικών δικαιωμάτων της φωτογραφίας του σκύλου σας ή του ποιήματος που μόλις ανεβάσατε. Θα πρέπει να σκεφθείτε ότι λίγες στιγμές πριν δημιουργήσετε ένα λογαριασμό στο αγαπημένο σας κοινωνικό δίκτυο είχατε αποδεχθεί και είχατε υπογράψει (έστω ψηφιακά) τους όρους και τις προϋποθέσεις, κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι βάζοντας αυτό το τελευταίο κλικ, πριν ανοίξει ο λογαριασμός, δώσατε στο δίκτυο την άδεια των δικαιωμάτων του βίντεο από το πάρτι γενεθλίων του παιδιού σας ή του καταπληκτικού timelapse που φτιάξατε με ένα ηλιοβασίλεμα στις διακοπές σας. Για να λυθούν κάποιες απορίες και να ξεκαθαριστούν κάποια πράγματα όσον αφορά στα δικαιώματα που έχει το κάθε κοινωνικό δίκτυο πάνω στο υλικό που ανεβάζετε, είναι καλό να γνωρίζουμε τι σημαίνει «copyright» στο διαδίκτυο και πώς κάθε ανάρτηση στα αγαπημένα σας κοινωνικά δίκτυα επηρεάζει την ιδιοκτησία σας σε αυτό που δημοσιεύετε.
Το πώς οι άλλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν την εργασία σας και το τι μπορούν να κάνουν με ένα τραγούδι ή μια ιδέα σας είναι το κρίσιμο σημείο και εκεί που το ζήτημα αρχίζει να γίνεται πιο περίπλοκο, λόγω της «δίκαιης χρήσης».
Πώς λειτουργούν τα πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο
Τα καλά νέα είναι ότι η βασική αρχή των δικαιώματων πνευματικής ιδιοκτησίας είναι, στην ουσία, πολύ απλή: όταν δημιουργείτε κάτι από ένα ποίημα μέχρι μια ζωγραφιά, ή από ένα τραγούδι που το γράψατε στο σαλόνι σας με μια κιθάρα μέχρι ένα βίντεο με τον σκύλο σας που κάνει τούμπες, εσείς έχετε τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας αυτόματα. Δεν υπάρχουν φόρμες για να συμπληρώσετε και δεν χρειάζεται να προβείτε σε καμία άλλη ενέργεια (παρά μόνο εάν πιστεύετε ότι αυτό που δημιουργήσατε μπορεί στο μέλλον να αξίζει εκατομμύρια και μόνο τότε ίσως είναι μια καλή ιδέα να βρείτε πώς θα αποκτήσετε κάποια απόδειξη που να δείχνει ότι είστε ο αρχικός δημιουργός του έργου).
Αυτό, σε γενικές γραμμές, ισχύει και το διαδίκτυο, όταν βάζετε κάτι εκεί, το οποίο ανήκει σε εσάς, μπορείτε να λάβετε μέτρα εάν κάποιος προσπαθήσει να περάσει το εργό σας ως δικό του. Υπάρχουν πολλά δικηγορικά γραφεία στη χώρα μας που ασχολούνται χρόνια με το Ανοιχτό Λογισμικό (ή Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικά) για παράδειγμα, τα οποία μπορούν να αναγνωρίσουν τα δικαιώματα σε πιο σύνθετα έργα, αλλά στην απλή καθημερινή ζωή του διαδικτύου ο βασικός κανόνας του Γραφείου Πνευματικών Δικαιωμάτων των ΗΠΑ λέει ότι το αυτόματο και στιγμιαίο δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας ισχύει για «πρωτότυπα έργα ιδιοκτησίας» συμπεριλαμβανομένων μυθιστορημάτων, ταινιών, τραγουδιών, και αρχιτεκτονικής. Δεν μπορείτε να αποκτήσετε δικαιώματα για ιδέες ή γεγονότα ή συστήματα, αν και μερικές φορές μπορείτε να κατοχυρώσετε τον τρόπο με τον οποίο αυτά εκφράζονται. Πολύ απλά, δηλαδή, εάν έχετε μια καταπληκτική ιδέα για μια επαναστατική εφαρμογή θα ήταν καλό να λάβετε νομική συμβουλή πριν δημοσιεύσετε λεπτομέρειες ή ζητήσετε συνεργασία στο Facebook.
Το πώς οι άλλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν την εργασία σας και το τι μπορούν να κάνουν με το τραγούδι ή με την ιδέα σας είναι το κρίσιμο σημείο και εκεί που το ζήτημα αρχίζει να γίνεται πιο περίπλοκο, λόγω της «δίκαιης χρήσης». Σύμφωνα με τις βασικές αρχές του νόμου δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας η δίκαιη χρήση περιλαμβάνει τη χρήση μιας εργασίας για λόγους κριτικής, σχολιασμού, ειδήσεων, διδασκαλίας, υποτροφίας ή έρευνας και δεν αποτελεί την παράβαση της εργασίας. Με άλλα λόγια επιτρέπει σε άλλους να αντιγράφουν μέρη του έργου σας, μέχρι ένα αρκετά αόριστο και απροσδιόριστο σημείο, για περαιτέρω σχολιασμό και ανάπτυξη. Κι αυτός είναι ο λόγος που μόνο ένα απόσπασμα από τους στίχους ενός τραγουδιού επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί στην κριτική ενός άλμπουμ και όχι ολόκληρο το τραγούδι. Αυτός είναι και λόγος που παλαιότερα οι δίσκοι και τα CD πάντα έγραφαν ότι οι στίχοι έχουν τυπωθεί στο εσώφυλλο κατόπιν άδειας του εκδότη του έργου. Αλλά επειδή η «τρύπα» της δίκαιης χρήσης είναι μια μεγάλη υπόθεση, εδώ εστιάζουμε στο ποιος κατέχει τα δικαιώματα του περιεχομένου που δημοσιεύετε, και που στο πιο βασικό επίπεδο, είστε εσείς. Εξαρτάται, όμως, πια πλατφόρμα χρησιμοποιείτε για να δημοσιεύετε και γι' αυτό τον λόγο πρέπει πάντα να ελέγχετε προσεκτικά τους όρους και τις προϋποθέσεις της κάθε πλατφόρμας.
Όροι και προϋποθέσεις
Έχετε όλα τα πνευματικά δικαιώματα από τις καταπληκτικές φωτογραφίες διακοπών που δημοσιεύσατε στο Facebook; Ναι, φυσικά και τα έχετε! Αλλά μεταβιβάζοντάς τις φωτογραφίες σας στους servers του Facebook ή σε οποιοδήποτε άλλο κοινωνικό δίκτυο ή πλατφόρμα, δίνετε μια άδεια χρήσης για να επαναχρησιμοποιήσουν αυτές τις εικόνες για όποιο σκοπό θέλουν ενώ εσείς δεν θα πάρετε δεκάρα τσακιστή πίσω. Συγκεκριμένα για το Facebook, είναι μια «μη αποκλειστική, μεταβιβάσιμη, αδειοδοτημένη, χωρίς δικαιώματα, παγκόσμια άδεια», για το Twitter είναι μια «παγκόσμια, μη αποκλειστική, άδεια χωρίς δικαιώματα (με δικαίωμα παραχώρησης)» ενώ για το Instagram είναι μια «μη αποκλειστική, πλήρως πληρωθείσα και απαλλαγμένη από δικαιώματα, μεταβιβάσιμη, υποδεέστερη, παγκόσμια άδεια». Όπως βλέπετε, η σύνθετη γλώσσα των όρων δεν αλλάζει και πολύ από πλατφόρμα σε πλατφόρμα.
Eάν οι όροι αυτοί είναι ασαφείς, υποτίθεται ότι - δίνουν ουσιαστικά στο Facebook, το Twitter και το Instagram νόμιμο αναπνευστικό χώρο για να δουλέψουν με τον τρόπο που επιθυμούν κάθε φορά. Αυτό σημαίνει ότι το Facebook μπορεί να δημοσιεύσει μία από τις φωτογραφίες σας στη ροή ειδήσεων του ή σε κάποιο βίντεο που φτιάχνει για την Σαντορίνη για παράδειγμα, ή το Twitter μπορεί να αφήσει κάποιον να επαναλάβει μια δική σας φωτογραφία στο δικό του timeline, ή το Instagram μπορεί να εμφανίσει μία από τις φωτογραφήσεις σας σε μια αναζήτηση hashtag και σε κάποιο εμπορικό λογαριασμό, χωρίς να σας πληρώσει ή να παραβιάσει τα πνευματικά σας δικαιώματα. Σε καμία περίπτωση δεν χάνετε τα πνευματικά δικαιώματα στη φωτογραφία ή στο βίντεο ή στο ποίημα που ανεβάσατε. Μόνο εάν κάποιος πάρει τη φωτογραφία σας από το Facebook και τη χρησιμοποιεί σε μια δική του ιστοσελίδα χωρίς την άδεια σας, μπορείτε να καταφύγετε σε νομική βοήθεια. Εδώ να τονίσουμε ότι οι περισσότερες πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένων και των τριών που αναφέρθηκαν, έχουν μια πρόσθετη (και ισχυρή) πολιτική απορρήτου την οποία υπόσχονται να τηρήσουν και το κάνουν - με άλλα λόγια, κανένας δεν μπορεί να δει τις φωτογραφίες ή το περιεχόμενό σας, εάν δεν το επιτρέψετε εσείς.
Δεδομένου ότι μπορεί να είναι το πιο βαρετό πράγμα σ' αυτόν τον κόσμο, είναι σημαντικό να ελέγξετε τους όρους και τις προϋποθέσεις για κάθε πλατφόρμα που χρησιμοποιείτε, καθώς και για τις συνδεδεμένες εφαρμογές στο κινητό σας ή τις υπηρεσίες που έχετε θέσει ως ζωτικές στην επιχειρησιακές σας δραστηριότητες. Κάθε μια από όλες τις εφαρμογές και τα δίκτυα έχουν τους δικούς τους κανόνες. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις διατηρείτε τα πνευματικά δικαιώματα εκτός εάν τα παραχωρήσετε μέσω συγκεκριμένων αδειών χρήσης όπως οι Creative Commons.
Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το περιεχόμενό σας
Συνεπώς, το copyright μένει πάντα δικό σας. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι έχετε πάντα έλεγχο σχετικά με τον τρόπο χρήσης των φωτογραφιών, των βίντεο ή όποιων άλλων τύπων περιεχομένου συνηθίζετε να ανεβάζετε, χάρη στις άδειες με τις οποίες συμφωνείτε όταν πραγματοποιείτε εγγραφή σε μια νέα υπηρεσία. Σε γενικές γραμμές, οι τρεις μεγάλες πλατφόρμες που αναφέραμε πριν και άλλες παρόμοιες υπηρεσίες θέλουν απλώς να «μπορούν» να χρησιμοποιήσουν το περιεχόμενό σας σε όλη την πλατφόρμα χωρίς καμία άλλη νόμιμη ταλαιπωρία, αλλά θέλουν να έχουν και το δικαίωμα να παραχωρήσουν την ίδια διαπραγμάτευση και σε οποιονδήποτε άλλο πιθανώς επιλέξουν. Και όλες οι εταιρείες τρίτων που συνδέονται με το API ενός τόσο γιγαντιαίου κοινωνικού δικτύου ενδέχεται να μην είναι τόσο ηθικές όσο θα τις θέλατε να είναι. Αυτό σημαίνει ότι τα μεγάλα δίκτυα μπορούν να εκχωρήσουν δωρεάν την άδεια για το περιεχόμενό σας σε άλλες εταιρείες, δωρεάν; Ναί! Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Πιθανότατα όχι! Όχι μόνο οι πλατφόρμες αυτές τηρούν τις πολιτικές απορρήτου που έχουν θέσει, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως - έτσι ώστε το Facebook να μην μπορεί να παραχωρήσει τις ιδιωτικές φωτογραφίες του παιδιού σας σε μια φωτοθήκη. Η οποιαδήποτε αντίδραση του χρήστη που μπορεί να συνοδεύει μια τέτοια κίνηση του Facebook θα έχει πολύ μεγαλύτερο κόστος στην πλατφόρμα από το κέρδος της φωτογραφίας που θα έχει παραχωρήσει.
Δυστυχώς δεν μπορούμε να σας δώσουμε γρήγορους κανόνες για το πώς οι μεγάλες κοινωνικές πλατφόρμες θα μπορούσαν να δώσουν άδεια για τη διακίνηση του περιεχόμενού σας σε τρίτους. Και ο λόγος που δεν μπορούμε είναι επειδή οι κανόνες πιθανόν να άλλαζαν αύριο χωρίς να μας ρωτήσουν. Αλλά, όπως συμβαίνει με τη συλλογή των απόρρητων ψηφιακών σας δεδομένων και με την ασφάλεια σας, έτσι και με το ελεύθερο υλικό σας, ουσιαστικά τους εμπιστεύεστε εάν θέλουν να το χρησιμοποιήσουν υπεύθυνα, έστω και αν τα πνευματικά δικαιώματα θα είναι πάντα δικά σας.
Προστατέψτε τις αναρτήσεις σας
Πάρτε το ρίσκο σας. Εάν η ατάκα που θα γράψετε στον αγαπημένο σας ή στην αγαπημένη σας γίνει σήμα κατατεθέν μιας διαφήμισης ή ενός διαλόγου σε μια σειρά, δεν σας φταίει κανένας. Εάν θέλετε πραγματικά να κρατήσετε τα ποιήματά σας, τις φωτογραφίες σας, τα βίντεό σας, τις ιδέες σας και ό,τιδήποτε άλλο δημιουργείτε, ασφαλή από κακή χρήση, τότε το καλύτερο στοίχημα θα ήταν αν αντέχετε να τα κρατήσετε «offline» ή έαν έχετε την άνεση να τα φιλοξενήσετε σε μια δική σας ιστοσελίδα ή ιστολόγιο. Στην περίπτωση της δικής σας ιστοσελίδας δεν χορηγείτε κάποιες άδειες χρήσης εκτός από την αποθήκευση του περιεχομένου σας στους servers και την εμφάνισή του σε όποιον το επισκέπτεται.
Εναλλακτικά βρείτε μια υπηρεσία με όρους και προϋποθέσεις που σάς ικανοποιούν. Για παράδειγμα το Flickr μπορεί να εμπίπτει στους γενικότερους κανόνες του Yahoo αλλά σας λέει ξεκάθαρα ότι «οι φωτογραφίες σας έχουν άδεια "αποκλειστικά για τον σκοπό για τον οποίο το περιεχόμενο αυτό έχει υποβληθεί ή διατεθεί" και δεν μπορεί να εκχωρηθεί άδεια για αυτές σε άλλους». Εάν είστε συγγραφέας ή μουσικός ή προγραμματιστής μπορείτε να επιλέξετε να δημοσιεύσετε κάποιο από τα έργα σας κάτω από ορισμένους κανόνες των Creative Commons αδειών.
σχόλια