Το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ανακοίνωσε πως ανέπτυξε ένα εμβόλιο για τον κορωνοϊό που στις πρώτες δοκιμές φαίνεται ασφαλές και εκπαιδεύει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Κλινικές δοκιμές σε 1.077 άτομα έδειξαν πως μία δόση οδήγησε στην δημιουργία αντισωμάτων και λευκών αιμοσφαιρίων που μπορούν να «παλέψουν» τον ιό.
«Είμαστε πραγματικά ευχαριστημένοι με τα αποτελέσματα που δημοσιεύονται σήμερα, καθώς βλέπουμε τόσο αντισώματα όσο και Τ-κύτταρα», δήλωσε ο καθηγητής Άντριου Πόλλαρντ, της ερευνητικής ομάδας της Οξφόρδης. «Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά και πιστεύουμε ότι ο τύπος της απόκρισης ίσως συνδέεται με προστασία (σ.σ από τον ιό). Όμως η βασική ερώτηση της οποίας όλοι θέλουν να μάθουν την απάντηση είναι αν δουλεύει το εμβόλιο και αν προσφέρει προστασία. Για αυτό θα πρέπει να περιμένουμε».
Η έρευνα έδειξε ότι το 90% των εθελοντών ανέπτυξε αντισώματα μετά από μία δόση. Μόνο σε δέκα δόθηκαν δύο δόσεις και όλοι ανέπτυξαν αντισώματα. «Δεν γνωρίζουμε το επίπεδο προστασίας, αλλά μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε την απόκριση με μία δεύτερη δόση», λέει ο καθηγητής Πόλλαρντ.
Οι παρενέργειες
Είναι ασφαλές; Ναι αλλά υπάρχουν παρενέργειες. Αν και δεν εμφανίστηκαν επικίνδυνες παρενέργειες το 70% των ατόμων που συμμετείχαν σε αυτή την κλινική δοκιμή εκδήλωσε πυρετό ή πονοκέφαλο. Οι ερευνητές λένε πως αυτά τα συμπτώματα αντιμετωπίζονται εύκολα με απλή παρακεταμόλη.
Τα ευρήματα χαρακτηρίζονται ιδιαιτέρως ελπιδοφόρα αλλά τονίζεται πως είναι ακόμα πολύ νωρίς για να γνωρίζει κανείς αν παρέχει αποτελεσματική προστασία. Για τον λόγο αυτό είναι σε εξέλιξη μεγαλύτερης κλίμακας δοκιμές. Υπενθυμίζεται πως το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη προ-παραγγείλει 100 εκατομμύρια δόσεις του συγκεκριμένου εμβολίου «ποντάροντας» στην επιτυχία του.
Μόσιαλος: Θετικές και πολύ ενθαρρυντικές ανακοινώσεις
Ο καθηγητής του London School of Economics, Ηλίας Μόσιαλος χαρακτήρισε «θετικές και πολύ ενθαρρυντικές οι ανακοινώσεις για το εμβόλιο της Οξφόρδης» που βρίσκεται στα «μισά» της κλινικής φάσης δοκιμών. «Να περιμένουμε και τα αποτελέσματα της τρίτης φάσης σε λίγες εβδομάδες» πρόσθεσε.
Ο φαρμακευτικός κολοσσός της Βρετανίας, AstraZeneca Plc, συμφώνησε για τη διεξαγωγή περαιτέρω μελετών, την παραγωγή και τη διανομή σε παγκόσμια κλίμακα, σε περίπτωση που το εμβόλιο αποδειχθεί αποτελεσματικό και ήδη υπάρχουν συμφωνίες για παρασκευή 2 δισεκατομμυρίων δόσεων σε αυτό το σενάριο.
Επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας είναι η 58χρονη Σάρα Γκίλμπερτ, μητέρα τριών παιδιών. Τα παιδιά της -τρίδυμα ηλικίας 21 ετών συμμετείχαν στην έρευνα της μητέρας τους για το εμβόλιο και τους χορηγήθηκε δόση χωρίς να εμφανίσουν παρενέργειες.
Η καθηγήτρια είπε μετά την παρουσίαση των πρώτων αποτελεσμάτων: «Πρέπει να γίνει ακόμη πολύ δουλειά, πριν επιβεβαιώσουμε ότι το εμβόλιό μας θα βοηθήσει με τον έλεγχο της πανδημίας Covid-19. Όμως τα πρώτα αποτελέσματα είναι ελπιδοφόρα».
Συνηθισμένη να εργάζεται μακριά από τα «φώτα», η Γκίλμπερτ θεωρεί τη δημοσιότητα περισπασμό, ενώ το εμβόλιο της Οξφόρδης μπαίνει ήδη στη Φάση 3, το τελικό στάδιο, κατά το οποίο θα δοκιμαστεί σε ανθρώπους στη Βραζιλία, τη Νότια Αφρική, το Ηνωμένο Βασίλειο και, σύντομα, και στις ΗΠΑ.
Η επικεφαλής της Ειδικής Ομάδας Εμβολίων της Βρετανίας, Κέιτ Μπίνγκχαμ, εξήγησε πως η ομάδα της Γκίλμπερτ είναι πολύ πιο μπροστά από άλλους ερευνητές και όταν θα ολοκληρώνονται οι δοκιμές σε κλίμακα 10.000 ανθρώπων, οι ανταγωνιστές θα ξεκινούν. «Είναι πιο μπροστά απ' όλους. Είναι το πιο ανεπτυγμένο εμβόλιο που υπάρχει αυτή τη στιγμή στον κόσμο» υποστήριξε η Μπίνγκχαμ.
Όμως και ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) διατηρεί προσδοκίες για το εμβόλιο, αφού έχει ορίσει ότι για να εγκριθεί ένα εμβόλιο θα πρέπει να είναι κατά 50% πιο αποτελεσματικό από ένα placebo.
Γκίλμπερτ: 80% πιθανότητα επιτυχίας
Από την πλευρά της, η Γκίλμπερτ θεωρεί ότι το εμβόλιο της Οξφόρδης έχει μια πιθανότητα 80% να είναι αποτελεσματικό στο να σταματά την εκδήλωση της νόσου Covid-19 σε ανθρώπους που έχουν προσβληθεί από τον νέο κορωνοϊό. Όμως το ποσοστό θα το γνωρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια τον Σεπτέμβριο.
Βρετανοί βουλευτές την είχαν ρωτήσει τον Ιούλιο αν ο κόσμος θα πρέπει να παλέψει για έναν ακόμα χειμώνα χωρίς εμβόλιο και εκείνη απάντησε: «Πιστεύω ότι μπορούμε να βελτιώσουμε τους χρόνους μας και να προστρέξουμε για τη σωτηρία σας». Η ομάδα της Οξφόρδης αριθμεί πλέον 250 άτομα.
Ο «δούρειος ίππος»
«Τα παραδοσιακά εμβόλια δημιουργούνται από ένα αποδυναμωμένο ή ανενεργό τύπο του βακτηρίου που προκαλεί τη λοίμωξη ώστε να "πυροδοτήσει" ανοσολογική αντίδραση. Αυτά τα εμβόλια δεν είναι εύκολο να αναπτυχθούν και να παραχθούν γρήγορα» εξηγεί το Bloomberg.
Όμως «η ομάδα της Οξφόρδης ανέπτυξε μια τεχνολογία που μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία χρησιμοποιώντας έναν άκακο ιό, ως «Δούρειο ίππο» ώστε να μεταφέρει το γενετικό υλικό του παθογόνου στα κύτταρα ώστε να δημιουργήσει μια αντίδραση του ανοσοποιητικού. Στην περίπτωση του κορωνοϊού, η Γκίλμπερτ χρησιμοποίησε έναν αδενοϊό από χιμπατζήδες (κοινό ιό κρυολογήματος) και εισήγαγε γενετικό υλικό του SARS-CoV-2 στην επιφάνειά του. Με αυτόν τον τρόπο στοχεύει να ξεγελάσει το ανοσοποιητικό σύστημα για να αντιδράσει. Ο συγκεκριμένος αδενοϊός κινητοποιεί τόσο αντισώματα όσο και υψηλά επίπεδα T-cells (Τ-λεμφοκύτταρα), έναν τύπο λευκών αιμοσφαιρίων που βοηθούν τον ανοσοποιητικό σύστημα στο να εξουδετερώνει τις λοιμώξεις»
Η προσέγγιση των ιικών μεταφορέων θυμίζει εκείνη που ακολούθησε η κινεζική εταιρεία CanSino Biologics Inc, αλλά το εμβόλιο της βρίσκεται στη Φάση 2 των ανθρώπινων δοκιμών.
«Η διαφορά μεταξύ των δυο είναι μικρή αλλά ίσως αποδειχτεί κρίσιμη: Η CanSino χρησιμοποιεί έναν μεταφορέα που βασίζεται στον ανθρώπινο αδενοϊό από τον οποίο πολλοί άνθρωποι έχουν ήδη μολυνθεί. Τα πρώτα τεστ έδειξαν ότι οι άνθρωποι που είχαν ήδη αντισώματα στον αδενοϊό αδρανοποίησαν το εμβόλιο προτού καταφέρει να προκαλέσει μια ισχυρή αντίδραση του ανοσοποιητικού κατά του κορωνοϊού. Δηλαδή, ο «Δούρειος Ιππος» καταστρεφόταν» πριν υπάρξει απάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος, εξηγεί το Bloomberg.
Την ίδια μέθοδο ακολούθησε και η Johnson & Johnson για το δικό της εμβόλιο και οι δοκιμές σε ανθρώπους θα ξεκινήσουν ως τα τέλη του μήνα.
Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των εμβολίων που βασίζονται σε αδενοϊούς είναι πως χρειάζεται να είναι απλώς παγωμένα και όχι κατεψυγμένα, καθιστώντας πιο εύκολη την παγκόσμια διανομή τους.
Η ομάδα της Σάρα Γκίλμπερτ προειδοποιεί ωστόσο ότι ένα επιτυχημένο εμβόλιο δεν θα είναι απαραίτητα 100% αποδοτικό καθώς δεν προκαλούν όλα τα εμβόλια «αποστειρωτική ανοσία» (σ.σ όταν τα αντισώματα παρεμποδίζουν τον ιό να εισέλθει στα κύτταρα). Το ίδιο είχε συμβεί με το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας που μπορεί να μην σταματά τη μόλυνση, αλλά έσωσε εκατομμύρια ανθρώπους από την ασθένεια που προκαλεί σοβαρές αναπηρίες.
«Χρειαζόμαστε ένα εμβόλιο με υψηλή αποτελεσματικότητα κατά της ασθένειας (Covid-19), που να έχει σημαντική επίδραση και στη μεταδοτικότητα του ιού» δήλωσε στο Bloomberg η Γκίλμπερτ.
Η Γκίλμπερτ είχε εργαστεί και για το εμβόλιο του ιού Έμπολα, αλλά η επιδημία τερματίστηκε προτού ολοκληρωθούν οι δοκιμές. Όμως η εμπειρία «δίδαξε στην ομάδα της Οξφόρδης τη σημασία της ταχύτητας», λέει το Bloomberg. Η Γκίλμπερτ είχε αποκριθεί θετικά σε μια πρόσκληση που απηύθυνε ο ΠΟΥ προς τους επιστήμονες, για να αναζητήσουν μεθόδους ταχείας αντίδρασης σε μια «Ασθένεια Χ» - δηλαδή ένα υποθετικό ιό που θα προκαλούσε επιδημία.
Πριν τον κορωνοϊό, η Γκίλμπερτ εργάστηκε πάνω στον MERS, έναν άλλο ιό που προκαλεί πνευμονία και απειλούσε με μια πανδημία το 2014. Ήταν η πρώτη φορά που συμμετείχε σε έρευνα εμβολίου που βασιζόταν στον αδενοϊό των χιμπατζήδων. Η έρευνα για τον MERS θεωρείται κομβική για το εμβόλιο κατά του SARS-CoV-2.
Όπως γράφει το Bloomberg, κατά την έρευνα για τον πρώτο κορωνοϊό SARS, το 2002, αποκαλύφθηκε ένας πολύ μεγάλος κίνδυνος: στις κλινικές δοκιμές, κάποια ζώα εκδήλωσαν πολύ βαρύτερη νόσο όταν εκτέθηκαν στο ιό από το εμβόλιο, σε σχέση με τα ζώα στα οποία δεν χορηγήθηκε το εμβόλιο. Το φαινόμενο ADE, όπως ονομάζεται, απασχόλησε έντονα την ομάδα της Οξφόρδης, που φοβήθηκε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επαναληφθεί και με τον νέο κορωνοϊό.
Παρά την πίεση χρόνου, η ομάδα της Γκίλμπερτ αποφάσισε να κάνει δοκιμές σε πιθήκους για να αποκλείσει τον κίνδυνο και τα αποτελέσματα «δεν ήταν απλά πολλά υποσχόμενα, ήταν φανταστικά». Σε εκείνη την φάση υπεγράφη και η συμφωνία με την AstraZeneca. «Δεν χρειάζεται να σε θεραπεύσει από τον κορωνοϊό. Δεν ξέρω αν θα αποτρέψει τη μόλυνση σε όλους τους ανθρώπους, ή αν θα τους θεραπεύει τελείως. Θέλουμε ένα εμβόλιο το οποίο θα βοηθήσει ώστε να μην οδηγούνται οι άνθρωποι στα νοσοκομεία και να πεθαίνουν. Αν κάποιος το καταφέρει αυτό, τότε νομίζω ότι ο κόσμος θα ικανοποιηθεί» σχολίασε o Μιν Πάγκαλος της AstraZeneca.
Επιστήμονες ελπίζουν τώρα πως το εμβόλιο της Οξφόρδης θα προσφέρει διπλή προστασία, «γεννώντας» αντισώματα για βραχυχρόνια ανοσία, και T-cells για σχετικά μακροχρόνια ανοσία.
Το Bloomberg ρωτά την Γκίλμπερτ τι την ανησυχεί περισσότερο και εκείνη απαντά ότι θα είναι δύσκολο να αποδειχθεί η αποδοτικότητα του εμβολίου, όσο η επιδημιολογική καμπύλη παρουσιάζει έντονες και απότομες διακυμάνσεις ανά την υφήλιο. «Για να καθορίσουμε την αποδοτικότητα κάθε εμβολίου που δημιουργείται για τον κορωνοϊό, η δοκιμή πρέπει να γίνει στο σωστό μέρος και στο σωστό χρόνο και αυτό είναι δύσκολο να το προβλέψεις. Γι' αυτό προσπαθούμε να κάνουμε ταυτόχρονες δοκιμές σε αρκετές χώρες», εξηγεί.
Το εμβόλιο θα δοκιμαστεί αρχικά στη Βραζιλία και τη Νότιο Αφρική αλλά έχει δοθεί το «πράσινο φως» και για την Αγγλία. Οι επιδόσεις του εμβολίου στις δοκιμές μεγάλης κλίμακας και, κυρίως, σε ανθρώπους μεγαλύτερων ηλικιών, θα προσδιορίσουν το κατά πόσο το εμβόλιο θα βοηθήσει στο να ανακοπεί η πανδημία. Σε αντίθετη περίπτωση «ο κόσμος θα πρέπει να συνεχίσει να περιμένει».
Με πληροφορίες από BBC και Bloomberg
