Οι δυνάμεις του Βλαντίμιρ Πούτιν έχουν προβάρει διάφορα σενάρια για την χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων σε πρώιμο στάδιο σύγκρουσης με μια μεγάλη παγκόσμια δύναμη. Αυτό αναφέρουν ρωσικά στρατιωτικά αρχεία που διέρρευσαν και περιλαμβάνουν σενάρια εκπαίδευσης για μια εισβολή από την Κίνα.
Τα απόρρητα έγγραφα, τα οποία «είδαν» οι Financial Times, περιγράφουν ένα όριο για τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων που είναι χαμηλότερο από αυτό που έχει παραδεχθεί ποτέ δημοσίως η Ρωσία, σύμφωνα με εμπειρογνώμονες που εξέτασαν και επαλήθευσαν τα αρχεία.
Πρόκειται για 29 απόρρητα ρωσικά στρατιωτικά αρχεία που συντάχθηκαν μεταξύ 2008 και 2014, συμπεριλαμβανομένων σεναρίων για πολεμικά παιχνίδια και παρουσιάσεων για αξιωματικούς του ναυτικού, τα οποία συζητούν τις αρχές λειτουργίας για τη χρήση πυρηνικών όπλων.
Τα κριτήρια για μια ενδεχόμενη πυρηνική απάντηση κυμαίνονται από μια εχθρική εισβολή στο ρωσικό έδαφος έως την καταστροφή του 20% των υποβρυχίων στρατηγικών βαλλιστικών πυραύλων της Ρωσίας. «Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε έγγραφα όπως αυτό να δημοσιεύονται», δήλωσε ο Alexander Gabuev, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center στο Βερολίνο. «Δείχνουν ότι το επιχειρησιακό όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων είναι αρκετά χαμηλό, εάν το επιθυμητό αποτέλεσμα δεν μπορεί να επιτευχθεί με συμβατικά μέσα».
Τα τακτικά πυρηνικά όπλα της Ρωσίας, τα οποία μπορούν να μεταφερθούν με πυραύλους που εκτοξεύονται από την ξηρά, τη θάλασσα ή από αεροσκάφη, έχουν σχεδιαστεί για περιορισμένη χρήση στο πεδίο της μάχης στην Ευρώπη και την Ασία, σε αντίθεση με τα μεγαλύτερα «στρατηγικά» όπλα που προορίζονται να στοχεύσουν τις ΗΠΑ. Οι σύγχρονες τακτικές κεφαλές μπορούν ακόμη να απελευθερώσουν σημαντικά περισσότερη ενέργεια από τα όπλα που έπεσαν στο Ναγκασάκι και την Χιροσίμα το 1945.
Το σενάριο για μια επίθεση από την Κίνα
Παρόλο που τα αρχεία χρονολογούνται πριν από 10 και πλέον χρόνια, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι παραμένουν επίκαιρα με το σημερινό ρωσικό στρατιωτικό δόγμα. Τα έγγραφα παρουσιάστηκαν στους FT από δυτικές πηγές. Τα αμυντικά σχέδια αποκαλύπτουν τις βαθιά ριζωμένες υποψίες για την Κίνα μεταξύ της ελίτ ασφαλείας της Μόσχας, ακόμη και όταν ο Πούτιν άρχισε να διαμορφώνει μια συμμαχία με το Πεκίνο, η οποία ήδη από το 2001 περιελάμβανε μια συμφωνία για τη μη χρήση πυρηνικών ως πρώτο χτύπημα.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Ρωσία και η Κίνα έχουν εμβαθύνει την σχέση τους, ιδίως αφότου ο Σι Τζινπίνγκ ανέλαβε την εξουσία στο Πεκίνο το 2012. Ο πόλεμος στην Ουκρανία εδραίωσε το καθεστώς της Ρωσίας ως κατώτερου εταίρου στη σχέση τους, με την Κίνα να προσφέρει στη Μόσχα μια ζωτικής σημασίας οικονομική «σανίδα σωτηρίας» για να βοηθήσει στην αποτροπή των δυτικών κυρώσεων.
Ωστόσο, παρότι οι χώρες ήρθαν πιο κοντά, το εκπαιδευτικό υλικό δείχνει ότι η ανατολική στρατιωτική περιφέρεια της Ρωσίας έκανε πρόβες με πολλαπλά σενάρια που απεικόνιζαν μια κινεζική εισβολή.
Οι ασκήσεις προσφέρουν μια σπάνια εικόνα για το πώς η Ρωσία βλέπει το πυρηνικό της οπλοστάσιο ως ακρογωνιαίο λίθο της αμυντικής της πολιτικής - και πώς εκπαιδεύει τις δυνάμεις της ώστε να είναι σε θέση να πραγματοποιήσει ένα πρώτο πυρηνικό πλήγμα σε συγκεκριμένες συνθήκες στο πεδίο της μάχης. Μια άσκηση που περιγράφει μια υποθετική επίθεση από την Κίνα, η οποία για τους σκοπούς του πολεμικού παιγνίου βαφτίστηκε «Βόρεια Ομοσπονδία», προβλέπει ότι η Ρωσία θα μπορούσε να απαντήσει με ένα τακτικό πυρηνικό πλήγμα προκειμένου να σταματήσει τον «Νότο» από το να προχωρήσει με ένα δεύτερο κύμα εισβολής.
«Η διαταγή έχει δοθεί από τον αρχιστράτηγο να χρησιμοποιηθούν πυρηνικά όπλα σε περίπτωση που ο εχθρός αναπτύξει δεύτερο κύμα και ο Νότος απειλεί να επιτεθεί περαιτέρω προς την κατεύθυνση του κύριου πλήγματος», αναφέρεται στο έγγραφο.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας αρνήθηκε ότι υπάρχουν λόγοι υποψίας για τη Μόσχα. «Η Συνθήκη Καλής Γειτονίας, Φιλίας και Συνεργασίας μεταξύ της Κίνας και της Ρωσίας έχει καθιερώσει νομικά την έννοια της αιώνιας φιλίας και της μη εχθρότητας μεταξύ των δύο χωρών», δήλωσε ένας εκπρόσωπος και συμπλήρωσε: «Η "θεωρία της απειλής" δεν... πουλάει στην Κίνα και τη Ρωσία». Ο εκπρόσωπος του Πούτιν δήλωσε την Τετάρτη: «Το κύριο ζητούμενο είναι ότι το όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων είναι απολύτως διαφανές και καθορίζεται στο δόγμα. Όσον αφορά τα έγγραφα που αναφέρονται, αμφιβάλλουμε έντονα για τη γνησιότητά τους».
Μια ξεχωριστή εκπαιδευτική παρουσίαση για αξιωματικούς του ναυτικού, που δεν σχετίζεται με τα πολεμικά παιχνίδια στην Κίνα, περιγράφει ευρύτερα κριτήρια για ένα πιθανό πυρηνικό πλήγμα, συμπεριλαμβανομένης της απόβασης του εχθρού σε ρωσικό έδαφος, της ήττας μονάδων που είναι υπεύθυνες για τη διασφάλιση συνοριακών περιοχών ή μιας επικείμενης εχθρικής επίθεσης με συμβατικά όπλα.
Οι διαφάνειες συνοψίζουν το όριο ως έναν συνδυασμό παραγόντων που οι απώλειες οι οποίες θα υποστούν οι ρωσικές δυνάμεις «θα οδηγούσαν αμετάκλητα στην αποτυχία τους να σταματήσουν σημαντική εχθρική επίθεση", μια "κρίσιμη κατάσταση για την κρατική ασφάλεια της Ρωσίας».
Άλλες πιθανές συνθήκες περιλαμβάνουν την καταστροφή του 20% των στρατηγικών υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων της Ρωσίας, του 30% των πυρηνοκίνητων επιθετικών υποβρυχίων της, τριών ή περισσότερων καταδρομικών, τριών αεροδρομίων ή ένα ταυτόχρονο χτύπημα σε κύρια και εφεδρικά παράκτια κέντρα διοίκησης.
Ο ρωσικός στρατός αναμένεται επίσης να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τα τακτικά πυρηνικά όπλα για ένα ευρύ φάσμα στόχων, όπως «να περιορίσει τα κράτη από τη χρήση επιθετικότητας [...] ή την κλιμάκωση των στρατιωτικών συγκρούσεων, να αποτρέψει τις ρωσικές δυνάμεις από το να χάσουν μάχες ή εδάφη και να καταστήσει το ρωσικό ναυτικό "πιο αποτελεσματικό"».
Ναι μεν, αλλά από τον Πούτιν
Ο Πούτιν δήλωσε τον περασμένο Ιούνιο ότι είναι «αρνητικός» σχετικά με τη χρήση τακτικών πυρηνικών χτυπημάτων, αλλά στη συνέχεια καυχήθηκε ότι η Ρωσία διαθέτει μεγαλύτερο μη στρατηγικό οπλοστάσιο από τις χώρες του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ έχουν εκτιμήσει ότι η Ρωσία διαθέτει τουλάχιστον 2.000 τέτοια όπλα.
Ο Πούτιν δήλωσε πέρυσι ότι το ρωσικό πυρηνικό δόγμα επιτρέπει δύο πιθανά όρια για τη χρήση πυρηνικών όπλων: αντίποινα σε ένα πρώτο πυρηνικό πλήγμα από έναν εχθρό και εάν «η ίδια η ύπαρξη της Ρωσίας ως κράτος απειλείται ακόμη και αν χρησιμοποιηθούν συμβατικά όπλα». Αλλά ο ίδιος ο Πούτιν πρόσθεσε ότι κανένα από τα δύο κριτήρια δεν ήταν πιθανό να ικανοποιηθεί και απέρριψε τις δημόσιες εκκλήσεις των σκληροπυρηνικών να μειωθεί το όριο.
Ενώ η Μόσχα έχει πλησιάσει το Πεκίνο μετά τα πολεμικά παιχνίδια και έχει μετακινήσει δυνάμεις από τα ανατολικά στην Ουκρανία, συνεχίζει να ενισχύει την ανατολική άμυνά της. «Η Ρωσία συνεχίζει να ενισχύει και να ασκεί τους πυραύλους της με πυρηνικές ικανότητες στην Άπω Ανατολή κοντά στα σύνορά της με την Κίνα», δήλωσε ο William Alberque, διευθυντής στρατηγικής, τεχνολογίας και ελέγχου των εξοπλισμών στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. «Πολλά από αυτά τα συστήματα έχουν το βεληνεκές μόνο για να πλήξουν την Κίνα».
Η Ρωσία εξακολουθούσε να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τη «θεωρία χρήσης» των πυρηνικών όπλων που περιγράφεται στα έγγραφα, δήλωσε ο Alberque. «Δεν έχουμε δει μια θεμελιώδη επανεξέταση», είπε, προσθέτοντας ότι «η Ρωσία πιθανώς ανησυχεί ότι η Κίνα μπορεί να προσπαθήσει να επωφεληθεί από την απόσπαση της προσοχής της Μόσχας για να εκδιώξει τους Ρώσους από την Κεντρική Ασία».
«Κλιμάκωση για την αποκλιμάκωση»
Τα έγγραφα αντανακλούν μοτίβα που παρατηρήθηκαν σε ασκήσεις που ο ρωσικός στρατός πραγματοποιούσε τακτικά πριν και μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία το 2022. Ο Alberque, ο οποίος εργάστηκε για το ΝΑΤΟ και το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ σε θέματα ελέγχου των εξοπλισμών, επεσήμανε παραδείγματα ρωσικών ασκήσεων που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο και τον Νοέμβριο του περασμένου έτους με τη χρήση πυραύλων Iskander με πυρηνικές κεφαλές σε δύο περιοχές που συνορεύουν με την Κίνα.
Ενώ ο πρόεδρος της Ρωσίας έχει την αποκλειστική εξουσία να εξαπολύσει ένα πρώτο πυρηνικό πλήγμα, το χαμηλό όριο για την τακτική πυρηνική χρήση που ορίζεται στα έγγραφα συμμορφώνεται με ένα δόγμα που ορισμένοι δυτικοί παρατηρητές αναφέρουν ως «κλιμάκωση για την αποκλιμάκωση».
Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική, ένα τακτικό όπλο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αποτραπεί η εμπλοκή της Ρωσίας σε έναν εκτεταμένο πόλεμο, ιδίως σε έναν στον οποίο θα μπορούσαν να επέμβουν οι ΗΠΑ. Χρησιμοποιώντας αυτό που αποκαλεί «πρόκληση φόβου», η Μόσχα θα προσπαθούσε να τερματίσει τη σύγκρουση με τους δικούς της όρους, σοκάροντας τον αντίπαλο της χώρας με την πρόωρη χρήση ενός μικρού πυρηνικού όπλου - ή εξασφαλίζοντας μια διευθέτηση μέσω της απειλής να το πράξει.
Γιατί το ΝΑΤΟ δεν εξόπλισε το Κίεβο
«Μιλάνε για "νηφαλιότητα" των αντιπάλων τους - τους βγάζουν από τη μέθη των πρώτων νικών τους με την εισαγωγή πυρηνικών όπλων», δήλωσε ο Alberque. «Ο καλύτερος τρόπος με τον οποίο πιστεύουν ότι μπορούν να το πετύχουν αυτό είναι να χρησιμοποιήσουν αυτό που αποκαλούν χαμηλότερη "δόση" πυρηνικών όπλων σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο μάχης για να αποτρέψουν την κλιμάκωση».
Ουκρανοί αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι οι πυρηνικές απειλές του Πούτιν έπεισαν τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους να μην εξοπλίσουν το Κίεβο πιο αποφασιστικά στην αρχή της σύγκρουσης, όταν ο προηγμένος οπλισμός του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να είχε αντιστρέψει την κατάσταση υπέρ της Ουκρανίας. Ο Alberque δήλωσε ότι η Ρωσία θα είχε πιθανότατα υψηλότερο όριο για τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων εναντίον της Ουκρανίας, η οποία δεν έχει τη δική της πυρηνική ικανότητα ή τη δυνατότητα να εξαπολύσει χερσαία εισβολή της ίδιας κλίμακας, απ' ό,τι εναντίον της Κίνας ή των ΗΠΑ.
Οι Ρώσοι ηγέτες πιστεύουν ότι, ενώ ένα πυρηνικό χτύπημα κατά της Κίνας ή των ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι... «αποθρασυντικό», ένα πυρηνικό χτύπημα κατά της Ουκρανίας θα ήταν πιθανό να κλιμακώσει τη σύγκρουση και να οδηγήσει σε άμεση επέμβαση των ΗΠΑ ή του Ηνωμένου Βασιλείου, δήλωσε ο Alberque. «Αυτό είναι απολύτως το τελευταίο πράγμα που θέλει ο Πούτιν».
