Βραβευμένο ντοκιμαντέρ, για τη διάσωση γυναικών και κοριτσιών που το ISIS είχε μετατρέψει σε σκλάβες του σεξ, προκαλεί την αντίδραση των «πρωταγωνιστριών» του, καθώς δηλώνουν ότι δεν έδωσαν συγκατάθεση για να συμπεριληφθούν σε αυτό.
Το σουηδικό ντοκιμαντέρ «Sabaya» κέρδισε το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας ξενόγλωσσου ντοκιμαντέρ φέτος στο φεστιβάλ Sundance, ενώ την προηγούμενη εβδομάδα το Human Rights Film Festival στο Βερολίνο ξεκίνησε με την προβολή του.
Έχει λάβει εξαιρετικές κριτικές, όμως έχει αναστατώσει τις γυναίκες που είναι στο επίκεντρό του: μέλη της μειονότητας Γιαζίντι, τις οποίες το Ισλαμικό Κράτος κρατούσε ως σκλάβες του σεξ για χρόνια.
Οι ίδιες και οι υποστηρικτές τους λένε ότι το ντοκιμαντέρ παραβίασε το δικαίωμα των γυναικών- που ήδη είχαν στερηθεί ουσιαστικά κάθε έλεγχο της ζωής τους- να αποφασίσουν αν ήθελαν να χρησιμοποιηθεί η εικόνα τους.
Τρεις από τις γυναίκες Γιαζίντι που εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ δήλωσαν στους New York Times ότι δεν είχαν καταλάβει τι σχεδίαζε να κάνει ο σκηνοθέτης Χόγκιρ Χιρόρι με το υλικό ή ότι τους είπαν ότι το φιλμ δεν θα είναι προσβάσιμο στο Ιράκ και τη Συρία.
Μία άλλη, τέταρτη, γυναίκα, δήλωσε ότι ήξερε πως ο σκηνοθέτης γύριζε ταινία, αλλά του είπε ότι δεν ήθελε να τη συμπεριλάβει σε αυτή. Κουρδο-σουηδέζα γιατρός, που βοήθησε γυναίκες Γιαζίντι, επίσης κατέστησε σαφές ότι δεν ήθελε να εμφανιστεί στο ντοκιμαντέρ.
«Τους είπα ότι δεν ήθελα να με κινηματογραφήσουν. Δεν είναι καλό για μένα, είναι επικίνδυνο», είπε μία από τις γυναίκες Γιαζίντι.
Ο Χογκίρ Χιρόρι, Ιρακινο-κούρδος πρόσφυγας που πλέον είναι Σουηδός πολίτης, ετοίμαζε την ταινία για περίπου δύο χρόνια το 2019 και το 2020 και έκανε αρκετά ταξίδια στη Συρία και το Ιράκ. Ο σκηνοθέτης δήλωσε ότι πήρε προφορική, γραπτή ή βιντεοσκοπημένη συγκατάθεση από όλες τις γυναίκες που είναι αναγνωρίσιμες στο ντοκιμαντέρ.
Μιλώντας στους New York Times, ο Χιρόρι είπε πως αρχικά ηχογράφησε τη συγκατάθεση των γυναικών τις ημέρες μετά τη διάσωσή τους το 2019 και ενώ έμενε στο ίδιο καταφύγιο στη Συρία με κάποιες από αυτές.
Ο έμπειρος κινηματογραφιστής δήλωσε ότι πρόθεσή του ήταν να τις βάλει να υπογράψουν γραπτές άδειες σε επόμενο ταξίδι στην περιοχή, το οποίο όμως καθυστέρησε λόγω της πανδημίας, οπότε έστειλε με email αυτές τις φόρμες.
Μετά την πρεμιέρα ζήτησε συγκατάθεση
Από την πλευρά τους, οι γυναίκες λένε ότι έλαβαν τις φόρμες συγκατάθεσης ηλεκτρονικά, στα αγγλικά, μια γλώσσα που δεν καταλαβαίνουν. Αυτό έγινε σχεδόν δύο χρόνια αφού τις είχε κινηματογραφήσει και αφού είχε προβληθεί το ντοκιμαντέρ.
Στις φόρμες αυτές, που είδαν οι New York Times, αναφερόταν το όνομα του Χιρόρι και του παραγωγού, Αντόνιο Ρούσο Μερέντα και είχαν ημερομηνία μεταγενέστερη της πρεμιέρας της ταινίας στο Sundance. Ζήτησαν συγκατάθεση αναδρομικά, σημειώνει η εφημερίδα.
Στις περιπτώσεις γυναικών που δεν έδωσαν γραπτή συγκατάθεση, ο Χιρόρι λέει ότι χρησιμοποίησε τα πλάνα τους με τα πρόσωπά τους θολωμένα. Όμως, τα χαρακτηριστικά κάποιων ήταν ακόμη αναγνωρίσιμα, παρατηρούν οι New York Times.
«Κάποιοι άνθρωποι άλλαξαν γνώμη», δήλωσε ο σκηνοθέτης για το ζήτημα της συγκατάθεσης.
«Δεν ήξερα τι ήταν»
Το ISIS εκτιμάται ότι σκότωσε 3.000 Γιαζίντι και αιχμαλώτισε άλλους 6.000, ανάμεσά τους πολλά κορίτσια και γυναίκες, που τις έκαναν σκλάβες του σεξ.
Το ντοκιμαντέρ καταγράφει τις προσπάθειες διάσωσης γυναικών από δύο ηγέτες της κοινότητας Γιαζίντι και φύλακες, στο χαοτικό και επικίνδυνο κέντρο κράτησης Al Hol, στη βορειοανατολική Συρία.
Μετά την πτώση του ISIS το 2019, περίπου 60.000 γυναίκες και παιδιά από περιοχές που ήταν υπό τον έλεγχο της τρομοκρατικής οργάνωσης συγκεντρώθηκαν σε αυτό το κέντρο. Ανάμεσά τους εκατοντάδες γυναίκες Γιαζίντι, που αναγκάστηκαν να συνεχίσουν να ζουν με τις οικογένειες των μαχητών που τις είχαν σκλαβώσει, παρότι πολλοί από αυτούς είχαν ήδη σκοτωθεί σε μάχες.
Το ντοκιμαντέρ «αγγίζει» και το ιδιαίτερα δύσκολο θέμα των γυναικών Γιαζίντι που αποχωρίστηκαν τα παιδιά που απέκτησαν από μαχητές του ISIS. Κάποιες παρέδωσαν με τη θέλησή τους τα παιδιά. Άλλες ακόμη κρύβονται στο Al Hol και άλλα μέρη, επειδή ξέρουν ότι θα αναγκαστούν να δώσουν τα μικρά παιδιά τους, αν θέλουν να επιστρέψουν στις οικογένειές τους στο Ιράκ.
Κάποιες από τις σκηνές καταγράφουν μία απελπισμένη γυναίκα, που ανάγκασαν οι ηγέτες των Γιαζίντι να εγκαταλείψει τον ενός έτους γιο της στη Συρία, ώστε να μπορέσει να επιστρέψει στο Ιράκ.
«Τον είδα να κινηματογραφεί, αλλά δεν ήξερα για τι ήταν», δήλωσε η γυναίκα και συμπλήρωσε ότι δεν της ζητήθηκε να υπογράψει κάποια συγκατάθεση.
Άλλη γυναίκα είπε ότι ο Χιρόρι της δήλωσε ότι κινηματογραφεί πλάνα για δική του χρήση. Κάποια άλλη είπε πως του δήλωσε από την αρχή ότι δεν ήθελε να είναι στο ντοκιμαντέρ, επειδή οι ηγέτες της κοινότητας που εμφανίζονται σαν ήρωες είχαν πει ψέματα σε κάποιες γυναίκες και τους πήραν τα παιδιά.
Μία ακόμη μαρτυρία που επικαλούνται οι ΝΥΤ είναι από γυναίκα που ανέφερε ότι την πίεσαν αξιωματούχοι Γιαζίντι να υπογράψει τη φόρμα συγκατάθεσης, παρότι η ίδια δεν καταλάβαινε τι ανέφερε αυτή.
