O Covid-19 θα αφήσει τα σημάδια του στην παγκόσμια γεωπολιτική, αλλά το να μαντέψει κανείς ποια θα είναι αυτά παραμένει ένα στοίχημα: θα είναι η χαριστική βολή στο ετοιμοθάνατο πολυμερές σύστημα; Θα αυξήσει την πόλωση ΗΠΑ - Κίνας; Θα οδηγήσει στην εμφάνιση ψηφιακών ολοκληρωτισμών;
«Ο φόβος μου είναι μήπως ο κόσμος μετά μοιάζει τρομερά στον κόσμο πριν, αλλά προς το χειρότερο» δηλώνει ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ζαν-Ιβ Λεντριάν, σε συνέντευξή του στη Le Monde, που δόθηκε στη δημοσιότητα τη Δευτέρα.
«Μου φαίνεται πως παρακολουθούμε έναν πολλαπλασιασμό των ρηγμάτων που υπονομεύουν εδώ και χρόνια τη διεθνή τάξη» πρόσθεσε.
Μία από τις ελάχιστες εξελίξεις που μοιάζουν βέβαιες είναι η επιτάχυνση της υποβάθμισης της πολυμέρειας που επικράτησε μεταπολεμικά και μέχρι τα μέσα των ετών του 2010 και καταρρέει ανάμεσα στο σφυρί της μεθοδικής κινεζικής επέκτασης και το αμόνι της μονομέρειας των Ηνωμένων Πολιτειών του Ντόναλντ Τραμπ.
«Στριμωγμένες ανάμεσα στην απροθυμία τους για οποιαδήποτε πολυμερή δράση και στην αντιπαράθεσή τους με το Πεκίνο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα δυσκολευθούν να αποφύγουν ένα ξαναμοίρασμα της τράπουλας, αλλά εννοείται ότι πολλά θα εξαρτηθούν από τις εκλογές του Νοεμβρίου (σ.σ.: οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές). Η Κίνα δεν βρίσκεται σε κατάσταση για να ασκήσει παγκόσμια ηγεσία, αλλά δεν είναι βέβαιο αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εξακολουθήσουν να είναι ικανές να το κάνουν» συνοψίζει ο πρώην γενικός διευθυντής του ΔΝΤ, ο Γάλλος Ντομινίκ Στρος-Καν, στην επιθεώρηση Politique internationale.
Η παγκόσμια οικονομία θα μεταμορφωθεί αναμφίβολα για μεγάλο διάστημα, μετά το «χανγκόβερ» ορισμένων χωρών που αιφνιδιάστηκαν από την πανδημία, καθώς θα επαναφέρει στο προσκήνιο την έννοια της στρατηγικής αυτονομίας και θα αμφισβητήσει την παγκοσμιοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού και την περίφημη θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος του Βρετανού οικονομολόγου Ντέιβιντ Ρικάρντο.
«Μπορούμε να στοιχηματίσουμε πως κανένας μεγάλος πόλος ισχύος δεν θα βγει ενισχυμένος από την κρίση, είτε πρόκειται για κράτος είτε για μοντέλο» προβλέπει σε υπόμνημά του το Fondation de la Recherche Strategique (FRS, Ίδρυμα Στρατηγικής Έρευνας).
Στο μεταξύ, η πολυμέρεια είναι αυτή που πλήττεται: ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, προς τον οποίον οι Ηνωμένες Πολιτείες κόβουν τη χρηματοδότηση, ο ΟΠΕΚ, που αποτυγχάνει να διατηρήσει τις τιμές του πετρελαίου, ή ακόμη και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, «το οποίο δεν ακούμε καθόλου», επισημαίνει η ερευνήτρια Ρεζίν Περόν, συγγραφέας του βιβλίου «Ιστορία της πολυμέρειας: Η ουτοπία του αμερικανικού αιώνα από το 1918 ως τις ημέρες μας».
Αυτό που κατεβαίνει όμως, τι ανεβάζει άραγε; Την κρατική κυριαρχία; Μια νέου είδους πολυμέρεια; Την ανελευθερία και τον ψηφιακό ολοκληρωτισμό;
«Βρισκόμαστε σε μια περίοδο επιστροφής της κρατικής κυριαρχίας και η κρίση αυτή θα παρακινήσει ασφαλώς αυτά τα κράτη να ενισχύσουν ακόμα περισσότερο την κυριαρχία τους» προβλέπει ο Ζακί Λαϊντί, καθηγητής στη γαλλική σχολή Science Po.
«Η αισιόδοξη εκδοχή μάς θέλει να επωφελούμαστε για να επανιδρύσουμε την πολυμέρεια με μια πιο σύγχρονη έννοια» εκτιμά η Ρεζίν Περόν. «Το ιδανικό θα ήταν οι περιφερειακές οντότητες (όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση) να πάρουν τη σκυτάλη από τους ευρύτερους οργανισμούς» λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Εδώ και μερικά χρόνια, ανελεύθεροι ηγέτες μεγάλων χωρών σημειώνουν κάποιες εκλογικές επιτυχίες, από την Ουγγαρία μέχρι την Τουρκία, τις Φιλιππίνες ή τη Βραζιλία. Η διαχείριση της κρίσης απ' αυτούς τους «ισχυρούς άνδρες» θα φουσκώσει άραγε τα πανιά του λαϊκισμού;
Σε πρώτο χρόνο όχι, σύμφωνα με το FRS. «Η άνοδος του κυβερνητικού λαϊκισμού μπορεί να σταματήσει», καθώς οι λαοί πιθανόν να τιμωρήσουν την ανικανότητά τους και την εκ μέρους τους «έλλειψη συμπόνιας» για τα θύματα.
Θα τεθεί επίσης το ζήτημα ενός ψηφιακού ολοκληρωτισμού, ο οποίος θα νομιμοποιηθεί από τα αποτελέσματά του στη μάχη κατά της πανδημίας, χάρη σε εφαρμογές παρακολούθησης ή αναλύσεις ιδιωτικών δεδομένων.
«Χώρες ολόκληρες χρησιμεύουν σαν πειραματόζωα σε κοινωνικούς πειραματισμούς μεγάλης κλίμακας» εκτιμούσε τον Μάρτιο στους Financial Times ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι, συγγραφέας του μπεστ-σέλερ Sapiens, προσθέτοντας πως η επιλογή που θα πρέπει να γίνει ανάμεσα στην «ολοκληρωτική παρακολούθηση» και στην «ευθύνη των πολιτών» θα είναι κρίσιμη.
«Αν δεν προσέξουμε, η επιδημία θα αποτελέσει ένα ορόσημο στην ιστορία της παρακολούθησης. Όχι μόνο επειδή μπορεί να τυποποιήσει τη χρήση εργαλείων μαζικής παρακολούθησης σε χώρες που τα είχαν μέχρι τότε απορρίψει αλλά κυρίως επειδή μπορεί να σηματοδοτήσει μια θεαματική μετάβαση προς μια "υποδόρια" παρακολούθηση. Προηγουμένως, όταν το δάκτυλό σας έκανε κλικ σ' έναν σύνδεσμο στο "έξυπνο" κινητό σας, η κυβέρνηση ήθελε να ξέρει ποιος ήταν αυτός ο σύνδεσμος. Τώρα η κυβέρνηση θέλει να ξέρει τη θερμοκρασία του δακτύλου σας και την πίεση του αίματος κάτω από το δέρμα σας».
Η παγκόσμια οικονομία θα μεταμορφωθεί αναμφίβολα για μεγάλο διάστημα, μετά το «χανγκόβερ» ορισμένων χωρών που αιφνιδιάστηκαν από την πανδημία, καθώς θα επαναφέρει στο προσκήνιο την έννοια της στρατηγικής αυτονομίας και θα αμφισβητήσει την παγκοσμιοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού και την περίφημη θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος του Βρετανού οικονομολόγου Ντέιβιντ Ρικάρντο.
«Αυτή η ρικαρντιανή οπτική για το διεθνές εμπόριο κινεί την ανάπτυξη των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας τον 21ο αιώνα» εξηγεί ο Μπερτράν Βαλιόργκ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Clermont-Auvergne.
«Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 σηματοδότησε μια αναδίπλωση στη δυναμική της ανάπτυξης παγκόσμιων αλυσίδων αξίας. Ο αντίκτυπος της κρίσης του Covid-19 θα είναι μάλλον πιο βαθύς και με μεγαλύτερη διάρκεια» εκτιμά στο The Conversation.
Σύμφωνα με τον ίδιο, «η Ευρώπη οφείλει να αυξήσει την ανθεκτικότητά της και να αναπτύξει τις δικές της δυνάμεις μέσω κυρίως διευρωπαϊκών αλυσίδων αξίας που προστατεύονται από μια κοινή αγορά, η οποία αποτελεί τον ορίζοντα μιας κυριαρχίας που ασκούμε και υπερασπιζόμαστε».
Mε πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
