Ο Ισμαΐλ Χανίγια, ο ηγέτης της Χαμάς που σκοτώθηκε στο Ιράν, ήταν το σκληρό πρόσωπο της διεθνούς διπλωματίας της παλαιστινιακής ομάδας καθώς μαινόταν ο πόλεμος στη Γάζα, όπου τρεις από τους γιους του σκοτώθηκαν ως απότοκο ισραηλινής αεροπορικής επιδρομής.
Ωστόσο, παρά τη ρητορική του Ισμαΐλ Χανίγια, πολλοί διπλωμάτες τον έβλεπαν ως μετριοπαθή σε σύγκριση με τα πιο σκληροπυρηνικά μέλη της ομάδας που υποστηρίζεται από το Ιράν στη Γάζα.
Διορισμένος στην κορυφαία θέση της Χαμάς το 2017, ο Χανίγια κινούνταν μεταξύ Τουρκίας και πρωτεύουσας του Κατάρ, Ντόχα, ξεφεύγοντας από τα ταξιδιωτικά όρια της αποκλεισμένης Λωρίδας της Γάζας, πράγμα που του έδινε τη δυνατότητα να ενεργεί ως διαπραγματευτής στις συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός ή να συνομιλήσει με το σύμμαχο της Χαμάς, το Ιράν.
«Όλες οι συμφωνίες εξομάλυνσης που υπογράψατε εσείς (τα αραβικά κράτη) με (το Ισραήλ) δεν θα τερματίσουν αυτή τη σύγκρουση», δήλωσε ο Χανίγια στην τηλεόραση Al Jazeera με έδρα το Κατάρ λίγο μετά την επιδρομή των μαχητών της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου που σκότωσε 1.200 ανθρώπους στο Ισραήλ και οδήγησε στην ομηρεία άλλους 250 περίπου, ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη στη Γη.
Η απάντηση του Ισραήλ στο χτύπημα ήταν μια στρατιωτική εκστρατεία που έχει σκοτώσει περισσότερους από 39.000 ανθρώπους εντός της Γάζας μέχρι στιγμής και βομβάρδισε μεγάλο μέρος του θύλακα σε ερείπια, σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές στην περιοχή. Τον Μάιο, η εισαγγελία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ζήτησε εντάλματα σύλληψης για τρεις ηγέτες της Χαμάς, συμπεριλαμβανομένης του Χανίγια, καθώς και του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου για φερόμενα εγκλήματα πολέμου. Οι ηγέτες του Ισραήλ και της Παλαιστίνης έχουν απορρίψει τους ισχυρισμούς.
Οι γιοι του Χανίγια σκοτώθηκαν από επιδρομή
Ο ιδρυτικός χάρτης της Χαμάς του 1988 απαιτούσε την καταστροφή του Ισραήλ, αν και οι ηγέτες της Χαμάς έχουν κατά καιρούς συμφωνήσει σε μακροπρόθεσμη εκεχειρία με το Ισραήλ με αντάλλαγμα ένα βιώσιμο παλαιστινιακό κράτος σε όλα τα παλαιστινιακά εδάφη που κατέλαβε το Ισραήλ στον πόλεμο του 1967. Το Ισραήλ το θεωρεί αυτό τέχνασμα.
Η Χαμάς έστειλε επίσης βομβιστές αυτοκτονίας στο Ισραήλ τη δεκαετία του 1990 και του 2000.
Το 2012, όταν ρωτήθηκε από το Reuters εάν η Χαμάς είχε εγκαταλείψει τον ένοπλο αγώνα, ο Χανίγε απάντησε «φυσικά όχι» και είπε ότι η αντίσταση θα συνεχιστεί «σε όλες τις μορφές - λαϊκή αντίσταση, πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική αντίσταση».
Τρεις από τους γιους της Χανίγια - Ο Χαζέμ, ο Αμίρ και ο Μοχαμάντ - σκοτώθηκαν στις 10 Απριλίου όταν μια ισραηλινή αεροπορική επιδρομή έπληξε το αυτοκίνητο που οδηγούσαν, είπε η Χαμάς. Ο Χανίγια έχασε επίσης τέσσερα από τα εγγόνια του, τρία κορίτσια και ένα αγόρι, στην επίθεση, είπε η Χαμάς.
Ο Χανίγια είχε αρνηθεί τους ισραηλινούς ισχυρισμούς ότι οι γιοι του ήταν μαχητές της οργάνωσης και είπε ότι «τα συμφέροντα του παλαιστινιακού λαού είναι πάνω από όλα» όταν ρωτήθηκε εάν η δολοφονία τους θα επηρεάσει τις συνομιλίες εκεχειρίας. «Όλος ο λαός μας και όλες οι οικογένειες των κατοίκων της Γάζας έχουν πληρώσει βαρύ τίμημα με το αίμα των παιδιών τους και εγώ είμαι ένας από αυτούς», είπε, προσθέτοντας ότι τουλάχιστον 60 μέλη της οικογένειάς του σκοτώθηκαν στον πόλεμο.
Ωστόσο, παρά τη σκληρή γλώσσα στο κοινό, Άραβες διπλωμάτες και αξιωματούχοι τον είχαν δει ως σχετικά ρεαλιστή σε σύγκριση με πιο σκληροπυρηνικές φωνές μέσα στη Γάζα, όπου η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς σχεδίαζε την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Ενώ έλεγε στον ισραηλινό στρατό ότι θα βρεθούν «πνιγμένοι στην άμμο της Γάζας», αυτός και ο προκάτοχός του ως ηγέτης της Χαμάς, Χαλίντ Μεσάλ, είχαν μετακινηθεί στην περιοχή για συνομιλίες σχετικά με μια συμφωνία εκεχειρίας με το Ισραήλ με τη μεσολάβηση του Κατάρ, η οποία θα περιελάμβανε ανταλλαγή ομήρων για Παλαιστίνιους στις ισραηλινές φυλακές καθώς και περισσότερη βοήθεια για τη Γάζα.
Το Ισραήλ θεωρεί ολόκληρη την ηγεσία της Χαμάς τρομοκράτες και έχει κατηγορήσει τους Χανίγια, Μεσάλ και άλλους ότι συνεχίζουν να «κινούν τα νήματα της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς».
Αλλά το πόσα ο Χανίγια γνώριζε εκ των προτέρων για την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου δεν είναι ξεκάθαρο. Το σχέδιο, που εκπονήθηκε από το στρατιωτικό συμβούλιο της Χαμάς στη Γάζα, ήταν τόσο καλά φυλαγμένο μυστικό που ορισμένοι αξιωματούχοι της Χαμάς φάνηκαν σοκαρισμένοι από το χρονοδιάγραμμα και την έκτασή του.
Ωστόσο, ο Χανίγια, φανατικός σουνίτης μουσουλμάνος, έβαλε το χεράκι του στην ανάπτυξη της μαχητικής ικανότητας της Χαμάς, εν μέρει καλλιεργώντας δεσμούς με το σιιτικό μουσουλμανικό Ιράν, το οποίο δεν κρύβει την υποστήριξή της προς την ομάδα. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας κατά την οποία ο Χανίγια ήταν ο κορυφαίος ηγέτης της Χαμάς στη Γάζα, το Ισραήλ κατηγόρησε την ηγετική του ομάδα ότι βοήθησε στην εκτροπή της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη στρατιωτική πτέρυγα της οργάνωσης. Η Χαμάς το διέψευσε.
Η Ήπια διπλωματία του Ισμαΐλ Χανίγια
Όταν έφυγε από τη Γάζα το 2017, τον Χανίγια διαδέχθηκε ο Γιάχια Σινουάρ, ένας σκληροπυρηνικός που πέρασε περισσότερες από δύο δεκαετίες στις ισραηλινές φυλακές και τον οποίο ο Χανίγια είχε καλωσορίσει πίσω στη Γάζα το 2011 μετά από ανταλλαγή κρατουμένων. «Ο Χανίγια ηγείται της πολιτικής μάχης για τη Χαμάς με τις αραβικές κυβερνήσεις», δήλωσε πριν από τον θάνατό του ο Αντίμπ Ζιαντέχ, ειδικός στα Παλαιστινιακά θέματα στο Πανεπιστήμιο του Κατάρ, προσθέτοντας ότι είχε στενούς δεσμούς με πιο σκληροπυρηνικές προσωπικότητες της ομάδας και της στρατιωτικής πτέρυγας. «Είναι το πολιτικό και διπλωματικό μέτωπο της Χαμάς», είπε ο Ζιαντέχ.
Ο Χανίγια και ο Μεσάλ είχαν συναντηθεί με αξιωματούχους στην Αίγυπτο, η οποία είχε επίσης μεσολαβητικό ρόλο στις συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός. Ο Χανίγια ταξίδεψε στις αρχές Νοεμβρίου στην Τεχεράνη για να συναντήσει τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ανέφεραν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης του Ιράν.
Τρεις ανώτεροι αξιωματούχοι δήλωσαν στο Reuters ότι ο Χαμενεΐ είχε πει στον ηγέτη της Χαμάς σε εκείνη τη συνάντηση ότι το Ιράν δεν θα εισέλθει στον πόλεμο, αφού δεν είχε ενημερωθεί εκ των προτέρων σχετικά με αυτό. Η Χαμάς δεν απάντησε στα αιτήματα για σχολιασμό προτού το Reuters δημοσιεύσει το ρεπορτάζ και στη συνέχεια διέψευσε μετά τη δημοσίευσή του.
Ως νεαρός άνδρας, ο Χανίγια ήταν φοιτητής ακτιβιστής στο Ισλαμικό Πανεπιστήμιο στην πόλη της Γάζας. Εντάχθηκε στη Χαμάς όταν δημιουργήθηκε στην Πρώτη Παλαιστινιακή Ιντιφάντα (εξέγερση) το 1987. Συνελήφθη και απελάθηκε για λίγο. Ο Χανίγια έγινε προστατευόμενος του ιδρυτή της Χαμάς, Σεΐχη Αχμάντ Γιασίν, ο οποίος, όπως και η οικογένεια του Χανίγια, ήταν πρόσφυγας από το χωριό Al Jura κοντά στην Ασκελόν. Το 1994, είπε στο Reuters ότι ο Γιασίν ήταν πρότυπο για τους νεαρούς Παλαιστίνιους, λέγοντας: «Μάθαμε από αυτόν την αγάπη για το Ισλάμ και τη θυσία για αυτό το Ισλάμ και να μην γονατίζουμε σε αυτούς τους τυράννους και τους δεσπότες».
Μέχρι το 2003 ήταν ένας έμπιστος βοηθός του Γιασίν, φωτογραφημένος στο σπίτι του Γιασίν στη Γάζα κρατώντας ένα τηλέφωνο στο αυτί του σχεδόν εντελώς παράλυτου ιδρυτή της Χαμάς, ώστε να μπορεί να πάρει μέρος σε μια συνομιλία. Ο Γιασίν δολοφονήθηκε από το Ισραήλ το 2004.
Ο Χανίγια ήταν ένας από τους πρώτους υποστηρικτές της εισόδου της Χαμάς στην πολιτική. Το 1994, είπε ότι ο σχηματισμός ενός πολιτικού κόμματος «θα επέτρεπε στη Χαμάς να αντιμετωπίσει τις αναδυόμενες εξελίξεις». Έχοντας αρχικώς απορριφθεί από την ηγεσία της Χαμάς, και μετέπειτα γινόμενος αποδεκτός ο Χανίγια έγινε Παλαιστίνιος πρωθυπουργός μετά τη νίκη της ομάδας στις παλαιστινιακές κοινοβουλευτικές εκλογές το 2006, ένα χρόνο μετά την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα.
Η ομάδα ανέλαβε τον έλεγχο της Γάζας το 2007.
Το 2012, όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφους του Reuters εάν η Χαμάς είχε εγκαταλείψει τον ένοπλο αγώνα, ο Χανίγια απάντησε «φυσικά όχι» και είπε ότι η αντίσταση θα συνεχιστεί «σε όλες τις μορφές - λαϊκή αντίσταση, πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική αντίσταση».
Με πληροφορίες από Reuters
