Η μονάδα προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς των Καραμπινιέρων της Ιταλίας ανακάλυψαν ένα ενδελεχές δίκτυο αρχαιοκαπήλων, οι οποίοι έκαναν ανασκαφές στα ερείπια μιας εκκλησίας του 11ου αιώνα, θαμμένη κάτω από το κέντρο της Νάπολης.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο αρχηγός της ομάδας ήταν ένας τοπικός επιχειρηματίας, που βρίσκεται υπό παρακολούθηση, ο οποίος κατέχει δύο διαμερίσματα στο κτίριο ακριβώς πάνω από την Εκκλησία.
Σήραγγα προς την αρχαία Νάπολη
Όπως αποκάλυψε η έρευνα, η συμμορία είχε μετατρέψει το κελάρι της πολυκατοικίας σε ένα καλά οργανωμένο χώρο ανασκαφών. Από εκεί, οι τυμβωρύχοι έσκαψαν μια δαιδαλώδη σήραγγα που τους οδήγησε περίπου 8 μέτρα κάτω, στην αρχαία Νάπολη, από όπου έφερναν στο φως μεσαιωνικά έργα τέχνης.
Όμως, παρότι σίγουρα είχαν ένα επίπεδο δεξιοτεχνίας, έχοντας τοποθετήσει ακόμη και τσιμεντένιους πυλώνες για να αποτρέψουν την κατάρρευση της κατασκευής, δεν κατάφεραν να περάσουν απαρατήρητοι από τη μονάδα προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς των Καραμπινιέρων.
Το σώμα, το οποίο αστυνομεύει αμφότερους τους στρατιωτικούς και τους πολίτες της Ιταλίας, κατάσχεσε την εκκλησία αφού προηγήθηκε μυστική έρευνα.
Ανακάλυψαν επίσης 10.000 θραύσματα ρωμαϊκής και μεσαιωνικής κεραμικής από τα σπίτια των φερόμενων ως αρχηγών της συμμορίας και 453 άθικτα αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων αγγείων, λυχνιών και νομισμάτων. Τώρα, ειδικοί αξιολογούν κατά πόσο τα κειμήλια προέρχονται από την εκκλησία ή από κάποια άλλη τοποθεσία.
Οι τυμβωρύχοι αποτελούν βασικό μέρος του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων, με τη λεία τους να μεταφέρεται συνήθως λαθραία σε εμπόρους του εξωτερικού. Οι συμμορίες αυτές συνήθως κάνουν παράνομες ανασκαφές κοντά σε γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους, οι οποίοι στην περιοχή της Καμπανίας, γύρω από τη Νάπολη, μπορεί να περιλαμβάνουν την Πομπηία, το Ερκολάνο (επίσης γνωστό ως Αρχαίο Ηράκλειο) και την Ποσειδωνία, μεταξύ άλλων.
Ωστόσο, η εξειδικευμένη ομάδα των Καραμπινιέρων δεν περίμενε να βρει μία τόσο εκτεταμένη ανασκαφή κάτω από την καρδιά της πόλης της νότιας Ιταλίας.
«Όταν σκέφτεσαι την Πομπηία, για παράδειγμα, γνωρίζεις ότι μια ανασκαφή μπορεί να οδηγήσει σε έναν οίκο όπου μπορούν να βρεθούν αντικείμενα κύρους», λέει ο Μασίμο Εσποζίτο, επικεφαλής της μονάδας προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς στη Νάπολη. «Αλλά είναι σπάνιο να βρίσκεις ένα τέτοιο μέρος στην καρδιά της Νάπολης».
Ο ηγέτης της συμμορίας έκανε ανασκαφή κάτω από το σπίτι του
Ο φερόμενος ως αρχηγός της ομάδας πιστεύεται ότι άρχισε να υποψιάζεται ότι υπάρχουν αντικείμενα αξίας κάτω από το σπίτι του όταν διακόπηκαν οι εργασίες κατασκευής του μετρό της πόλης σε κοντινή απόσταση. Τότε, ο χώρος αποκλείστηκε, αφού ανακαλυφθήκαν λείψανα σε μία άλλη, λιγότερο ενδιαφέρουσα από ιστορική άποψη, εκκλησία.
Η συμμορία εργάστηκε για αρκετούς μήνες, φροντίζοντας να κάνουν τις πιο θορυβώδεις δραστηριότητες τους κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά χωρίς να προσελκύσουν υποψίες ή παράπονα από τους κατοίκους της πολυκατοικίας.
Βέβαια, δεν γνώριζαν ότι ήταν υπό παρακολούθηση από την ομάδα του Εσποζίτο, η οποία είχε «παγιδεύσει» το τηλέφωνο του υποτιθέμενου «εγκεφάλου» της συμμορίας. Οι υποψίες τους τροφοδοτήθηκαν περαιτέρω όταν τον είδαν να μεταφέρει διάφορα κουτιά.
«Το να έχουμε το αυτί μας ανοιχτό είναι απαραίτητο», λέει στον Guardian ο Εσποζίτο. «Ενημερωθήκαμε για μια ασυνήθιστη οικοδομική δραστηριότητα και διαισθανθήκαμε ότι θα μπορούσε να πρόκειται για παράνομη εκσκαφή, αφού τα αρχεία έδειξαν ότι δεν συνέβαιναν δημόσια ή ιδιωτικά έργα μέσα ή κοντά στο κτίριο αυτό που να δικαιολογούν μια τέτοια δραστηριότητα».
Δεν είναι ακόμη σαφές αν οι δράστες σκόπευαν να πουλήσουν τα λάφυρα τους ή αν αυτά προορίζονταν για μία ιδιωτική συλλογή.
Η ομάδα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς των Καραμπινιέρων ιδρύθηκε το 1969, με αποστολή την προστασία των ανεκτίμητων πολιτιστικών αγαθών της Ιταλίας. Έκτοτε, έχουν ανακτηθεί περισσότερα από 3 εκατ. κλεμμένα έργα τέχνης και κειμήλια και αρκετά από αυτά εκτίθενται σήμερα σε ορισμένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, όπως το Getty στο Λος Άντζελες.
Οι κλέφτες έργων τέχνης και αρχαίων κειμηλίων στην Καμπανία ευδοκίμησαν ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1980, εκμεταλλευόμενοι έναν καταστροφικό σεισμό στις αρχές της δεκαετίας εκείνης για να λεηλατήσουν αρκετές εκκλησίες. Το χαμένο εδώ και καιρό έργο «La Desposizione», ένα αριστούργημα ύψους 2 μέτρων που ζωγράφισε ο Angelo Solimena το 1664 και απεικονίζει τη σταύρωση του Ιησού, επέστρεψε πρόσφατα στην Καμπανία αφού εντοπίστηκε να εκτίθεται σε μουσείο στη βόρεια Ιταλία.
Ο Εσποζίτο συνάντησε τον δημοσιογράφο του Guardian στο γραφείο της μονάδας που ηγείται, το οποίο βρίσκεται στο Castel Sant'Elmo, ένα μεσαιωνικό φρούριο με θέα τη Νάπολη.
Ήταν περιτριγυρισμένος από κειμήλια που ανακτήθηκαν από τη μονάδα του στην Καμπανία, μεταξύ των οποίων ένας αμφορέας κρασιού και μια σαρκοφάγος σε σχήμα σπιτιού, που πιστεύεται ότι περιείχε τα λείψανα ενός παιδιού, καθώς και διάφορα άλλα αντικείμενα που χρονολογούνται από τον τέταρτο αιώνα μ.Χ. Τα αντικείμενα φυλάσσονται συνήθως εκεί μέχρι την ολοκλήρωση των δικαστικών υποθέσεων, προτού είτε επιστραφούν στον τόπο προέλευσής τους, είτε δοθούν σε μουσεία.
Naples is also home to the magnificent Castel Sant'Elmo!
— James Lucas (@JamesLucasIT) December 10, 2024
Video by Paolo Ammendola (polamm)pic.twitter.com/sjXKX2HPId
Πώς η Ιταλία αντιμετωπίζει την αρχαιοκαπηλία
Υπάρχει ακόμη ζήτηση για τις «υπηρεσίες» των αρχαιοκαπήλων, αλλά η εμπορική τους δραστηριότητα έχει μειωθεί δραστικά τα τελευταία χρόνια.
Οι νόμοι για τα εγκλήματα κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν αυστηροποιηθεί, ενώ έχουν ενταθεί και οι προσπάθειες για την επιστροφή κλοπιμαίων από το εξωτερικό. Η μονάδα προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς των Καρμπινιέρων διαθέτει μια βάση δεδομένων με περισσότερα από 1,3 εκατ. κλεμμένα περιουσιακά στοιχεία, την οποία μπορούν να συμβουλεύονται και οι αστυνομικές δυνάμεις χωρών του εξωτερικού.
Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ιδίως κατά την τελευταία δεκαετία, έχει επίσης διευκολύνει τους Καραμπινιέρους στον εντοπισμό των κλεφτών. Για παράδειγμα, τα λάφυρα μίας παράνομης ανασκαφής σε ένα υπόγειο τάφο στην Ουμβρία ανακτήθηκαν τον Νοέμβριο, αφού η αστυνομία βρήκε μια φωτογραφία των κλεφτών να ποζάρουν στο Facebook καθώς προσπαθούσαν να πουλήσουν τα κλοπιμαία στο διαδίκτυο.
«Παρά τον κίνδυνο, υπάρχει μερικές φορές αυτό το εγωιστικό στοιχείο: Θέλουν να καυχηθούν για τα όμορφα αντικείμενα που έχουν βρει», λέει ο Εσποζίτο.
Όπως και με άλλα κειμήλια που πέρασαν στα χέρια των αρχών, το μακροπρόθεσμο πλάνο για τη μεσαιωνική εκκλησία της Νάπολης είναι να γίνει προσβάσιμη στο κοινό.
«Αυτός είναι πάντα ο απώτερος στόχος. Η Ιταλία είναι ένα υπαίθριο μουσείο, τόσο πλούσιο σε πολιτιστική κληρονομιά. Αυτό κάνει τη δουλειά μας πολύ επίπονη, αλλά μας δίνει επίσης το πάθος για να διασφαλίσουμε ότι η περιουσία της Ιταλίας θα επιστραφεί».
Με πληροφορίες από Guardian
