Ο σεισμός των 6,2 Ρίχτερ στην Κωνσταντινούπολη και η επακόλουθη συζήτηση για τον επερχόμενο «μεγάλο σεισμό», αλλά και την ανύπαρκτη προετοιμασία της Τουρκίας για τους σεισμούς έχει φέρει το ζήτημα των ανοιχτών χώρων συγκέντρωσης σε περίπτωση καταστροφών και το επενδυτικό πάρτι της κυβέρνησης Ερντογάν στο προσκήνιο.
Η Κωνσταντινούπολη, μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες και μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου, βρίσκεται πάνω στην ενεργό ζώνη του ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας και επομένως, η σεισμική επικινδυνότητά της είναι υψηλή και η κατάσταση αποκαλύπτεται από την προειδοποίηση Τούρκου γεωλόγου για σεισμούς, οποίος λέει: «Θα ήταν σοφό να μετακομίσετε από την Κωνσταντινούπολη».
Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1999, οι τουρκικές αρχές, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, ανέπτυξαν σχέδια για τη δημιουργία σημείων συγκέντρωσης πολιτών, στα οποία οι κάτοικοι της πόλης θα μπορούσαν να βρουν καταφύγιο σε περίπτωση σεισμού ή άλλης φυσικής καταστροφής. Ωστόσο, οι εξελίξεις στα χρόνια που ακολούθησαν, καθώς και οι διαρθρωτικές αλλαγές στην πόλη, έχουν μειώσει δραστικά τον αριθμό αυτών των χώρων.
Οι αρχικές πρωτοβουλίες: Δημιουργία σημείων συγκέντρωσης σε περίπτωση σεισμών
Μετά τον σεισμό του 1999, οι αρχές της Κωνσταντινούπολης αναγνώρισαν την ανάγκη για ανοιχτούς χώρους στους οποίους οι πολίτες θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν και να αναμένουν βοήθεια σε περίπτωση σεισμού. Αρχικά, η πόλη είχε 470 προσδιορισμένα σημεία συγκέντρωσης, τα οποία περιλάμβαναν ανοιχτούς χώρους, πάρκα, πλατείες, αθλητικά γήπεδα και άλλες δημόσιες περιοχές. Αυτοί οι χώροι σχεδιάστηκαν για να προσφέρουν ασφαλές καταφύγιο, με το σκεπτικό ότι οι πολίτες θα μπορούσαν να βρουν καταφύγιο εκεί για να περιμένουν να τους δοθεί βοήθεια από τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης.
Ωστόσο, η ταχεία ανάπτυξη της Κωνσταντινούπολης κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει οδηγήσει σε σοβαρές αλλαγές στο τοπίο της πόλης. Η εκρηκτική αστικοποίηση, η κατασκευή νέων κτηρίων, εμπορικών κέντρων, πολυκατοικιών και άλλων υποδομών έχει καταλάβει αρκετούς από αυτούς τους ανοιχτούς χώρους που ήταν αρχικά προορισμένοι για συγκέντρωση πολιτών.
Ορισμένα από τα πρώτα σημεία συγκέντρωσης έχουν αντικατασταθεί από νέες αναπτύξεις, οι οποίες περιλαμβάνουν εμπορικά κέντρα, κτίρια κατοικιών και γραφεία. Η αλλαγή αυτή έχει περιορίσει τις διαθέσιμες περιοχές όπου οι πολίτες μπορούν να καταφύγουν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Σε μια προσπάθεια να καλύψουν τις ανάγκες για ασφαλή καταφύγια, οι τουρκικές αρχές προτείνουν τη χρήση δημοσίων κτηρίων, όπως σχολεία, τζαμιά και δημοτικά κτίρια, ως εναλλακτικά σημεία συγκέντρωσης. Ωστόσο, αυτό το σχέδιο έχει τη δική του σειρά από προκλήσεις. Πολλά από τα δημόσια κτήρια δεν πληρούν τις απαιτήσεις για ασφάλεια σε περίπτωση σεισμού. Για παράδειγμα, πολλά σχολεία και άλλα κτήρια δεν έχουν κατασκευαστεί με τη σκέψη της αντισεισμικής προστασίας ή δεν διαθέτουν την απαιτούμενη χωρητικότητα για να φιλοξενήσουν μεγάλες μάζες πολιτών.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η χρήση αυτών των κτιρίων ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο τα άτομα με ειδικές ανάγκες ή τους ηλικιωμένους, καθώς δεν είναι πάντοτε προσβάσιμα ή επαρκώς προετοιμασμένα για να φιλοξενήσουν όλα τα άτομα που μπορεί να χρειαστεί να βρουν καταφύγιο εκεί.
Απροστάτευτοι οι Τούρκοι πολίτες απέναντι σε σεισμό
Η ταχεία αστικοποίηση έχει καταστήσει σαφές ότι η Κωνσταντινούπολη δεν είναι πλήρως έτοιμη να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των πολιτών σε περίπτωση σεισμού. Σύμφωνα με εκθέσεις και μελέτες, μόνο το 7,5% του πληθυσμού ορισμένων περιοχών της Κωνσταντινούπολης ζει εντός 500 μέτρων από ένα σημείο συγκέντρωσης. Αυτό υποδεικνύει τη σοβαρή έλλειψη κατάλληλων σημείων ασφαλούς συγκέντρωσης στην πόλη και τις σημαντικές ελλείψεις στην πολιτική προστασία.
Επιπλέον, τα σημεία συγκέντρωσης που παραμένουν διαθέσιμα συχνά δεν είναι κατάλληλα για να φιλοξενήσουν τον μεγάλο αριθμό ανθρώπων που μπορεί να χρειαστεί να καταφύγουν εκεί σε περίπτωση φυσικής καταστροφής. Η κατάσταση αυτή είναι ακόμα πιο έντονη σε περιοχές με υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, όπου οι ανοιχτοί χώροι έχουν σχεδόν εξαντληθεί.
Η μείωση των διαθέσιμων σημείων συγκέντρωσης στην Κωνσταντινούπολη αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα για την ασφάλεια των πολιτών της, το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα από τις αρχές. Απαιτείται άμεση αναθεώρηση των πολεοδομικών σχεδίων και επενδύσεις στην ενίσχυση των υποδομών που να διασφαλίζουν την επάρκεια και την ασφάλεια των σημείων συγκέντρωσης. Επιπλέον, η ανάγκη για τη δημιουργία νέων χώρων, είτε μέσω της αξιοποίησης των ήδη υπάρχοντων ανοιχτών χώρων, είτε με την κατασκευή νέων κτηρίων που θα πληρούν τα αυστηρότερα αντισεισμικά πρότυπα, είναι επιτακτική για τη διασφάλιση της ευημερίας και της ασφάλειας των κατοίκων.
Περιοχές συγκέντρωσης σε περίπτωση σεισμού στην Τουρκία που δεν υπάρχουν πια
Παρατίθεται μια λίστα με περιοχές όπου έχουν χτιστεί νέες υποδομές στην θέση των παλαιών χώρων συγκέντρωσης:
- Πάρκο Μαχμούτμπεη (Mahmutbey Park): Πρώην υπαίθριος χώρος συγκέντρωσης και καταφυγίου για σεισμούς και φυσικές καταστροφές. Στη θέση του σήμερα βρίσκονται εμπορικά κέντρα και οικιστικά συγκροτήματα.
- Πλατεία Ιντζίρλι (İncirli Meydanı): Χρησιμοποιούνταν για τη συγκέντρωση των πολιτών σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Στη θέση της πλέον έχουν κατασκευαστεί συγκροτήματα κατοικιών και εμπορικές υποδομές.
- Πάρκο Χαλκαλί (Halkalı Park): Παλαιός χώρος καταφυγίου, έχει μετατραπεί σε συγκρότημα κατοικιών και εμπορικό κέντρο.
- Πάρκο Κιουτσούκ Τσέκμετζε (Küçükçekmece Park): Πρώην δημόσιος χώρος συγκέντρωσης για σεισμούς. Στην περιοχή έχουν χτιστεί κτίρια γραφείων και κατοικιών.
- Ανοικτός χώρος Σεντζούκ (Sencuk Meydanı): Προοριζόταν για τον εγκλεισμό πολιτών σε περίπτωση καταστροφής. Η περιοχή σήμερα έχει αναπτυχθεί σε εμπορική και επιχειρηματική ζώνη.
- Πάρκο Σακάρια (Sakarya Park): Παλαιός χώρος που χρησιμοποιούνταν ως καταφύγιο. Στη θέση του τώρα υπάρχουν νέα καταστήματα και οικιστικά συγκροτήματα.
- Πλατεία Μπουγιούκ Τσέκμετζε (Büyükçekmece Meydanı): Παλαιό σημείο συγκέντρωσης για σεισμούς, μετατράπηκε σε εμπορικό κέντρο και πολυτελή καταλύματα.
- Πάρκο Καράμπι (Karambi Park): Πρώην υπαίθριος χώρος συγκέντρωσης για καταστροφές, ο οποίος καταλήφθηκε από νέες κατασκευές, κυρίως από κτίρια γραφείων.
- Ανοικτό γήπεδο Ντενίζλί (Denizli Meydanı): Προοριζόταν για χρήση κατά τη διάρκεια καταστροφών, αλλά αντικαταστάθηκε με τουριστικά και ξενοδοχειακά συγκροτήματα.
- Πλατεία Γκιοκτζέ (Gökçe Meydanı): Παλαιότερος χώρος καταφύγιων και συγκέντρωσης, η περιοχή έχει γεμίσει με νέες κατασκευές πολυτελών διαμερισμάτων.
- Σημείο Σουλταναχμέτ (Sultanahmet Point): Προορίζονταν για χρήση σε σεισμούς, αλλά η περιοχή μετατράπηκε σε τουριστική και εμπορική ζώνη λόγω της αύξησης του τουρισμού.
- Πλατεία Καρακαλί (Karakalı Meydanı): Παλαιότερα σήμαινε σημείο ασφαλούς συνάντησης σε περίπτωση καταστροφής. Σήμερα βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη με νέες κατοικίες και καταστήματα.
- Πλατεία Τζιχαναμπάς (Cihanabas Square): Πρώην πλατεία εκτάκτων συνθηκών, η οποία μετατράπηκε σε εμπορικό κέντρο και κτίρια γραφείων.
- Πλατεία Βαραγκί (Varagı Meydanı): Χρησιμοποιούνταν για συγκέντρωση πολιτών μετά από φυσικές καταστροφές, αλλά στη θέση της έχουν χτιστεί πολυκατοικίες και εμπορικά κέντρα.
- Πλατεία Κασταλτζά (Kastalca Meydanı): Προορίζονταν για χρήση ως υπαίθριο καταφύγιο σε περιπτώσεις καταστροφής, η περιοχή σήμερα καλύπτεται από οικιστικά συγκροτήματα και ξενοδοχεία.
Σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη και Kanal Istanbul
Το έργο του Kanal İstanbul, που σχεδιάζεται να συνδέσει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά μέσω ενός τεχνητού καναλιού, έχει προκαλέσει αντιδράσεις σε διάφορα επίπεδα στην Τουρκία, κυρίως λόγω των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών του επιπτώσεων. Ένα από τα πιο ανησυχητικά ζητήματα είναι η μετατροπή περιοχών που είχαν προοριστεί για τη συγκέντρωση πολιτών σε περίπτωση καταστροφών, σε χώρους ανάπτυξης και κατασκευών για το έργο αυτό. Οι περιοχές αυτές, οι οποίες ήταν κάποτε ανοιχτοί χώροι εκτάκτου ανάγκης, έχουν αντικατασταθεί από κτίρια, εμπορικά κέντρα και υποδομές που σχετίζονται με το Kanal İstanbul, γεγονός που έχει προκαλέσει σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια των πολιτών σε περίπτωση φυσικών καταστροφών.
Σε διάφορες περιοχές της Κωνσταντινούπολης, τα σχέδια για το Kanal İstanbul επικαλύπτουν περιοχές που παλαιότερα είχαν χαρακτηριστεί ως ανοιχτοί χώροι συγκέντρωσης και καταφύγια σε περίπτωση σεισμών και άλλων φυσικών καταστροφών. Συγκεκριμένα, το έργο αναπτύσσεται σε περιοχές όπως το Κεσελί Κιόι και το Σαριντζά, όπου τα σχέδια επέκτασης και οικοδόμησης υποδομών για το κανάλι απαιτούν την κατάργηση αυτών των δημόσιων ανοιχτών χώρων.
Ένα από τα κύρια ζητήματα είναι ότι οι περιοχές αυτές, που αποτελούν μέρος της στρατηγικής προστασίας κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής, καταργούνται ή μετατρέπονται σε εμπορικές ή οικιστικές ζώνες για το έργο του Kanal İstanbul. Σύμφωνα με τοπικούς ειδικούς και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, η εξαφάνιση αυτών των χώρων ενδέχεται να αφήσει την πόλη απροστάτευτη σε περίπτωση φυσικής καταστροφής, με αποτέλεσμα οι πολίτες να στερούνται ασφαλών περιοχών για να καταφύγουν.
Πολλοί κάτοικοι και περιβαλλοντικές οργανώσεις στην Κωνσταντινούπολη αντιτίθενται σφοδρά στην κατασκευή του Kanal İstanbul, επικαλούμενοι τις συνέπειες που έχει για το φυσικό περιβάλλον, την κοινωνία και την ασφάλεια των πολιτών. Οι αντιδράσεις εντείνονται καθώς γίνεται σαφές ότι οι περιοχές αυτές είχαν αναγνωριστεί για την προστασία των πολιτών και την εύκολη πρόσβαση στις ανοιχτές περιοχές κατά τη διάρκεια καταστροφών. Σύμφωνα με τις αντιρρήσεις, οι περιοχές που προορίζονταν για την ασφαλή συγκέντρωση των πολιτών πρέπει να προστατευθούν και να ενισχυθούν αντί να καταστραφούν για έργα που δεν εξυπηρετούν άμεσα τις ανάγκες της πόλης για προστασία από φυσικές καταστροφές.
Παρά τις αντιδράσεις και τις ανησυχίες για την ασφάλεια των πολιτών, οι αρχές δεν φαίνεται να έχουν παρουσιάσει επαρκή αντισταθμιστικά μέτρα για την αναπλήρωση αυτών των χώρων. Οι υπάρχουσες εναλλακτικές περιοχές συγκέντρωσης είναι περιορισμένες και, σε πολλές περιπτώσεις, δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες του πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης, ειδικά σε περίπτωση μαζικής εκκένωσης.
Το έργο του Kanal İstanbul δεν είναι μόνο ένα μεγάλο πολεοδομικό έργο, αλλά έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ασφάλεια των πολιτών της Κωνσταντινούπολης. Η μετατροπή περιοχών συγκέντρωσης σε καταφύγια σε χώρους ανάπτυξης για το κανάλι φέρνει στην επιφάνεια ένα σημαντικό ζήτημα: την προστασία των πολιτών σε περίπτωση φυσικών καταστροφών. Η πόλη χρειάζεται να εξετάσει προσεκτικά την ισορροπία μεταξύ ανάπτυξης και ασφάλειας, εξασφαλίζοντας ότι δεν θα θυσιαστούν οι ζωτικές ανάγκες προστασίας για την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων υποδομών.
