Μια αστραπιαία αντεπίθεση, τόσο θριαμβευτική που μερικοί αισιόδοξοι αναλυτές ήδη κάνουν λόγο για την «αρχή του τέλους» της ρωσικής εισβολής.
Μια σειρά από πόλεις και οικισμούς που καταλήφθηκαν από τις δυνάμεις του Κρεμλίνου την περασμένη άνοιξη, με κόπο και με αίμα, για να καταρρεύσουν σαν πύργος από τραπουλόχαρτα και να επανέλθουν στον ουκρανικό έλεγχο εντός μερικών ωρών. Μια κίνηση στρατηγικής ευφυΐας που κατάφερε να εκτοξεύσει το ηθικό του Κιέβου σε νέα ύψη.
Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε δεν σηματοδότησε μονάχα τη 200ή ημέρα από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία – αποτέλεσε, ταυτόχρονα, και την πιο κρίσιμη καμπή ενός πολέμου που έμοιαζε πως θα διαιωνίζεται επ’ άπειρον.
Το πολυαναμενόμενο κύμα αντεπίθεσης των ουκρανικών δυνάμεων πέτυχε μια εντυπωσιακή στρατηγική νίκη στο βορειοανατολικό μέτωπο του πολέμου, ωθώντας τον ρωσικό στρατό σε μια πανικόβλητη και άτακτη υποχώρηση από την ευρύτερη περιοχή του Χαρκόβου έπειτα από τις διαδοχικές του ήττες στο πεδίο της μάχης.
Η στρατηγική σημασία των ουκρανικών ανακαταλήψεων στα βορειοανατολικά είναι αδύνατο να υπερεκτιμηθεί. Άλλωστε, το Κουπιάνσκ αποτελούσε μάλλον τον πιο ζωτικό κόμβο ανεφοδιασμού για τις ρωσικές δυνάμεις του ανατολικού μετώπου, ενώ το Ιζιούμ δρούσε ως η κυριότερη βάση για τις δυνάμεις της Μόσχας στην ευρύτερη περιοχή.
«Μπορούμε να επιβεβαιώσουμε πως έχουμε ανακαταλάβει τουλάχιστον 30 οικισμούς και πάνω από 2.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους από την έναρξη της αντεπίθεσής μας» ισχυρίστηκε το Σάββατο το απόγευμα ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ένα 24ωρο αργότερα, το αμερικανικό παρατηρητήριο του πολέμου «Institute of War» ανέβασε ακόμα παραπάνω τις εκτιμήσεις για τα εδαφικά κέρδη της Ουκρανίας, κάνοντας λόγο μέχρι και για 3.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα απελευθερωμένης γης.
Εκατοντάδες εικόνες από το ανατολικό ομπλάστ κατέκλυσαν τα social media, φανερώνοντας παρατημένα ρωσικά τανκς και πολεμοφόδια, καθώς και μια θάλασσα από ουκρανικές σημαίες που υψώθηκαν στους οικισμούς της περιοχής για να πανηγυρίσουν την απελευθέρωσή τους.
Πρόκειται για το αποτέλεσμα τόσο της γενναίας μάχης των ουκρανικών στρατευμάτων και του ανανεωμένου τους εξοπλισμού, όσο και μιας ιδιοφυούς στρατηγικής παγίδας από την πλευρά του Κιέβου, που άλλαξε ριζικά την τροπή του πολέμου.
Η ουκρανική παγίδα που αποπροσανατόλισε τη Ρωσία
Από την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου –όταν η χώρα γιόρτασε την 31η επέτειο της Ανεξαρτησίας της χώρας– η Ουκρανία άφησε να εννοηθεί πως προγραμμάτιζε άμεσα το σχέδιο της αντεπίθεσής της. Ωστόσο, η απόφαση της να ενταντικοποιήσει προσωρινά τους βομβαρδισμούς στη νοτιά περιοχή της Χερσώνας παραπλάνησε τόσο τους στρατιωτικούς αναλυτές όσο και την ίδια την Ρωσία, η οποία προέβλεψε πως οι ουκρανικές δυνάμεις θα έριχναν όλο τους το βάρος στις νότιες περιφέρειες, κι έτσι έσπευσε να ενδυναμώσει τα στρατεύματά της στο εν λόγω μέτωπο.
Η λανθασμένη εκτίμηση των στρατηγών του Κρεμλίνου έμελλε να κοστίσει ακριβά στη Ρωσία. Η αποδυνάμωση των στρατευμάτων της στα βορειοανατολικά –μια κίνηση που κρίθηκε αναγκαία για την ενίσχυση της παρουσίας της στον Νότο– άφησε εξαιρετικά έκθετες τις εναπομείνασες ρωσικές δυνάμεις στο Χάρκοβο. Σε μια απροσδόκητη κίνηση ματ, την περασμένη Πέμπτη η Ουκρανία άρπαξε την ευκαιρία και εκμεταλλεύτηκε το ελεύθερο πεδίο. Τα ουκρανικά τάγματα ξεκίνησαν τις εφόδους τους στην επαρχία του Χαρκόβου, πετυχαίνοντας μια σειρά από εντυπωσιακές νίκες και ελευθερώνοντας κατά σειρά, και με ασταμάτητη ταχύτητα, τις πόλεις Μπαλακλίγια, Κουπιάνσκ και Ιζιούμ.
Σε αντίθεση με τις γεωγραφικές συνθήκες στις περιοχές του νότου, όπου οι άγονες στέπες της Χερσώνας θα κινδύνευαν να αφήσουν τα ουκρανικά στρατεύματα έκθετα στο ρωσικό πυροβολικό, τα πυκνά δάση του Χαρκόβου ευνόησαν ιδιαίτερα τις αστραπιαίες κινήσεις των Ουκρανών – παρέχοντας τους φυσική κάλυψη και επιτρέποντάς τους να εξαπολύσουν αιφνιδιαστικές επιθέσεις από πολλές κατευθύνσεις.
Τα αποδυναμωμένα ρωσικά στρατεύματα, εγκλωβισμένα σε ένα καθεστώς αριθμητικής και στρατηγικής μειονεκτικότητας, αναγκάστηκαν να προβούν σε μια άτακτη υποχώρηση, εγκαταλείποντας βιαστικά τις θέσεις τους και αναζητώντας καταφύγια είτε στα προσωρινά κατεχόμενα εδάφη είτε πέρα από τα σύνορα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Σε λίγες μόλις ώρες, η ρωσική παρουσία στην περιοχή, η οποία είχε εγκαθιδρυθεί από τον Μάρτιο, είχε καταρρεύσει πλήρως.
«Συλλέγουμε αμέτρητα κομμάτια ρωσικού εξοπλισμού από το πεδίο της μάχης και παρατηρούμε κάτι εκπληκτικό: είναι όλα τους απαρχαιωμένα» αναφέρει με εμφανώς αναπτερωμένο ηθικό η Ναταλίγια Ζούμπαρ, κάτοικος του Χαρκόβου, στον Βρετανοέλληνα δημοσιογράφο και αναλυτή Ντέιβιντ Πατρικαράκος. «Η πανωλεθρία των δυνάμεων του Κρεμλίνου στο βορειοανατολικό μέτωπο προέκυψε, σαφώς, από τον εξής συνδυασμό: την ουκρανική επιδεξιότητα και την ρωσική ανοησία» καταλήγει.
Τα επόμενα βήματα
Η στρατηγική σημασία των ουκρανικών ανακαταλήψεων στα βορειοανατολικά είναι αδύνατο να υπερεκτιμηθεί. Άλλωστε, το Κουπιάνσκ αποτελούσε μάλλον τον πιο ζωτικό κόμβο ανεφοδιασμού για τις ρωσικές δυνάμεις του ανατολικού μετώπου, ενώ το Ιζιούμ δρούσε ως η κυριότερη βάση για τις δυνάμεις της Μόσχας στην ευρύτερη περιοχή. Με την απώλεια και των δύο εξαιρετικά σημαντικών στρατηγικών θέσεων, μια περαιτέρω προέλαση της Ρωσίας στην επαρχία του Ντονέτσκ –που άλλωστε αποτελεί ανέκαθεν έναν από τους πρωταρχικούς στόχους της Μόσχας– μοιάζει πλέον πρακτικά αδύνατη.
Ακόμα και η επικοινωνιακή διαχείριση της Ρωσίας αναφορικά με την στρατηγική της ήττα φανερώνει μια κατάσταση σοκ και σύγχυσης. Αδυνατώντας να αποδεχτούν την υπεροχή και τους στρατηγικούς ελιγμούς των ουκρανικών δυνάμεων, τα ρωσικά ΜΜΕ αποδίδουν τις πρόσφατες εξελίξεις στην υποτιθέμενη τεράστια παρουσία «Βρετανών και Αμερικανών αγγλοσαξόνων στρατιωτών» στο μέτωπο.
Παράλληλα, την θέση του αφηγήματος περί «Ουκρανών ναζιστών» στα κανάλια της Μόσχας γρήγορα παίρνει μια νέα συζήτηση για το «κοινό παρελθόν και ιστορία» των δύο εθνών, ενώ ακόμα και αναλυτές με εξαιρετικά στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο τόλμησαν να κάνουν λόγο για εξαιρετικά λάθη στο πεδίο της μάχης.
Φυσικά, οι απαντήσεις της Μόσχας δεν περιορίστηκαν μονάχα στο πεδίο της πληροφόρησης. Από το απόγευμα της Κυριακής, σύμφωνα με τις αναφορές της Ουκρανίας, οι ρωσικές δυνάμεις προέβησαν σε ομοβροντία επιθέσεων με πυραύλους κρουζ σε περιοχές αμάχων στις ανατολικές περιοχές. Μάλιστα, ο δήμαρχος της πόλης του Χαρκόβου, Ίχορ Τέρεχοβ, δήλωσε χαρακτηριστικά πως μια ρωσική επίθεση σε εργοστάσιο προκάλεσε τη διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και νερού, ενώ αντίστοιχες αναφορές για blackout αναδύθηκαν για τις περιοχές του Ντνίπρο, της Πολτάβα και άλλων ανατολικών πόλεων.
«Οι Ρώσοι δεν έχουν ως στόχους στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Ο στόχος τους είναι να στερήσουν από τους ανθρώπους το φως και τη θέρμανση» ισχυρίστηκε λίγο αργότερα ο Ουκρανός Πρόεδρος σε ανάρτηση του στο Twitter, συμπληρώνοντας ωστόσο πως οι υπηρεσίες έχουν ήδη επανασυνδεθεί.
Παρότι ο ανέλπιστος θρίαμβος των Ουκρανών στο βορειοανατολικό μέτωπο έχει προκαλέσει αλλεπάλληλα κύματα ευφορίας στη χώρα, τα βλέμματα όλων στρέφονται πλέον στον Νότο. Εκεί, άλλωστε, παραμένει η εναπομείνασα ακτογραμμή της Ουκρανίας, εκεί βρίσκεται η Χερσώνα – η πρώτη μεγάλη πόλη της Ουκρανίας που έπεσε στη ρωσική κυριαρχία τον Φεβρουάριο. Εκεί θα κριθεί, αδιαμφισβήτητα, και η τελική έκβαση του πολέμου.
Προς το παρόν η Ουκρανία διατηρεί τα δύο κομβικά, συγκριτικά της πλεονεκτήματα στη μάχη: από τη μια, την ισχυρή υποστήριξη της Δύσης –που εξακολουθεί να παρέχει οβίδες και οπλισμούς στα ουκρανικά στρατεύματα– και από την άλλη, το εξαιρετικά υψηλό ηθικό των στρατιωτών της, που έπειτα από τις βιαιοπραγίες των Ρώσων εις βάρος των αμάχων, μεταφράζεται πλέον σε μια καθολική αποστροφή για τη Μόσχα.
Αν εξακολουθήσει να τα διατηρεί, και αν συμπληρώσει σε αυτά και την παγίωση των στρατιωτικών της ελιγμών, το τέλος του πολέμου που έμοιαζε αιώνιος ίσως αρχίσει να αχνοφαίνεται στον ορίζοντα – και μάλιστα προτού καν η Ρωσία προλάβει να ενεργοποιήσει το κρυφό όπλο του ατελείωτου, βαρύ χειμώνα.
