Μέσα στο 2024, σχεδόν 70 χώρες, στις οποίες κατοικεί ο μισός πληθυσμός του πλανήτη, διεξήγαγαν εκλογές και όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα, συνήθως ο μεγάλος χαμένος ήταν οι υφιστάμενες ηγεσίες.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα κυβερνώντα κόμματα γνώρισαν μεγάλη φθορά στις κάλπες που στήθηκαν φέτος, με τους λαούς ανά τον κόσμο να εκφράζουν έτσι τη δυσαρέσκεια τους με την πολιτική ηγεσία τους. Αυτό το φαινόμενο παρατηρήθηκε από την Ινδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την Ιαπωνία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, με τους ψηφοφόρους συχνά να στρέφονται σε ανατρεπτικές, νέες πολιτικές προσωπικότητες.
Γενικότερα, το έτος που φτάνει στο τέλος του έβαλε δοκιμασίες σε πολλές δημοκρατίες, καθώς μόνο τους τελευταίους μήνες γίνονται μαζικές διαδηλώσεις στη Μοζαμβίκη και τη Γεωργία. Παράλληλα, μια εκλογική αναμέτρηση στη Ρουμανία ακυρώθηκε, ενώ υπήρξε και μια προσπάθεια επιβολής στρατιωτικού νόμου στη Νότια Κορέα.
Ο Cas Mudde, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, ο οποίος ειδικεύεται στον εξτρεμισμό και τη δημοκρατία, συνόψισε το 2024 στο περιοδικό Prospect ως «μια σπουδαία χρονιά για την ακροδεξιά, μια απαίσια χρονιά για τις υφιστάμενες ηγεσίες και μια προβληματική χρονιά για τη δημοκρατία σε όλο τον κόσμο».
To μήνυμα που έστειλαν οι ψηφοφόροι το 2024: «Έχουμε βαρεθεί»
Ο πολιτικός επιστήμονας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ Ρομπ Φορντ απέδωσε τη διάθεση κατά των κυβερνώντων κομμάτων στην «εκλογική μακρά COVID», δηλαδή παρατεταμένες διαταραχές στην υγεία, την εκπαίδευση, την κοινωνία και την οικονομία που σχετίζονται με την πανδημία και έχουν κάνει εκατομμύρια ανθρώπους πιο δυστυχισμένους.
Ο υψηλός πληθωρισμός, που τροφοδοτήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και η μαζική μετανάστευση που προκλήθηκε από τον πόλεμο αυτό και τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και την Αφρική έχουν μόνο προσθέσει στην παγκόσμια ανησυχία.
Στη Νότια Αφρική, η υψηλή ανεργία και η ανισότητα συνέβαλαν στη δραματική απώλεια στήριξης για το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο, το οποίο κυβερνούσε επί τρεις δεκαετίες μετά το τέλος του συστήματος απαρτχάιντ. Το κόμμα του οποίου ηγείτο κάποτε ο Νέλσον Μαντέλα έχασε την πολιτική του κυριαρχία στις εκλογές του Μαΐου και αναγκάστηκε να προχωρήσει σε συνασπισμό με κόμματα της αντιπολίτευσης.
South Africa went to the polls this week, returning a parliament without an ANC majority for the first time in its democratic history - largely thanks to the new MK party. Here is the election by ward, likes and retweets appreciated pic.twitter.com/wQLm0N8M7J
— Eoghan 🐝 (@EoghanHeriot) June 2, 2024
Τα κυβερνώντα κόμματα ηττήθηκαν επίσης στη Σενεγάλη, την Γκάνα και την Μποτσουάνα, όπου οι ψηφοφόροι εκδίωξαν το κόμμα που βρισκόταν στην εξουσία επί 58 χρόνια, από τότε που η χώρα κέρδισε την ανεξαρτησία της.
Ο υποψήφιος της αριστερής αντιπολίτευσης στην Ουρουγουάη, Yamandú Orsi, έγινε ο νέος πρόεδρος της χώρας σε μια επαναληπτική εκλογική αναμέτρηση του Νοεμβρίου που έδωσε άλλη ένα πλήγμα στα κυβερνώντα κόμματα.
President-Elect Yamandú Orsi of Uruguay received Ultraseven toys from the Ambassador of Japan. Orsi is a huge fan of the tokusatsu series. pic.twitter.com/9wYSSO4737
— Crazy Ass Moments in LatAm Politics (@AssLatam) December 13, 2024
Στην Ινδία, τη μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου, το ινδουιστικό εθνικιστικό κόμμα Bharatiya Janata του πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι έχασε την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία σε ένα σοκαριστικό εκλογικό αποτέλεσμα τον Ιούνιο μετά από μια δεκαετία κυριαρχίας. Αναγκάστηκε να κυβερνήσει με συνασπισμό, καθώς η αντιπολίτευση διπλασίασε τη δύναμή της στο Κοινοβούλιο.
Η ιαπωνική πολιτική σκηνή εισήλθε σε μια νέα εποχή αβεβαιότητας αφού το κυβερνών Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα του πρωθυπουργού Shigeru Ishiba, το οποίο κυβερνά σχεδόν αδιάλειπτα από το 1955, υπέστη μεγάλη ήττα τον Οκτώβριο εν μέσω της οργής των ψηφοφόρων για τα οικονομικά σκάνδαλα του κόμματος. Τώρα το κόμμα ηγείται μιας κυβέρνησης μειοψηφίας.
Στις εκλογές του Ιουλίου στο Ηνωμένο Βασίλειο οι κεντροδεξιοί Συντηρητικοί εκδιώχθηκαν μετά από 14 χρόνια στην εξουσία, καθώς το κεντροαριστερό Εργατικό Κόμμα σημείωσε μία σαρωτική νίκη.
Αλλά τα αποτελέσματα αποκάλυψαν επίσης αυξανόμενο κατακερματισμό: Η υποστήριξη για τα δύο μεγάλα κόμματα που κυριαρχούσαν στη βρετανική πολιτική για έναν αιώνα συρρικνώθηκε, καθώς οι ψηφοφόροι στράφηκαν σε μικρότερα κόμματα, συμπεριλαμβανομένου του ακροδεξιού κόμματος Reform U.K. με επικεφαλής τον Νάιτζελ Φάρατζ.
Britain Needs Reform. @ElonMusk pic.twitter.com/CrR8p9yJab
— Nigel Farage MP (@Nigel_Farage) December 17, 2024
Οι αυταρχικοί προελαύνουν
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι η μόνη χώρα που είδε άνοδο της δεξιάς. Στις Ευρωεκλογές του Ιουνίου, οι συντηρητικοί λαϊκιστές και η ακροδεξιά συγκλόνισαν τα κυβερνώντα κόμματα στη Γαλλία και τη Γερμανία, τα μεγαλύτερα και ισχυρότερα μέλη της ΕΕ.
Το αντιμεταναστευτικό κόμμα του Εθνικού Συναγερμού, υπό τη Μαρί Λε Πεν, κέρδισε τον πρώτο γύρο των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία τον Ιούνιο, αλλά έπεσε στην τρίτη θέση στον δεύτερο γύρο, καθώς τα κόμματα του κέντρου τάχθηκαν εναντίον του. Έτσι, όμως, δημιουργήθηκε ένα διαιρεμένο νομοθετικό σώμα και μια εύθραυστη κυβέρνηση που κατέρρευσε, έπειτα από ψηφοφορία δυσπιστίας στις 4 Δεκεμβρίου.
Στην Αυστρία, το συντηρητικό κυβερνών Λαϊκό Κόμμα ηττήθηκε από το ακροδεξιό, φιλορωσικό Κόμμα της Ελευθερίας τον Σεπτέμβριο, αν και τελικά άλλα κόμματα συμμάχησαν για να το κρατήσουν εκτός κυβέρνησης συνασπισμού.
Καταγγελίες για εξωτερικές παρεμβάσεις
Η διαδικτυακή παραπληροφόρηση ήταν ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν όσο κάθε άλλο το 2024. Η Meta, η μητρική εταιρεία του Facebook, του Instagram και του WhatsApp, δήλωσε ότι φέτος κατέστρεψε 20 εκλογικές «μυστικές επιχειρήσεις επιρροής σε όλο τον κόσμο, μεταξύ άλλων στη Μέση Ανατολή, την Ασία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ». Είπε ότι η Ρωσία εμπλεκόταν περισσότερο από κάθε άλλη χώρα σε αυτού του είδους της επιχειρήσεις, ακολουθούμενη από το Ιράν και την Κίνα.
Στη Ρουμανία, ο ακροδεξιός υποψήφιος Călin Georgescu ήρθε «από το πουθενά» για να κερδίσει τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών τον Νοέμβριο, βοηθούμενος εν μέρει από μια προφανώς επιτυχημένη προεκλογική καμπάνια στο TikTok. Εν μέσω ισχυρισμών για ρωσική παρέμβαση στις εκλογές, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρουμανίας ακύρωσε τον επαναληπτικό γύρο των προεδρικών εκλογών δύο ημέρες πριν από τη διεξαγωγή του. Δεν έχει οριστεί ακόμη ημερομηνία για την επανάληψη των εκλογών.
Στη Μολδαβία, η φιλοδυτική πρόεδρος Μάια Σάντου επικράτησε τον Νοέμβριο στον επαναληπτικό γύρο των εκλογών επί του φίλα προσκέιμενου στη Μόσχα αντιπάλου της. Όπως αναφέρει το Associated Press, η συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση ήταν καθοριστική για το μέλλον ενός από τα φτωχότερα έθνη της Ευρώπης.
Στη Γεωργία σημειώθηκαν τεράστιες διαδηλώσεις μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου, τις οποίες κέρδισε το φιλορωσικό κόμμα Γεωργιανό Όνειρο, το οποίο ανέστειλε τις διαπραγματεύσεις για την ένταξή του στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αντιπολίτευση και ο φιλοδυτικός πρόεδρος, Σαλόμ Ζουραμπιτσβίλι, έχουν κατηγορήσει το κυβερνών κόμμα ότι νόθευσε την ψηφοφορία με τη βοήθεια της Ρωσίας.
"Why did you take away our votes?" - Georgians living abroad march from Foreign Ministry to parliament demanding new elections & release of detainees as non-stop #GeorgiaProtests reach Day 33.
— Civil.ge (@CivilGe) December 30, 2024
🎥 Nini Gabritchidze/Civil.ge pic.twitter.com/sjC5j8LKxX
Επικρατεί αβεβαιότητα
Ίσως, το πιο σεισμικό αποτέλεσμα της χρονιάς, η νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, έχει κάνει τους συμμάχους και τους αντιπάλους της Αμερικής να προετοιμάζονται για το τι θα κάνει ο απρόβλεπτος ηγέτης στη δεύτερη θητεία του.
Όμως αστάθεια παρατηρείται και λίγο πιο νότια στον χάρτη, στη Βενεζουέλα, η οποία βρίσκεται σε πολιτική κρίση από τις εκλογές του Ιουλίου, που αμαυρώθηκαν από σοβαρές καταγγελίες για νοθεία. Επί του παρόντος, τόσο ο πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο, όσο και η αντιπολίτευση, ισχυρίζονται ότι κέρδισαν. Στον απόηχο των διαδηλώσεων που έγιναν μετά τις εκλογές και της σκληρής καταστολής τους, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Εντμούντο Γκονζάλες διέφυγε στην Ισπανία.
Protests have swept #Venezuela after Maduro "won the presidential election". Demonstrators are tearing down images of the president, demanding his resignation, tearing down monuments to Hugo Chavez and blocking traffic. #VenezuelaVOTA #VenezuelaLibre pic.twitter.com/4f2z0XLydN
— Boris Alexander Beissner (@boris_beissner) July 29, 2024
Στη Μοζαμβίκη, το κόμμα Frelimo που κυβερνά εδώ και μισό αιώνα ανακηρύχθηκε νικητής των εκλογών του Οκτωβρίου, αλλά η αντιπολίτευση έκανε λόγο για νοθεία. Οι εβδομάδες συνεχιζόμενων διαδηλώσεων στους δρόμους σε ολόκληρη τη χώρα έχουν αφήσει πίσω τους περισσότερους από 100 νεκρούς.
Ο συντηρητικός πρόεδρος της Νότιας Κορέας Yoon Suk Yeol αιφνιδίασε τη χώρα, αλλά και τους εταίρους της, κηρύσσοντας στρατιωτικό νόμο με μια ανακοίνωση αργά τη νύχτα στις 3 Δεκεμβρίου. Το κοινοβούλιο ψήφισε την ανατροπή της απόφασης έξι ώρες αργότερα και μέσα σε λίγες ημέρες, ψήφισε και την παραπομπή του Γιουν. Το τι θα συμβεί στο μέλλον δεν είναι ξεκάθαρο, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι η κρίση στη βαθιά διχασμένη χώρα απέχει πολύ από το να τελειώσει.
Όπως όλα δείχνουν, το νέο έτος δεν θα είναι πολύ πιο εύκολο για τις δημοκρατίες του πλανήτη και σίγουρα όχι για τις υφιστάμενες ηγεσίες τους. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς έχασε την ψήφο εμπιστοσύνης στις 16 Δεκεμβρίου, προκαλώντας πρόωρες εκλογές που πιθανότατα θα γίνουν τον Φεβρουάριο. Ο Καναδάς θα ψηφίσει επίσης το 2025, με τους κυβερνώντες Φιλελεύθερους του Τζάστιν Τρουντό να βρίσκονται σε ευάλωτη θέση, έχοντας περάσει σχεδόν δέκα χρόνια στην εξουσία.
Η Seema Shah, επικεφαλής της αξιολόγησης της δημοκρατίας στο International Institute for Democracy and Electoral Assistance με έδρα τη Στοκχόλμη, δήλωσε ότι οι παγκόσμιες τάσεις δείχνουν ότι η υποστήριξη για την έννοια της δημοκρατίας παραμένει ισχυρή. Ωστόσο, οι απαντήσεις είναι πολύ διαφορετικές «όταν ρωτάς τους ανθρώπους πόσο ικανοποιημένοι είναι με τη δική τους δημοκρατία».
«Οι άνθρωποι θέλουν τη δημοκρατία. Τους αρέσει η θεωρία της», είπε.
«Αλλά όταν τη βλέπουν να υλοποιείται στην πράξη, δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους».
Με πληροφορίες από Associated Press
