Τους λόγους για τους οποίους ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να είναι «χρήσιμος» για κάποιους Ευρωπαίους ηγέτες σκιαγραφεί το Politico, σε μια ανάλυση ενόψει των εκλογών στην Τουρκία.
Παράλληλα, το Politico επιχειρεί να δώσει μια απάντηση στο τι μπορεί να σημαίνει για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας μια ήττα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, στις εκλογές της Κυριακής.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι προκειμένου οι δυτικοί ηγέτες να μην συμπαθούν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αναφέρει το δημοσίευμα. Τα 20 χρόνια που είναι στην εξουσία, ο Τούρκος πρόεδρος έχει φυλακίσει δημοσιογράφους και στελέχη της αντιπολίτευσης, έχει καταστείλει βίαια διαδηλώσεις και έχει διαχειριστεί οικτρά την οικονομία.
Στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής, έχει έρθει κοντά στη Ρωσία, ξεκίνησε μια εισβολή στη Συρία και άσκησε βέτο στο ΝΑΤΟ, για να μπλοκάρει την ένταξη της Σουηδίας, σε μια κρίσιμη στιγμή για τη συμμαχία.
Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Γιατί μπορεί να λείψει στους Ευρωπαίους
Αλλά, υπάρχει ένας λόγος που ιδιαίτερα στους ηγέτες της ΕΕ μπορεί να λείψει ο Τούρκος πρόεδρος, σε περίπτωση που χάσει από τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, στις εκλογές που θα διεξαχθούν την Κυριακή. Η παρουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία, ιδιαίτερα από τη στιγμή που έχει κάνει μία ολοένα και πιο αυταρχική στροφή τα τελευταία χρόνια, έχει επιτρέψει στην ΕΕ να αποφύγει το ερώτημα αν η Τουρκία θα ενταχθεί στους κόλπους της.
Για πολλούς Ευρωπαίους πολιτικούς, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει υπάρξει ένας χρήσιμος πολιτικός αντίπαλος, επιτρέποντας στην ΕΕ να αποκλείσει νόμιμα κάθε σοβαρή συζήτηση με την Άγκυρα για την ένταξή της, συνεχίζει το Politico.
Η ολοένα πιο απαράδεκτη συμπεριφορά του, με τη φυλάκιση αντιπάλων και τη διαφωνία του με τις νόρμες του κράτους δικαίου, έχει δώσει στην ΕΕ μια πολιτική κάλυψη για να αποφύγει το ζήτημα. Μια αλλαγή στο καθεστώς θα μπορούσε να αλλάξει αυτή τη δυναμική.
«Αυτό που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια είναι πως η Τουρκία και η ΕΕ κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις», επισημαίνει ο Σελίμ Κουνεράλπ, πρώην πρεσβευτής της χώρας στην ΕΕ. «Η Τουρκία υπό τον Ερντογάν έχει απομακρυνθεί από τις ευρωπαϊκές αξίες, η διαδικασία ένταξης έχει παγώσει, με συνέπεια η ιδέα να γίνει η Τουρκία μέλος της ΕΕ να μην αποτελεί πλέον αξιόπιστο στόχο», συμπληρώνει.
Μια δύσκολη σχέση
Η ιστορία των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας μετρά πάνω από 60 χρόνια. Το 1959 η Άγκυρα έκανε αίτηση για σύνδεση με την ΕΟΚ, κάτι που οδήγησε στην υπογραφή της Συμφωνίας της Άγκυρας το 1963.
Μια σειρά πραξικοπημάτων και η οικονομική και πολιτική αστάθεια έβαλαν στον πάγο το ζήτημα της ενσωμάτωσης, αλλά τη δεκαετία του ‘80 η διαδικασία της ένταξης μπήκε ξανά σε τροχιά. Το 1987 η Τουρκία έκανε αίτηση για να ενταχθεί στην ΕΟΚ και μια δεκαετία αργότερα της χορηγήθηκε το καθεστώς υποψήφιας χώρας και Άγκυρα άρχισε να κάνει βήματα για να εκπληρώσει τα κριτήρια ένταξης.
Περίπου εκείνη την εποχή βρέθηκε στην εξουσία ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο τότε μεταρρυθμιστής ηγέτης του νέου κόμματος AKP μιλούσε για πλουραλισμό, δημοκρατία και αρμονία, ξεκινώντας ακόμη και συζητήσεις με το κουρδικό PKK.
Εισήγαγε μεταρρυθμίσεις που έφεραν την Τουρκία πιο κοντά στην εκπλήρωση των κριτηρίων της ΕΕ, όπως οι αλλαγές νόμων για τις ένοπλες δυνάμεις. Αλλαγές που παρότι τότε εξήρε η Κομισιόν, στην πραγματικότητα έθεσαν τις βάσεις προκειμένου στη συνέχεια ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να έχει μεγαλύτερο έλεγχο στον στρατό, σημειώνει το Politico.
Γρήγορα, οι σχέσεις με τις Βρυξέλλες χάλασαν. Ο Τούρκος πρόεδρος άρχισε να ενοχλείται ολοένα και περισσότερο με τον ρυθμό της ένταξης στην ΕΕ και αρκετές χώρες κατέστησαν σαφές ότι δεν ήθελαν να υποδεχθούν την Τουρκία στην Ένωση.
Η επίσκεψη Σαρκοζί και η στροφή του Ερντογάν
Πολλά ζητήματα ευθύνονται για την επιδείνωση των σχέσεων ΕΕ- Τουρκίας και η μία πλευρά κατηγορεί την άλλη.
Η απόφαση της ΕΕ να υποδεχθεί την Κύπρο το 2004 αποτελεί ένα σημείο τριβής. Η Λευκωσία θέλει να αντιμετωπιστεί το Κυπριακό, προτού συμφωνήσει σε μια στενότερη σχέση ανάμεσα στην ΕΕ και την Άγκυρα.
Μετά, υπήρξε η σύντομη επίσκεψη του Νικολά Σαρκοζί, για πέντε ώρες, στην Άγκυρα το 2011. Το μήνυμά του ήταν ξεκάθαρο. Το Παρίσι έλεγε «όχι» στην ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Πολλοί αξιωματούχοι είπαν στο Politico πως εκείνη η επίσκεψη αποτέλεσε σημείο καμπής για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Από την άλλη, η αυταρχική στροφή του Τούρκου προέδρου έδωσε τη χαριστική βολή στις προοπτικές ένταξης της χώρας του στην ΕΕ. Μετά τη βίαιη καταστολή των διαμαρτυριών στο πάρκο Γκεζί το 2013, ήρθε η ακόμη πιο δρακόντεια απάντηση στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φυλάκισε χιλιάδες ανθρώπους και μετά εδραίωσε την εξουσία του με το δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση το 2017, διαλύοντας τις προοπτικές της χώρας του να ενταχθεί στην ΕΕ.
Μέχρι το 2018, οι ηγέτες της ΕΕ είχαν ήδη δει αρκετά. Η δήλωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εκείνη τη χρονιά το έθεσε ξεκάθαρα: οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία «πάγωσαν».
Εκλογές στην Τουρκία: Μια νίκη Κιλιτσντάρογλου θα αλλάξει τις σχέσεις;
Ένα μεγάλο ερώτημα ενόψει των εκλογών στην Τουρκία την Κυριακή είναι αν θα αλλάξουν οι σχέσεις της χώρας με την ΕΕ. Οι κάλπες αυτές έχουν εξελιχθεί σε ένα από τα μεγαλύτερα τεστ για την πολιτική καριέρα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μάχη «στήθος με στήθος» με τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
Μία αλλαγή στην κυβέρνηση πιθανότατα θα δώσει νέα πνοή στη συνεργασία της Τουρκίας με τη Δύση, γράφει το Politico. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έχει πει πως θέλει να ξαναρχίσει η διαδικασία ένταξης στην ΕΕ και πως θα δεσμευθεί ότι η Τουρκία θα συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, άλλη μία απόκλιση από την πολιτική Ερντογάν.
Όμως, η προοπτική μιας νέας ηγεσίας στην Τουρκία μπορεί να μην εξαλείψει πολλές από τις βαθύτερες αιτίες τριβής. «Οι εγχώριες προκλήσεις θα παραμείνουν ίδιες, όποιος κι αν είναι στην εξουσία», επισημαίνει η Γκαλία Λιντενστράους, από το think tank Institute for National Security Studies. «Υπάρχει βαθιά οικονομική κρίση και η σημερινή κυβέρνηση προσφέρει κάθε είδους λαϊκιστικά μέτρα για να την ανακουφίσει ενόψει των εκλογών, τα οποία θα σταματήσουν μετά τις εκλογές», συμπληρώνει.
Η Γκαλία Λιντενστράους προβλέπει μια «καλύτερη ατμόσφαιρα» ανάμεσα στις Βρυξέλλες και την Άγκυρα, αν ανέβει στην εξουσία ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Όμως, τα υποκείμενα ζητήματα- κυρίως το Κυπριακό αλλά και η προοπτική της ένταξης στην ΕΕ ενός τεράστιου, σχετικά φτωχού, πληθυσμού- σημαίνουν πως λίγοι στην Ευρώπη θα τρέξουν να ανοίξουν την πόρτα. Αν και λίγοι θα το πουν δημοσίως, πολλές χώρες είναι επίσης επιφυλακτικές στο να επιτρέψουν σε μια κατά την πλειονότητά της μουσουλμανική χώρα να ενταχθεί στην ΕΕ, σημειώνει το Politico.
«Δεν υπάρχει περίπτωση οι χώρες μέλη της ΕΕ να είναι κοντά στο να σκεφτούν την ένταξη της Τουρκίας», αναφέρει χαρακτηριστικά υψηλόβαθμος Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Τα περιθώρια βελτίωσης
Η Γκαλία Λιντενστράους σημειώνει πως θα μπορούσε να φανταστεί πρόοδο σε ζητήματα όπως η απελευθέρωση της βίζας, ή η επικαιροποίηση της τελωνειακής ένωσης μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, αλλά όχι περισσότερα πράγματα. «Πιστεύω ότι τα προβλήματα για την ένταξη της Τουρκίας υπήρχαν πριν από την αυταρχική στροφή του Ερντογάν», συμπληρώνει.
Ο εκσυγχρονισμός της συμφωνίας σύνδεσης μεταξύ των δύο πλευρών είναι ένας τρόπος να αναζωογονηθούν οι σχέσεις, εκτιμά η Ίλκε Τοϊκούρ, από το think tank CSIS. «Οι υπεύθυνοι χάραξης της πολιτικής της ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσουν ένα πιο κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο», συμπληρώνει. Οι δύο πλευρές, συνεχίζει, θα μπορούσαν να ωφεληθούν από μία συμφωνία σύνδεσης, όπως αυτές ανάμεσα στην ΕΕ και άλλες χώρες που ξεκίνησαν πιο πρόσφατα τη διαδικασία ένταξης.
Μία ανανεωμένη συμφωνία θα μπορούσε να καλύπτει ζητήματα όπως η δράση για το κλίμα, η μετανάστευση και το εμπόριο και θα βελτίωνε τη σχέση με τις Βρυξέλλες, εξομαλύνοντας τον δρόμο για το πιο δύσκολο ζήτημα της ένταξης.
Άλλοι είναι πιο επιφυλακτικοί και σχολιάζουν ότι δεν θα πανηγύριζαν απαραίτητα όλοι στην Ευρώπη σε μια ήττα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. «Για κάποιους στην ΕΕ μπορεί να είναι ευνοϊκό να έχουν δίπλα τους έναν αυταρχικό ηγέτη, παρά να αντιμετωπίσουν σοβαρά το ζήτημα της ένταξης», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γκαλίπ Νταλάι, του think tank Chatham House. «Μια δημοκρατική Τουρκία θα αποτελούσε ένα πολύ πιο θεμελιώδες ζήτημα για την Ευρώπη», συμπληρώνει.
