Το πώς μερικά πολύ δημοφιλή ποτά και τρόφιμα, όπως η σόδα, η σοκολάτα και οι τσίχλες, χρηματοδοτούν ουσιαστικά τον εμφύλιο πόλεμο στο Σουδάν, διερευνά σε εκτενές ρεπορτάζ της η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal.
Το ρεπορτάζ ξεκινά περιγράφοντας πώς, προκειμένου να εξαχθεί από το Σουδάν ένα απαραίτητο συστατικό για προϊόντα όπως η σόδα, η σοκολάτα και οι τσίχλες, οι ντόπιοι που το εμπορεύονται χρειάζεται ή να δωροδοκήσουν ενόπλους της πολιτοφυλακής για να περάσουν με το εμπόρευμά τους ή να πληρώσουν υπερβολικούς δασμούς στον στρατό της χώρας, που έχει καταλάβει την εξουσία, εν μέσω εμφυλίου.
«Μια φορά την εβδομάδα, ο Muhamed Jaber οδηγεί σε έναν ανώμαλο δρόμο προς τη σουδανική πόλη Ελ Ομπέιντ, με το πίσω μέρος του φορτηγού του γεμάτο σακούλες με κεχριμπαρένια κομμάτια αραβικής τσίχλας, ένα ελάχιστα γνωστό συστατικό της σοκολάτας, της σόδας, της τσίχλας και άλλων καταναλωτικών αγαθών. Κοντά στο τέλος του ταξιδιού του, ο Jaber λέει ότι πληρώνει περίπου 330 δολάρια σε μαχητές από τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF), μια παραστρατιωτική ομάδα που η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει κατηγορήσει για εθνοκάθαρση και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στον εμφύλιο πόλεμο του Σουδάν που διαρκεί ένα χρόνο. Το RSF πολιορκεί το Ελ Ομπέιντ από τον περασμένο Ιούνιο και ελέγχει τρεις στις τέσσερις κύριες οδούς πρόσβασης στην πόλη, η οποία είναι ένας από τους κύριους γεωργικούς κόμβους του Σουδάν και βρίσκεται υπό τον στρατό της χώρας. "Η μετακίνηση σε πομπές είναι ο μόνος τρόπος για να είμαστε ασφαλείς, αλλά είναι πολύ δαπανηρή. Όλοι πρέπει να πληρώσουν", λέει ο Jaber» - και περιγράφει η Wall Street Journal.
Εκτός από τις πληρωμές στα κύρια σημεία ελέγχου του RSF, ο Jaber λέει στην αμερικανική εφημερίδα ότι οι έμποροι αραβικού κόμμεος παραδίδουν επίσης μεταξύ 60 και 100$ σε μαχητές του RSF που κραδαίνουν AK-47 και συνοδεύουν τις πομπές των εμπόρων με φορτηγά. Οι έμποροι που αρνούνται να πληρώσουν κινδυνεύουν να χάσουν το φορτίο και τα οχήματά τους από την πολιτοφυλακή.
Το αραβικό κόμμι είναι ένας άγευστος και άοσμος αποξηραμένος χυμός (σαν το ρετσίνι) που χρησιμοποιείται ως σταθεροποιητής, πηκτικός παράγοντας ή γαλακτωματοποιητής για πολλά τρόφιμα, ποτά, καλλυντικά και φάρμακα. Περίπου το 80% του αραβικού κόμμεος στον κόσμο συλλέγεται από τις ακακίες του Σουδάν, οι οποίες αναπτύσσονται στη ζώνη της ερήμου που εκτείνεται από τα δυτικά σύνορα του Σουδάν με το Τσαντ έως τα ανατολικά σύνορά του με την Αιθιοπία, καλύπτοντας μια έκταση περίπου 200.000 τετραγωνικών μιλίων. Ο χυμός από το αραβικό κόμμι έχει γίνει βασική πηγή χρηματοδότησης και για τις δύο πλευρές στον πόλεμο, σύμφωνα με Σουδανούς εμπόρους. Εκτός από το RSF που συλλέγει χρήματα μέσω του ελέγχου των περισσότερων μεγάλων αγροτικών οδών, ο σουδανικός στρατός -ο οποίος διοικεί την de facto κυβέρνηση της χώρας- επιβάλλει φόρους και άλλους δασμούς στο εμπόριο του συγκεκριμένου προϊόντος.
Οι ΗΠΑ έχουν κατηγορήσει και τις δύο πλευρές στη σύγκρουση για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου. Τον Σεπτέμβριο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επέβαλε κυρώσεις σε δύο ανώτερους διοικητές του RSF για φερόμενη συμμετοχή σε εθνοτικές δολοφονίες, σεξουαλική βία και λεηλασίες και καψίματα κοινοτήτων, μεταξύ άλλων εγκλημάτων. Σε άλλους δύο διοικητές του RSF επιβλήθηκαν κυρώσεις νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Περίπου 8,5 εκατομμύρια Σουδανοί έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου τον Απρίλιο του 2023. Ο Tom Perriello, ειδικός απεσταλμένος της κυβέρνησης Μπάιντεν για το Σουδάν, προειδοποίησε αυτόν τον μήνα ότι ο πραγματικός αριθμός των νεκρών του πολέμου μπορεί να είναι 10 έως 15 φορές υψηλότερος από το «περίπου 15.000» που επιβεβαιώνεται επισήμως.
«Τα έσοδα από τις εξαγωγές του αραβικού κόμμεος χρηματοδοτούν άμεσα αυτή τη μάχη», λέει ο Rabie Abdelaty, ένας Σουδανός ακαδημαϊκός που έχει ερευνήσει τη βιομηχανία. Παρά τις ανησυχίες, ωστόσο, λίγες εταιρείες έχουν λάβει μέτρα για να βεβαιωθούν ότι αποφεύγουν το σουδανικό αραβικό κόμμι, με βάση συνεντεύξεις με κατασκευαστές, προμηθευτές και τελικούς χρήστες. «Δεν θέλουμε οι πελάτες μας να μην έχουν το τελικό προϊόν», είπε ο Osama Idris, γενικός διευθυντής της Morouj Commodities UK, εισαγωγέας και μεταποιητής ακατέργαστου κόμμεος με έδρα το Weston-super-Mare, στην Αγγλία. Ο Idris δήλωσε ότι κανένας από τους πελάτες του, στους οποίους περιλαμβάνονται εταιρείες ζαχαροπλαστικής, ποτών και γεύσεων, δεν έχει εκφράσει ανησυχίες σχετικά με την προμήθεια αραβικού κόμμεος από το Σουδάν.
Η Nestlé, η οποία προσθέτει αραβικό κόμμι σε σοκολάτες και καραμέλες, είπε ότι σύμφωνα με τους προμηθευτές της, οι μικρές ποσότητες που χρησιμοποιεί προέρχονται κυρίως από το Τσαντ, τον Νίγηρα και το Μάλι. Εκπρόσωπος της εταιρείας Kisses-maker Hershey είπε ότι η εταιρεία αναμένει από όλους τους προμηθευτές της να τηρούν όλους τους νόμους στις χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Μια εκπρόσωπος της Ferrero είπε ότι η εταιρεία έχει αυστηρά μέτρα δέουσας επιμέλειας με τα οποία πρέπει να συμμορφώνονται όλοι οι προμηθευτές της, συμπεριλαμβανομένων των αξιολογήσεων και των επιτόπιων ελέγχων. Ορισμένες εταιρείες είπαν ότι η διακοπή αγοράς του σουδανικού αραβικού κόμμεος θα έβλαπτε τελικά, εκατοντάδες χιλιάδες Σουδανούς που εξαρτώνται από τις πωλήσεις για τα προς το ζην - πολλοί από αυτούς, είναι μικροί γεωργοί ή μέλη νομαδικών κοινοτήτων, σε μια εποχή που οι υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών προειδοποιούν για επικείμενο λιμό.
Η γαλλική εταιρεία Nexira, η οποία δηλώνει ότι κατέχει μερίδιο 40% στην παγκόσμια αγορά αραβικού κόμμεος, διέκοψε τις δραστηριότητές της στο Σουδάν για τρεις μήνες πέρυσι, αλλά έκτοτε επανέλαβε και λαμβάνει αποστολές τσίχλας από τη χώρα. «Παρά την αβεβαιότητα στη μεταφορά και τα πιθανά περιστατικά που επηρεάζουν την καλλιέργεια, αποφασίσαμε να συνεχίσουμε να αγοράζουμε», δήλωσε εκπρόσωπος της εταιρείας. «Αυτό είναι μέρος της δέσμευσής μας προς τις τοπικές κοινωνίες με τις οποίες έχουμε συνεργαστεί για αρκετές δεκαετίες», συμπλήρωσε και είπε ακόμα ότι ορισμένες από τις επαφές της Nexira ανέφεραν πρόσφατα «πιθανή δραστηριότητα εκβιασμού στους δρόμους του Σουδάν» και είπε ότι η εταιρεία ζήτησε από τους εταίρους της στη χώρα να αποφεύγουν διαδρομές όπου δεν μπορεί να διασφαλιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία.
Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, το οποίο είναι υπεύθυνο για τις οικονομικές κυρώσεις στο Σουδάν, αρνήθηκε να σχολιάσει εάν έχει εξετάσει το ρόλο του αραβικού κόμμεος στη χρηματοδότηση του πολέμου στη χώρα. Όταν οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις κατά του Σουδάν τη δεκαετία του 1990 για την υποτιθέμενη υποστήριξη του τότε ηγέτη του Ομάρ αλ-Μπασίρ σε διεθνείς τρομοκρατικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Αλ Κάιντα, ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον δημιούργησε ένα κενό για το αραβικό κόμμι, εξαιρώντας σε μεγάλο βαθμό τις αποστολές από το εμπάργκο που είχε επιβληθεί στο διμερές εμπόριο.
Το αραβικό κόμμι είναι μια από τις κύριες γεωργικές εξαγωγές του Σουδάν. Το 2022, το Σουδάν εξήγαγε αραβικό κόμμι αξίας περίπου 183 εκατομμυρίων δολαρίων, καθιστώντας το μία από τις 10 κορυφαίες εξαγωγές της χώρας συνολικά, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία.
Οι έμποροι λένε ότι αναμένουν ότι η παραγωγή του Σουδάν θα μειωθεί περίπου στο μισό κατά τη διάρκεια αυτής της σεζόν, η οποία διαρκεί από τον Οκτώβριο έως τον Μάιο περίπου, καθώς πολλοί νεαροί άνδρες που κανονικά μαζεύουν το χυμό έχουν καταταγεί και πολεμούν ενώ άλλοι φοβούνται πολύ να βγουν να συλλέξουν τους χυμούς από τα δέντρα. Οι τιμές, εν τω μεταξύ, έχουν αυξηθεί κατά περίπου 2/3 έως και 5.000 δολάρια ανά μετρικό τόνο, λένε οι έμποροι.
Η ολλανδική FOGA Gum, η οποία συνήθιζε να εισάγει και να επεξεργάζεται σουδανικό αραβικό κόμμι κυρίως για να προμηθεύει εταιρείες αρωματικών προϊόντων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, σταμάτησε κάθε εμπορική δραστηριότητα στο Σουδάν τον Απρίλιο του 2023, λίγο μετά την έναρξη του πολέμου. «Η επιχείρησή μας σταμάτησε εντελώς», δήλωσε ο Martijn Bergkamp, συνεργάτης της FOGA Gum. «Δουλεύουμε σε μια εντελώς διαφανή τροφική αλυσίδα. Λόγω του πολέμου, δεν είναι ξεκάθαρο από πού προέρχεται το κόμμι του Σουδάν. Δεν θέλουμε να συνεργαστούμε με κανένα από τα δύο μέρη». Τώρα η εταιρεία υποστηρίζει μόνο τη δενδροφύτευση από ορισμένα φυτώρια στη δυτική περιοχή του Νταρφούρ, είπε.
Οι έμποροι λένε ότι το μεγαλύτερο μέρος από το αραβικό κόμμι του Σουδάν περνά αυτή τη στιγμή μέσω του Ελ Ομπέιντ για περαιτέρω εξαγωγή, κυρίως μέσω του Τσαντ, της Αιγύπτου και της σουδανικής πόλης της Ερυθράς Θάλασσας του Πορτ Σουδάν. «Εάν υπάρχει μεγάλη έλλειψη αραβικού κόμμεος στην παγκόσμια αγορά, οι επιπτώσεις μπορεί να είναι αρκετά σοβαρές», δήλωσε ο Rachid Amui, ο οποίος παρακολουθεί το εμπόριο βασικών προϊόντων στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη, μια υπηρεσία που προωθεί τα συμφέροντα των αναπτυσσόμενων χωρών στον κόσμο εμπορικές συναλλαγές.
Με πληροφορίες από Wall Street Journal
