Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου η 3η Μαΐου και αξίζει να μείνει κανείς στο γεγονός, γιατί αυτό που ζούμε τα τελευταία χρόνια είναι ένας παράδοξος διχασμός. Από τη μια, υπάρχουν και πολλαπλασιάζονται τα κλασικά προβλήματα της ελευθερίας του Τύπου: οι πρακτικές απαγόρευσης, οι διώξεις, οι φυλακίσεις, οι έμμεσες ή άμεσες επιθέσεις από κυβερνητικούς, αστυνομικούς και ιδεολογικούς μηχανισμούς. Την εποχή της συνεχούς ροής και της άπειρης πολλαπλότητας των πηγών ζουν και βασιλεύουν οι προσπάθειες για περιστολή και «συμμάζεμα» των διαφωνούντων. Οι λεγόμενες ανελεύθερες δημοκρατίες ή «δημοκτατορίες» (democtature) τύπου Πούτιν, Ερντογάν ή Μαδούρο δίνουν τον τόνο σε αυτήν τη λογοκριτική και κατασταλτική πλημμυρίδα.
Από την άλλη, συναντούμε όλα τα παραπροϊόντα από την άναρχη διεύρυνση του πεδίου της είδησης. Πέφτουμε διαρκώς πάνω στο ατεκμηρίωτο, πλαστό και «αγορασμένο» νέο, στο μαζικό infotainment, στον ειδικό χειρισμό της είδησης από επιχειρηματικούς ενδιάμεσους, κομματικούς υπαλλήλους ή εξαρτημένους συνωμοσιολόγους. Σε αυτή την περίπτωση, η ελευθερία του Τύπου απειλείται εκ των ένδον, από τη διαβρωτική επίδραση της τοξικής ανοησίας και από τις τεχνικές της παραπλάνησης.
Αν προσθέσουμε στο κάδρο και την εύθραυστη οικονομική κατάσταση του Τύπου, όπως και τις βαθιές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις των δημοσιογράφων, η υπενθύμιση της συγκεκριμένης παγκόσμιας ημέρας αποκτά περισσότερο νόημα. Η λογοκριτική βία, η αδιαφορία για την αλήθεια, οι οικονομικές απώλειες και η πτώση των κυκλοφοριών, όλα αυτά συντονίζονται στην ατμόσφαιρα της εποχής.
Η εντύπωση πως ο συμβολισμός της Παγκόσμιας Ημέρας της Ελευθερίας του Τύπου δεν μιλάει στους πολλούς, ότι για κάποιους είναι πια ένα μπανάλ αυτονόητο και για άλλους μια αδιάφορη ή αντιπαθής υπόθεση, αυτή η αίσθηση αποδεικνύει ότι μάλλον συνηθίζουμε στο χειρότερο.
Αλλά αυτό που τρομάζει είναι πως εκατομμύρια άνθρωποι ανασηκώνουν αδιάφορα τους ώμους. Πολλοί νιώθουν ένα είδος μνησίκακης αγαλλίασης, ειδικά για τις περιπέτειες των «παραδοσιακών μέσων». Στην τελευταία έρευνα του Reuters οι δημοσιογράφοι εμφανίζουν αποδοχή ενός ταπεινού 11%, παρά το ότι οι ερωτώμενοι δείχνουν λίγο περισσότερη εμπιστοσύνη στα ίδια τα μέσα (λες και αυτά είναι κάποιες αυτόματες μηχανές αναζήτησης χωρίς εργαζόμενους).
Κάθε φορά που συζητάω στην πανεπιστημιακή τάξη για το θέμα, με θυμώνει αυτή η αδιαφορία που είναι σαν να λέει: εγώ μπορώ μια χαρά και χωρίς αυτό. Το ξέρουμε, φυσικά, ότι μπορεί κανείς να ζήσει και χωρίς «ελευθερία του Τύπου». Εκτός από αυτούς που αμφισβητούν (ή καμώνονται πως αμφισβητούν, γιατί το αντι-κατεστημένο είναι ο νέος καθωσπρεπισμός), ξεχνάμε όσους ρίχνουν απλώς μια αφηρημένη ματιά στους τίτλους ενός πόρταλ, πριν επιστρέψουν στο Στοίχημα ή στα δράματα του «Survivor». Ειδικά εμείς που μάθαμε από νέοι να είμαστε μέσα στον χώρο, είτε από την εντυπομανία της πολιτικοποίησης είτε από τον εθισμό σε ανθρώπους, γραφές και αγαπημένα ονόματα, ειδικά όσοι από μας δεν μπορούν να φανταστούν τη ζωή τους χωρίς «ανάγνωση», δεν πρέπει να ξεχνάμε τους εκτός: την κατηγορία όσων δεν είναι ούτε υπέρ ούτε κατά, γιατί δεν τους ενδιαφέρει καθόλου το θέμα. Είναι αλλού, επέκεινα των αγωνιών που εμφανίζονται στη στενή πολιτικο-μιντιακή σφαίρα.
Το έγραψα τις προάλλες και σε σχέση με τη δικτατορία του 1967-74: το κοινό των «εκτός», των ούτε κρύο-ούτε ζέστη, ήταν ίσως το μεγαλύτερο αριθμητικά. Ο κόσμος που δεν παθιάζεται για ζητήματα φιλελεύθερων αξιών είναι άλλωστε το μεγάλο, διαχρονικό αίνιγμα των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Αυτός που δεν είναι υπέρ της λογοκρισίας, αλλά δεν λυπάται ιδιαίτερα όταν αυτή συμβαίνει, ο κόσμος που δεν θέλει, φυσικά, τους ανθρώπους στην ανεργία, αλλά μπορεί να ανθίσει μειδίαμα στα χείλη του ακούγοντας για απολύσεις στην τάδε εφημερίδα ή για λουκέτο στον δείνα σταθμό. Οι άνθρωποι, επίσης, που θα απαντήσουν ότι είναι υπέρ της δημοκρατίας, αλλά θαυμάζουν έναν ηγέτη σαν τον Βλαδίμηρο Πούτιν και πολύ θα τον ήθελαν και για την Ελλάδα (ναι, στην ουσία, πρόκειται για την ίδια τάξη φαινομένων).
Φαινομενικά, απομακρυνθήκαμε από το θέμα, από την 3η Μαΐου, την Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου. Η εντύπωση όμως πως ο συμβολισμός αυτής της μέρας δεν μιλάει στους πολλούς, ότι για κάποιους είναι πια ένα μπανάλ αυτονόητο και για άλλους μια αδιάφορη ή αντιπαθής υπόθεση, αυτή η αίσθηση αποδεικνύει ότι μάλλον συνηθίζουμε στο χειρότερο. Και επειδή φαίνεται να συνηθίζουμε στο χειρότερο, κρυβόμαστε όλο και συχνότερα πίσω από την ισοπεδωτική απόρριψη, αυτό το καλό άλλοθι για την άγνοια και τις ανακουφιστικές της απλουστεύσεις.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
