«Στη Δραπετσώνα πια δεν έχουμε ζωή» έλεγε ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια που συνόδευε για πολλά χρόνια την προσφυγική περιοχή στην ευρύτερη θαλάσσια ακτογραμμή της Αττικής. Όμως η πολυαναμενόμενη ανάπλασή της θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή για την οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης.
Από το περασμένο καλοκαίρι που πραγματοποιήθηκε το φεστιβάλ «Λιπάσματα 2017 - Φεστιβάλ στη θάλασσα», η Δραπετσώνα οδηγείται σταδιακά σε μια άνθηση, αφήνοντας πίσω της την περίοδο της εγκατάλειψης. Να υπενθυμίσουμε ότι η επικείμενη ανάπλαση αφορά τα 640 στρέμματα της πρώην λιμενοβιομηχανικής περιοχής Λιπασμάτων. Αναμφίβολα, ο συγκεκριμένος οικισμός φέρει ένα ιστορικό βάρος, με βιομηχανίες, εργοστάσια και προσφυγικό παρελθόν. Το εργοστάσιο λιπασμάτων, που αποτελεί και το επίκεντρο της μητροπολιτικής ανάπλασης, ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1909, γράφοντας τη δική του ιστορία για 90 ολόκληρα χρόνια. Από το 1999, οπότε το εργοστάσιο έκλεισε, η περιοχή αφέθηκε στην εγκατάλειψη.
Tο σημείο που κάποτε κυριάρχησε ως ενεργειακός κόμβος με την εμβληματική καμινάδα και τα χνάρια της βιομηχανικής ιστορίας να το ακολουθούν προβλέπεται να αποκτήσει και πάλι ζωή, ώστε, σε συνδυασμό με την εγγύτητα του θαλάσσιου τοπίου, να μετεξελιχθεί σε έναν δημόσιο χώρο με νέο περιεχόμενο, κυρίως προσβάσιμο από όλους.
Όμως, εδώ και λίγους μήνες, μετά την ολοκλήρωση του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που οργάνωσε η Περιφέρεια Αττικής σε συνεργασία με τον Δήμο Δραπετσώνας-Κερατσινίου και διεξήχθη ανάμεσα σε 21 υποψηφίους, το αρχιτεκτονικό γραφείο IO CARYDI με επικεφαλής την αρχιτέκτονα και πολεοδόμο δρα Ηώ Καρύδη, πλαισιωμένο από μια πλήρη διεπιστημονική ομάδα αρχιτεκτόνων (Β. Βασιλειάδης, Δ. Βενιζέλος), πολεοδόμων (Δ. Μπαλαμπανίδης, Ε. Πατατούκα, Α. Καρύδη), περιβαλλοντολόγων (Π. Παναγιωτίδης, Α. Κεφάλα), τη γραφιστική υποστήριξη της deworks.co (Δ. Τζαβάρας) και των Β. Κανελλοπούλου και Α. Τσώκου Παππά, έλαβε το 1ο βραβείο. Βασικός στόχος της πρότασης είναι η επαναχρησιμοποίηση του χώρου, με το υγρό στοιχείο να λειτουργεί ως αναπόσπαστο τμήμα και κεντρική ιδέα το τρίπτυχο «ανάπτυξη - αναβάθμιση - αξιοποίηση», βάσει της οποίας η περιοχή της Δραπετσώνας αναμένεται να εξελιχθεί σε έναν σύγχρονο πόλο έλξης, ώστε να ζωντανέψει η σχέση της πόλης με την παράκτια ζώνη.
Στην ερώτηση τι περιλαμβάνει η πρότασή της και πού επικεντρώνεται, η κ. Καρύδη απαντά στη LiFO: «Η πρόταση που παρουσίασε η ομάδα του γραφείου IO CARYDI αποτελεί πρότυπο παράδειγμα για τον ελληνικό χωρικό σχεδιασμό. Πρόκειται για μια πρόταση που δεν βασίζεται στην εντατική υπερ-εκμετάλλευση της γης, η οποία παραδοσιακά έχει εκφραστεί σε γειτονικές μητροπολιτικές αναπλάσεις µε την υψηλή συγκέντρωση χρήσεων και κτιρίων αλλά και την ελαχιστοποίηση των φυσικών περιοχών σε ρόλο παθητικού σκηνικού που πλαισιώνει μια αστική παρέμβαση. Αντιθέτως, βασίζεται στην προστιθέμενη αξία του τόπου, στην ίδια τη φυσιογνωμία του φυσικού τοπίου, συνθέτοντας ένα ενιαίο πάρκο πρασίνου με πρόσβαση σε ενιαίο παράκτιο περίπατο μέσα από ήπιες παρεμβάσεις, οι οποίες, σε επίπεδο αποδοτικών χρήσεων, δημιουργούν υποδομές για διαφοροποιημένη αναψυχή και πολιτισμό στον θαλάσσιο ορίζοντα».
Όσον αφορά το αποτύπωμα που στοχεύει να αφήσει στην πόλη, μας δήλωσε: «Η ομάδα του γραφείου αντλεί τα έμμεσα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και οφέλη από το τοπίο της περιοχής μελέτης, τον ανοιχτό ορίζοντα, το υδάτινο παράκτιο στοιχείο, τη βιομηχανική του ιστορία και τη δυνατότητα εφήμερων απροσδόκητων προγραμματισμών, συνδυάζοντας καινοτόμα εργαλεία του χωρικού σχεδιασμού, όπως η Τοπιακή Πολεοδομία και η Τοπιακή Οικολογία, με εξειδικευμένες γνώσεις περιβαλλοντικού και οικολογικού σχεδιασμού για την αποκατάσταση διαταραγμένων συστημάτων. Ο προτεινόμενος χωρικός σχεδιασμός που προτείνει το γραφείο μας αντικατοπτρίζει ένα σημαντικό αναπτυξιακό πρόγραμμα με ήπια μέτρα στα όρια του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας. Δηλαδή, στοχεύει σε μια ολοκληρωμένη ανασυγκρότηση και αναβάθμιση σημαντικής περιοχής της παράκτιας ζώνης. Ας σημειωθεί πως προηγήθηκαν σ' αυτήν χρήσεις με τάση εξάντλησης του φυσικού υποδοχέα, αποσπώντας την από την πόλη. Επιχειρείται, λοιπόν, στην πρόταση του γραφείου μια παρέμβαση δραστική, που λαμβάνει υπ' όψιν την ανάγκη και τις διαστάσεις του ολοκληρωμένου σχεδιασμού (περιβαλλοντικές, πολεοδομικές και αρχιτεκτονικές, τεχνικές και αισθητικές, κοινωνικές, οικονομικές αλλά και συμβολικές).
Ο σχεδιασμός προτείνει την καινοτόμο ανάταξη του φυσικού χώρου με προϊόν ένα εκτεταμένο πάρκο κοινόχρηστου πρασίνου σε άμεση επαφή με μια ελεύθερη ακτή. Το πάρκο αποτελεί αντίστιξη σε μια ιδιαίτερα πυκνοδομημένη αστική περιοχή. Σε αυτό αναπτύσσονται σημαντικές υπηρεσίες με περιορισμένη και αραιή δόμηση. Δεν είναι όμως μόνο "καταναλωτικός" ο σκοπός ενός τέτοιου εγχειρήματος. Η στρατηγική μας κινείται σε έναν χώρο ο οποίος ανταποκρίνεται σε παραγωγικές δραστηριότητες με μητροπολιτική εμβέλεια και στην καινοτόμο ενσωμάτωση δράσεων για την ανάταξη του τροποποιημένου και διαταραγμένου φυσικού υποβάθρου».
Επίσης, στη συζήτησή μας η κ. Καρύδη προσθέτει: «Το πάρκο εκπροσωπεί το "δικαίωμα στην πόλη" κάθε κατοίκου του νότιου και δυτικού Λεκανοπεδίου. Προσεγγίζεται με μέσα μαζικής μεταφοράς (τραμ), ενώ ανοίγει ισότιμη προσπέλαση σε ενδιαφέρουσες θεματικές διαδρομές και προορισμούς μέσα από ένα πλέγμα αλληλο-επικουρούμενων δραστηριοτήτων πολιτισμού και αναψυχής, εκπαίδευσης και αθλητισμού, υγείας και πρόνοιας. Το Μουσείο Μελέτης Bυθού, το Παιδιατρικό Νοσοκομείο 100 κλινών, το Ναυταθλητικό Κέντρο Δραπετσώνας, η στέγαση της ιστορίας του ρεμπέτικου πλάι στην ορχηστρική τέχνη και στη διδασκαλία της, η στέγαση της μικρασιατικής κουζίνας και της εκμάθησης των μυστικών της, το Μουσείο Ιστορίας της Βιομηχανίας, το Κέντρο Θαλασσοθεραπείας, αποτελούν μερικές από τις πτυχές του χώρου οι οποίες θα ενισχύσουν τη ζήτηση και την επισκεψιμότητα, προσφέροντας πολλαπλές συνδέσεις με τον περιβάλλοντα και τον ευρύτερο αστικό ιστό».
Συνεπώς, το σημείο που κάποτε κυριάρχησε ως ενεργειακός κόμβος με την εμβληματική καμινάδα και τα χνάρια της βιομηχανικής ιστορίας να το ακολουθούν προβλέπεται να αποκτήσει και πάλι ζωή, ώστε, σε συνδυασμό με την εγγύτητα του θαλάσσιου τοπίου, να μετεξελιχθεί σε έναν δημόσιο χώρο με νέο περιεχόμενο, κυρίως προσβάσιμο από όλους.
Βέβαια, μιλώντας με όλους τους αρμόδιους φορείς καταγράψαμε και απόψεις που εξέφραζαν φόβους για πιθανή αδράνεια, λόγω της γραφειοκρατίας που αναμένεται από την πλευρά της πολιτείας. Η περιοχή μέχρι στιγμής είναι «εκτός σχεδίου» και απαιτείται κεντρικοί μηχανισμοί και πολεοδομικά εργαλεία να τεθούν σε εφαρμογή ώστε, πρώτα απ' όλα, να ρυμοτομηθεί και να καταστεί επενδυτικά «ελκυστική». Επίσης, ας σημειωθεί πως για να υλοποιηθεί το όραμα ενός ενιαίου πάρκου θα πρέπει να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι πολλοί μεγαλο-ιδιοκτήτες και το Δημόσιο, στους οποίους και επιμερίζεται η έκταση.
Παρόλο, πάντως, που κανείς δεν γνωρίζει την καταληκτική ημερομηνία για την ολοκλήρωση της ανάπλασης, όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν στο ότι, τουλάχιστον όσον αφορά το κομμάτι που αποτελεί αρμοδιότητα του δήμου (έχουν γίνει ήδη κάποιες παρεμβάσεις), εντός του 2018 ένα τμήμα του θα είναι έτοιμο, με τις αισιόδοξες προβλέψεις να κάνουν λόγο για συνολική παράδοση στο κοινό λίγο μετά το 2020. Οψόμεθα!
Tο άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
