Κάθισα ακριβώς δίπλα του, σε ένα τραπέζι με 8 δημοσιογράφους από όλον τον κόσμο, σε μια σουίτα στο ξενοδοχείο Κάρλτον στις Κάννες. Μας έγινε σύσταση να του κάνουμε ερωτήσεις μόνο σχετικά με την ταινία. Με άλλα λόγια, να μη διανοηθούμε να τον ενοχλήσουμε με τα άπειρα προσωπικά του. Δεκτόν. Τόσα ντοκιμαντέρ κυκλοφορούν, ας αναζητήσουμε εκεί τις απαντήσεις.
Μπήκε χαμογελαστός, ορεξάτος, σα να ξύπνησε μόλις από έναν μεσημεριανό υπνάκο. Φορούσε λευκό λινό σακάκι, τζιν και χρωματιστό t-shirt. Μας χαιρέτησε όλους διά χειραψίας. Η ηλικία του (80), είναι ο μέσος όρος ενός επτάψυχου survivor με νεανικότατο παρουσιαστικό. Μόνο η ομιλία του, λίγο αργή και συρτή, πρόδιδε το σημάδι τον χρόνο που πέρασε. Το πνεύμα του, ωστόσο, άθικτο. Το ίδιο και το πονηρούτσικο χιούμορ του, που μαζί με ένα κελαριστό γελάκι, σπίθιζε όποτε χρειαζόταν η τελική ατάκα, σαν χιουμοριστική ουρά σε κάποιες σκέψεις του. Μίλησε για τη νέα του ταινία, Η Αφροδίτη με τη Γούνα, τη σύζυγο του, την αγάπη του για το θέατρο, τον Ντρέιφους, την έννοια της κινηματογραφικής οικονομίας, το φεμινισμό, και έναν ελληνικό χορό που προέκυψε από μια έμπνευση της στιγμής.
Ναι, κάθισα δίπλα στον Ρόμαν Πολάνσκι, του έκανα τρεις ερωτήσεις, και αληθινά, δεν θυμάμαι τίποτε από όσα είπε τότε (ελπίζοντας πως το μαγνητόφωνο θα λειτουργούσε κανονικά), γιατί επί 30 λεπτά, χάζευα τον πιο μυθικό εν ζωή σκηνοθέτη.
Πώς προέκυψε η Αφροδίτη με τη Γούνα; Είχατε δει το θεατρικό;
Όχι. Ήμουν ακριβώς πριν ένα χρόνο εδώ στις Κάννες, στο Κάρλτον που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή, για να παρουσιάσω την αποκατεστημένη κόπια της Τες και ο ατζέντης μου μου έδωσε ένα σενάριο, λέγοντας μου: "είναι ακριβώς στο στιλ σου, σίγουρα θα σε ενδιαφέρει!". Για μένα ήταν πρόκληση να γυρίσω ένα έργο με δυο μόνο ηθοποιούς σε ένα άδειο θέατρο, και να μην κάνω το κοινό να βαρεθεί. Να προσπαθήσω να εκμεταλλευτώ το κάθε δευτερόλεπτο. Οι Γάλλοι το αποκαλούν le defi (το στοίχημα). Επίσης, βρήκα το θέμα θελκτικό, τη σάτιρα για τα φύλα που συνορεύει με τον σαρκασμό. Δε νομίζετε πως είναι χαριτωμένη η ιδέα της εκδίκησης της Αφροδίτης;
Σκεφτήκατε τη σύζυγο σας, Εμανυέλ Σενιέ, για το ρόλο;
Σχεδόν αμέσως. Η Εμανυέλ προέρχεται από θεατρική οικογένεια - ο παππούς της ήταν ο Λουί Σενιέ, ένας φημισμένος ηθοποιός που διεύθυνε την Comedie Francaise για πολλά χρόνια. Ανατράφηκε με αυτά τα βιώματα. Και το πιο σημαντικό, συμπεριφέρεται σαν τη Βάντα στη καθημερινότητα της
Δηλαδή;
Μιλάει γρήγορα, δε μασάει τα λόγια της, χρησιμοποιεί παρόμοιες εκφράσεις και το ίδιο λεξιλόγιο, λέει «τύπου» το ένα, «τύπου» το άλλο, σαν το like στα αγγλικά που κολλάει πριν από οποιαδήποτε λέξη. Βασικά, ότι της έρχεται στο μυαλό, το λέει.
Κάνατε συμβόλαιο για τη συμμετοχή της στην ταινία;
Ξέρετε, έχουμε υπογράψει συμβόλαιο πριν από πολλά χρόνια...
Έτσι, τον γυναικείο ρόλο τον υποδύεται η γυναίκα σας και τον ανδρικό, ένας ηθοποιός που σας μοιάζει...
Γνώρισα τον Ματιέ Αμαλρίκ πριν από μερικά χρόνια μέσω του φίλου μου, του Στίβεν Σπίλμπεργκ, όταν εκείνος γύριζε το Μόναχο στο Παρίσι. «Μα δεν τον γνωρίζεις;» μου λέει, «μένει κι αυτός στο Παρίσι και είναι τρομερός ηθοποιός». Και μας σύστησε εν τέλει και ο Ματιέ μου είπε πόσο χάρηκε και πόσες φορές ο κόσμος τον μπερδεύει φυσιογνωμικά με μένα! Έκτοτε ξέχασα το περιστατικό και όταν ξανακοίταξα τις φωτογραφίες για το κάστινγκ της ταινίας, όντως διαπίστωσα την ομοιότητα. Μου μοιάζει...
Θα μπορούσε να είχε παίξει τον Γάλλο, τον Βάτραχο, στους Πειρατές, δίπλα στον Γουόλτερ Ματάου.
Ναι, θα μπορούσε. Αλλά ήταν μικρός τότε.
Γιατί βάλατε τόση μουσική στην ταινία;
Αισθανόμουν πως τη χρειάζεται. Θα συμπλήρωνε σωστά την ατμόσφαιρα και θα γέμιζε. Βρίσκω τις καταστάσεις πληθωρικές και η μουσική θα τις υπογράμμιζε. Σας ενόχλησε; Τη βρήκατε υπερβολική;
Καθόλου! Θελήσατε να τονίσετε το υπερρεαλιστικό στοιχείο;
Ακριβώς. Στην ταινία πλανάται κάτι μετέωρο, κάτι ανάμεσα σε φαντασία και πραγματικότητα. Η μουσική βοηθάει. Θεέ μου, πόσες φορές όμως έχουμε ακούσει μουσικές σε ταινίες, εκεί που δεν χρειάζεται; Γι' αυτό και ρωτάω.
Το θέατρο είναι σημαντικό στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής προσωπικότητας σας;
Πολύ. Ξεκίνησα από το θέατρο. Στα 14 μου χρόνια χρειάζονταν ένα παιδί σε μια παράσταση στην Κρακοβία. Πήγα και δεν ξεκολλούσα, ακόμη κι αν δε με χρειάζονταν τα επόμενα χρόνια. Ήξερα κάθε εργαλείο, κάθε πέτρα στο κτίριο. Έχω παίξει σε πολλές παραστάσεις, σκηνοθέτησα ακόμη περισσότερες. Μου αρέσουν οι πρόβες και απολαμβάνω το κάστινγκ στην Ευρώπη, γιατί γίνεται πάνω στη σκηνή που θα παιχτεί το έργο. Λόγω κόστους, στην Αμερική κάνουν τις πρόβες και το κάστινγκ συνήθως σε γραφεία που νοικιάζουν. Δεν είναι το ίδιο. Για την Αφροδίτη, μου άρεσε που επέστρεψα στο θέατρο για να κάνω ταινία. Πάνω στη σκηνή, μπορείς να αλλάξεις την ατμόσφαιρα, να αλλάξεις τις σχέσεις και τον ρυθμό. Ένα άδειο θέατρο, όπως εδώ, φαίνεται κάπως τρομακτικό. Το σκηνικό το χτίσαμε από την αρχή, σε ένα παλιό θέατρο που παλιά λειτουργούσε αλλά το γκρέμισαν, γιατί δεν ήταν ασφαλείς οι έξοδοι κινδύνου.
Πως στήσατε την κάμερα σε περιορισμένο χώρο; Πως το σκεφτήκατε;
Ίσως και να μην το προσέξατε, αλλά όταν το θεατρικό μέσα στην ταινία βρίσκεται σε εξέλιξη, οι κάμερα είναι στατική, κυρίως με γερανό, και όταν οι δυο τους ανταλλάσσουν επιχειρήματα, χρησιμοποιώ steadicam, προτιμώντας κίνηση. Εκεί βάζω τη μουσική. Το είπα στον Αλεξάντρ Ντεσπλά, πως θέλω πολλή μουσική. Αμφέβαλε στην αρχή αλλά πείσθηκε και μου είπε πως είχα δίκιο. Είναι εξαιρετικά ταλαντούχος και νιώθει το ύφος της ταινίας.
Είναι μισός Έλληνας ξέρετε...
Ναι, το γνωρίζω, και μάλιστα βάλαμε ελληνική μουσική στο τέλος. Του είπα να συσχετίσει την Αφροδίτη, ως Ελληνίδα Θεά, με κάτι ελληνικό και μου πρότεινε έναν ελληνικό χορό στο φινάλε. Καλά, όχι και εντελώς ελληνικό, ελληνοειδή.
Βρήκατε αστείο το σενάριο όταν το διαβάζατε; Θεωρήσατε διασκεδαστικό το σαδομαχιστικό παιχνίδι;
Πολύ. Δεν σταματούσα να γελάω. Το γεγονός πως η Βάντα χρησιμοποιεί το κείμενο από το μυθιστόρημα του Σάχερ-Μαζόχ, ένα μαργαριτάρι της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ήταν από μόνο του κωμικό. Όταν του λέει πως δεν είναι ακριβώς πορνό, αλλά πορνοειδές;
Πορνοειδές, ελληνοειδές;
Ναι, περίπου, όχι εντελώς (γελάει).
Υπάρχουν διαφορές με τον τρόπο που σκηνοθετήσατε την Εμανυέλ Σενιέ στο Frantic και τον τρόπο που τη σκηνοθετήσατε στην Αφροδίτη με τη Γούνα;
Είσαστε παντρεμένος;
Ναι.
Δεν παρατηρείτε μερικές διαφορές μετά από κάποια χρόνια; (γελάει)
Πως βλέπετε την εξέλιξη στο αιώνιο κεφάλαιο της μάχης των φύλων;
Πολλά κινήματα, στο πέρασμα του χρόνου έχουν καθορίσει τις συμπεριφορές των γυναικών αλλά και των ανδρών
Μέσα στην ταινία λέγεται πως η γυναίκα υπάρχει για να τιμωρεί τον άνδρα. Συμφωνείτε;
Δεν θα διακωμωδούσα τη ρήση αν συμφωνούσα.
Άρα η Βάντα έχει δίκιο όταν λέει ότι ο Τόμας έχει σκοπό να ανεβάσει ένα σεξιστικό έργο.
Είναι σεξιστικό. Ναι, είναι σεξιστικό. Αυτό δε σημαίνει πως προσυπογράφω το κίνημα της γυναικείας απελευθέρωσης. Με τίποτε! Προσπαθώ να είμαι αντικειμενικός επί του θέματος και σίγουρα όχι υποκριτής. Ακόμη προσφέρω λουλούδια σε γυναίκες. Δεν βρίσκω τίποτε κακό σε αυτό.
Έχει προβάλλει αντίσταση κάποια γυναίκα;
Οι φεμινίστριες θα είχαν αντίρρηση. Στην Αμερική πολλές δίνουν αγώνα για λέξεις όπως το actress. Γυναίκες ηθοποιοί θέλουν να αποκαλούνται actors για να μην ξεχωρίζουν από τους άνδρες. Μα γιατί; Θα σας άρεσε να λέμε, Arnold Schwarzenegger is a great actress; Αλλά και καλός μποντιμπιλντερού! Δεν το καταλαβαίνω...
Λαμβάνετε συχνά προτάσεις για να γυρίσετε ταινίες, όπως έγινε με αυτήν εδώ, πέρυσι στις Κάννες; Και τι λέτε σ' αυτούς που σας προτείνουν ταινίες;
Συνήθως λέω όχι. Μια ζωή λέω πιο συχνά όχι παρά ναι, γιατί σημασία για μένα έχει να εκτιμώ αυτό που διαβάζω και όχι η πρόταση αυτή καθαυτή. Τα περισσότερα σενάρια που κυκλοφορούν στις μέρες μας δε διαβάζονται.
Πηγαίνετε στο σινεμά;
Πολύ συχνά. Και οι ταινίες που συνήθως παρακολουθώ είναι ο λόγος που αποφάσισα να κάνω αυτή τη μικρή ταινία για δυο χαρακτήρες, μικρό προϋπολογισμό, περισσότερη ελευθερία. Όσο πιο φτηνή η ταινία, τόσο λιγότερα τα σημειώματα που λαμβάνεις από τους συμβούλους και τα στελέχη, που θέλουν να σου υποδείξουν πως να κάνεις τη δουλειά σου. Μπορείτε να αναζητήσετε κάποιες από αυτές τις περίφημες επιστολές στο διαδίκτυο. Τέλος πάντων, άλλο ήθελα να πω. Έκανα αυτήν ταινία για να απομακρυνθώ όσο γινόταν από το τι επικρατεί στο σινεμά του σήμερα, από την ακραία βία, τις ασταμάτητες εκρήξεις, τα αυτοκίνητα που καταστρέφονται, το θόρυβο και τα όπλα. Πριν δω τις ταινίες που θέλω, βλέπω συμπυκνωμένα σε δυο λεπτά τρέιλερ, όλο το σαματά και την απαίσια μουσική που χρησιμοποιούν για να τραβήξουν τον πολύ κόσμο στις αίθουσες. Και με το ίδιο αναθεματισμένο ηχητικό εφέ που λέγεται φςςς. 'Ολο φςςς και φςςς, λες και δεν υπάρχει τίποτε άλλο να βάλουν! Μετά από δυο τρέιλερ, δεν έχεις κουράγιο να δεις την ταινία που θέλεις.
Η ταινία σας πραγματεύεται τη δύναμη της γλώσσας, μεταξύ άλλων.
Ναι, υπήρχε στο υλικό, αλλά προσπαθήσαμε να το διευρύνουμε και να το εμπλουτίσουμε, να επιλέξουμε τις κατάλληλες λέξεις και να τις διακωμωδήσουμε φυσικά.
Να το κάνετε και πιο ερωτικό; Γιατί ο Τομάς λέει πως εκείνη την εποχή μόνο με τις λέξεις μπορούσαν να φλερτάρουν οι άνθρωποι.
Αλήθεια είναι. Δεν τους απέμεναν και πολλά εργαλεία.
Για να μην προκαλέσετε ανία στους θεατές, ειδικά με μια ταινία που ουσιαστικά είναι γυρισμένη στο σε εσωτερικό χώρο, αναγκάζεστε να κάνετε υποχωρήσεις;
Ναι. Μερικές φορές επιβάλλεται. Έμαθα πολλά από τον μοντέρ μου στο Μωρό της Ρόζμαρι, τον Σαμ Ο' Στιν. Μου είχε πει πως πρέπει να κόβω πλάνα που μου αρέσουν αν δεν εξυπηρετούν απόλυτα την πλοκή και τον ρυθμό. Και το κάνω, ακόμη κι αν έχουμε δουλέψει σκληρά, και το αποτέλεσμα δίνει συναίσθημα ή χιούμορ.
Γι' αυτό είστε τόσο οικονομικός στις ταινίες σας; Τίποτε δεν φαντάζει περιττό;
Το έμαθα από τον Σαμ Ο' Στιν.
Ετοιμάζετε την Υπόθεση Ντρέιφους;
Ναι, ξεκίνησα να δουλεύω στο σενάριο πριν ακόμη γυρίσω την Αφροδίτη. Ξέρετε, η Υπόθεση Ντρέιφους δίχασε όχι μόνο τη Γαλλία, αλλά τον κόσμο ολόκληρο. 206 βιβλία έχουν γραφεί επί του θέματος. Το 207ο κυκλοφόρησε στη Γαλλία πριν από δύο μήνες.
Ποια είναι η προσέγγιση σας;
Ο συνταγματάρχης Ζορζ Πικάρ, ήταν αντισημίτης και, αν και εκπαιδευτής του Ντρέιφους, δεν τον συμπαθούσε καθόλου. Όταν προήχθη στο στρατό στο γραφείο στατιστικής, σε μια υπηρεσία αντικατασκοπείας δηλαδή, έκανε την έρευνα του από περιέργεια, και βρήκε πως ο Ντρέιφους δεν ήταν ένοχος εσχάτης προδοσίας. Όταν αναφέρθηκε με τα στοιχεία του στον Υπουργό Πολέμου Μερσιέ, διετάχθη να σωπάσει. Διότι ο στρατός δεν μπορούσε να παραδεχθεί επισήμως πως έκανε τέτοιο λάθος. Και τότε ένας άλλος αξιωματικός ουγγρικής καταγωγής, ο Εστερχάζι, έδωσε έγγραφα στους στρατηγούς. Με τον Ντρέιφους αλυσοδεμένο στο Νησί του Διαβόλου, η κοινή γνώμη αφυπνίστηκε με το Κατηγορώ του Εμίλ Ζολά. Μια νέα δίκη ξεκίνησε και τη συνέχεια θα την δείτε στο σινεμά. (γελάει). Βασίζεται σε μια ιστορική νουβέλα του Ρόμπερτ Χάρις, που κάναμε μαζί τον Αόρατο Συγγραφέα, και θα κυκλοφορήσει σε μερικούς μήνες, με τίτλο «Ο Αξιωματικός και ο Κατάσκοπος», οπότε θα περιμένουμε μέχρι τότε και θα κάνουμε μετά τα γυρίσματα. Και ναι, θα είναι ακριβή ταινία, αλλά όχι στο στιλ των κλασσικών ταινιών εποχής.
Κάτι τελευταίο: Στο θέατρο, όπου διαδραματίζεται η ταινία, υποτίθεται πως μόλις έχουν τελειώσει οι παραστάσεις από ένα βελγικό μιούζικαλ, με τίτλο Ταχυδρομική Άμαξα (Stagecoach). Εσείς σκεφτήκατε κάτι τόσο εξωφρενικό;
Να πω την αλήθεια, ήταν δική μου ιδέα. Θέλαμε να έχουμε ένα τοτέμ, και σκέφτηκα ποια θα ήταν η πιο γελοία ιδέα για μιούζικαλ, και σκέφτηκα την μεταφορά του κλασσικού γουέστερν του Τζον Φορντ. Και βάλαμε ξεγυριστά πόστερ από το Monument Valley και τους σχετικούς κάκτους.
Μα, βελγικό;
Ναι, για να παίζεται στη γαλλική γλώσσα.
σχόλια