Σε ηλικία 102 ετών, απεβίωσε η Άιρις Άπφελ, ένα από τα πιο ιδιαίτερα fashion icons του καιρού μας.
Τα τελευταία εξήντα σχεδόν χρόνια η Άπφελ δεν ήταν μόνο μια προσωπικότητα στο χώρο της μόδας αλλά και των υφασμάτων, του ντιζάιν και της εσωτερικής διακόσμησης, μια διακεκριμένη συλλέκτρια παλαιών υφασμάτων και ειδικεύτηκε στην αποκατάσταση επίπλων και υφασμάτων, κάτι που της χάρισε μια συνεργασία με τον λευκό Οίκο που διήρκεσε εννέα προεδρικές θητείες, των Τρούμαν, Αιζενχάουερ, Κένεντι, Τζόνσον, Νίξον, Φορντ, Κάρτερ, Ρίγκαν και Κλίντον. Η κλωστοϋφαντουργική εταιρεία Old World Weavers που είχε δημιουργήσει το 1950 με τον άντρα της διατηρήθηκε μέχρι το 1992 στην 115 East 57th Street στο Μανχάταν. Οι Άπφελ ειδικεύτηκαν σε αναπαραγωγές υφασμάτων από τον 17ο, τον 18ο και τον 19ο αιώνα και ταξίδευαν στην Ευρώπη δύο φορές το χρόνο σε αναζήτηση υφασμάτων που δεν μπορούσαν να προμηθευτούν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ζευγάρι πούλησε την εταιρεία το 1992, αλλά εκείνη συνέχισε να εργάζεται σ' αυτήν για 13 χρόνια μετά την πώληση. Ο Καρλ Άπφελ πέθανε το 2015, σε ηλικία 100 ετών.
Η Άπφελ έχει καταφέρει και συνδυάζει χρώματα, υφές και μοτίβα χωρίς να λαμβάνει υπόψη την περίοδο, την προέλευση και, τελικά, τις αισθητικές συμβάσεις. Παραδόξως, οι πλούσιοι πολυστρωματικοί συνδυασμοί της - ακόμη και στους πιο ακραίους και μπαρόκ τους - προβάλλουν μια τολμηρή νεωτερικότητα.
Όταν την ρωτούσαν για τη δουλειά της στον Λευκό Οίκο, έλεγε πως οι διάσημοι ένοικοί του ήταν από τους πιο εύκολους πελάτες της καθώς γενικά όλοι ήθελαν να αναπαράγουν αυτό που ίσχυε προηγουμένως. Με μια εξαίρεση που η Άπφελ ανέφερε συχνά, τη Τζάκι Κένεντι, που πέταξε ό,τι υπήρχε προηγουμένως, προσέλαβε ένα Γάλλο σχεδιαστή για να φτιάξει τον Λευκό Οίκο και να τον κάνει «Γαλλικό» και όλο το ντιζάιν και το ύφος του Λευκού Οίκου πήγε περίπατο. «Μετά από αυτό έπρεπε να τα πετάξουμε όλα έξω και να ξεκινήσουμε ξανά» θυμόταν η Άπφελ. Στον Λευκό Οίκο, η Άπφελ κέρδισε το ψευδώνυμο "First Lady of Fabric" ή "Our Lady of the Cloth".
Η πιο σπουδαία συμβουλή που είχε δώσει είναι «Μην προσποιείστε ότι είστε νεότεροι από όσο είστε», σε ένα θρυλικό δεκάλογο που δείχνει ότι η γυναίκα αυτή είχε εκτός από γούστο, πνεύμα, επιμονή για την οποία είχε πει πως «Όταν θέλω κάτι, είμαι σαν ένα σκυλί με κόκαλο». Ως παράδειγμα έφερνε τη φορά που άρχισε να φορά τζιν παντελόνια -ήταν μια από τις πρώτες γυναίκες που φόρεσαν- τη δεκαετία του 40. Όταν πήγε να αγοράσει το πρώτο της ζευγάρι σε ένα κατάστημα με στρατιωτικά ρούχα, ο καταστηματάρχης της είπε ότι δεν είχε τίποτα που να της ταιριάζει, προσθέτοντας ότι οι νέες κυρίες δεν φορούν τζιν. Η Άπφελ επέστρεφε τακτικά στο κατάστημα για αρκετές εβδομάδες, παρακαλώντας τον να στενέψει ένα μεγαλύτερο ζευγάρι. Ο καταστηματάρχης υποχώρησε τελικά και της το έφτιαξε.
Το 2005, το Ινστιτούτο κοστουμιών του Μητροπολιτικού μουσείου της Νέας Υόρκης την τίμησε με μια έκθεση με τα ρούχα και τα αξεσουάρ της για να γιορτάσει μια προσωπικότητα που είχε ήδη διεκδικήσει το στιλ πέρα από την τάση της μόδας και το ατομικό ύφος πέρα από τη συλλογική τάση. Η Άπφελ δίδαξε με την ίδια της την παρουσία, την αληθινή έννοια του πρωτότυπου, όταν μπορούσε να αναμείξει ένα φθηνό ρούχο με ένα ρούχο του Ντιορ, κομμάτια υψηλής ραπτικής με αυτά που έβρισκε στις υπαίθριες αγορές, εκκλησιαστικά άμφια του 19ου αιώνα με άνιμαλ πριντ παντελόνια Dolce & Gabbana.
Η Άπφελ έχει καταφέρει να συνδυάζει χρώματα, υφές και μοτίβα χωρίς να λαμβάνει υπόψη την περίοδο, την προέλευση και, τελικά, τις αισθητικές συμβάσεις. Παραδόξως, οι πλούσιοι πολυστρωματικοί συνδυασμοί της - ακόμη και στους πιο ακραίους και μπαρόκ τους - πρόβαλαν μια τολμηρή νεωτερικότητα. «Πάντα με ενδιαφέρει να συνδυάζω το υψηλό με το χαμηλό. Νομίζω ότι επειδή οι άνθρωποι ξοδεύουν πολλά χρήματα δεν σημαίνει ότι θα είναι καλά ντυμένοι και κομψοί», πίστευε.
Είναι οι λόγοι για τους οποίους σε ηλικία 97 ετών υπέγραψε στο μεγαλύτερο πρακτορείο μοντέλων του κόσμου IMG, έγινε κούκλα Μπάρμπι και πρωταγωνίστρια του ντοκιμαντέρ του 2014 Iris του Albert Maysles. Μερικά χρόνια πριν, επιμελήθηκε μια σειρά από προϊόντα σπιτιού για το Lowe's Cos., σε συνεργασία με την Etsy Inc. μια επιλογή από τα αγαπημένα της αντικείμενα πωλήθηκαν στην ηλεκτρονική αγορά και σχεδιάζει συλλογές γυαλιών για το Zenni Optical, ως μέρος μιας τετραετούς συμφωνίας με την εταιρεία.
Μέχρι το τέλος έβρισκε νέους τρόπους να εκφραστεί και να ενθαρρύνει τους άλλους να κάνουν το ίδιο. «Δουλεύω πυρετωδώς γιατί θέλω να μείνω ζωντανή» έλεγε. «Αν είχα σταματήσει θα είχα φύγει». Την Άπφελ την ακολουθούσαν 1,6 εκατομμύρια ακόλουθοι στο Instagram. Για τα 97α γενέθλιά της το πολυκατάστημα Bergdorf Goodman της αφιέρωσε μια βιτρίνα για να γιορτάσει το μαξιμαλιστικό της στιλ.
Σε μια κουλτούρα που αποθεώνει όλο και περισσότερο τη νεότητα η Άπφελ υπήρξε μια εξαίρεση αφού διένυσε την περίοδο της μεγαλύτερης δημοφιλίας της μετά τα 85 της χρόνια.
Η Άπφελ γεννήθηκε στην Αστόρια του Κουίνς. Ο πατέρας της, Σάμιουελ Μπάρελ εισήγαγε παιχνίδια, μουσικά όργανα και αντίκες από τη Γερμανία. Η μητέρα της, Σάντι Μπάρελ, εγκατέλειψε τη νομική σχολή όταν έμεινε έγκυος στην Άιρις. Διατηρούσε μια μπουτίκ και η Άπφελ όταν μιλά γι’ αυτήν λέει για το τρομερό στιλ που είχε, αλλά και για το πόσο δημιουργική ήταν κατά τη διάρκεια της μεγάλης Ύφεσης. Αυτή είναι και η φιλοσοφία της Άπφελ για τη μόδα, η ευρηματικότητα. Αν και μεγάλωσε σε ένα αγρόκτημα με τους γονείς και τους παππούδες της, συχνά έπαιρνε το μετρό για να εξερευνήσει το Μανχάταν, όπου ερωτεύτηκε το Greenwich Village. Όταν ήταν ακόμα παιδί, ψώνιζε στα παλαιοπωλεία της, ξεκινώντας την εξαιρετική της συλλογή κοσμημάτων από όλο τον κόσμο. Αγόρασε την πρώτη της καρφίτσα όταν ήταν έφηβη, για 65 σεντς και αυτό ήταν είναι το πρώτο κομμάτι της τεράστιας συλλογής της.
Μεγαλώνοντας σαν μοναχοπαίδι οι γονείς της την έπαιρναν μαζί τους σε οικογενειακές συγκεντρώσεις όπου ήταν το μοναδικό παιδί. Η γιαγιά της την άφησε να παίξει με υπολείμματα υφάσματος, τα οποία είχε σε μεγάλες ποσότητες επειδή οι τέσσερις κόρες της έραβαν συχνά για φιλανθρωπικό σκοπό. Εκεί ανακάλυψε τον κόσμο των υφασμάτων σε όλα τα χρώματα και σχέδια, κομμάτια υφάσματος των ειδών, όλων των σχημάτων, γράφει στο βιβλίο της. Αν είχε συμπεριφερθεί καλά, η γιαγιά της της μετά από κάθε επίσκεψη της, της επέτρεπε να πάρει στο σπίτι έξι κομμάτια. Η μικρή Άιρις απέκτησε εμμονή με το μοτίβο, την υφή, το χρώμα περνώντας ολόκληρα βράδια διασκεδάζοντας. «Κοιτάζοντας πίσω, είναι πολύ ξεκάθαρο ότι το να παίζεις με αυτόν τον τρόπο μου δημιούργησε ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για το ύφασμα».
Σπούδασε καλλιτεχνική εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν και αποφασισμένη να γίνει συντάκτρια μόδας, έπιασε δουλειά ως copywriter στο Women’s Wear Daily. Στη συνέχεια εργάστηκε για τον εικονογράφο μόδας Ρόμπερτ Γκούντμαν και την σχεδιάστρια εσωτερικών χώρων Έλινορ Τζόνσον.
Η έκθεση στο Met έστρεψε πάνω της τα φώτα της δημοσιότητας, όπως αναφέρει στο βιβλίο της που κυκλοφόρησε το 2018, «Iris Apfel: Accidental Icon». Η MAC Cosmetics την ήθελε ως μοντέλο όταν ήταν ενενήντα ετών αλλά και ως πρότυπο όχι μόνο για το γούστο της, αλλά και για την εργασιακή της ηθική. Είναι το γηραιότερο μοντέλο που έχει πάρει ποτέ μέρος σε καμπάνια ομορφιάς. Μέχρι πρόσφατα, διαπραγματευόταν μόνη όλες τις συμφωνίες της. Σε ηλικία 97 ετών, προσέλαβε τελικά έναν ατζέντη, ενώ από το 2011, έγινε επισκέπτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν στο τμήμα της Υφαντουργίας και Ενδυμασίας. Οι συνεργάτες της μιλούν ότι μετά από 12 ώρες δουλειάς, στις 9 το βράδυ, λέει: «Όχι, ας συνεχίσουμε. Ας το κάνουμε αυτό».
Οι συλλογές σκελετών που σχεδιάζει για την εταιρεία οπτικών Zenni, 100 διαφορετικά σχέδια, την κράτησαν ενεργή κατά τη διάρκεια της πανδημίας που πέρασε κλεισμένη στο διαμέρισμά της στο Palm Beach της Φλόριντα, μακριά από το αγαπημένο της διαμέρισμα στο Μανχάταν. Η εταιρεία όταν κυκλοφόρησε τη συλλογή «Iris edit» είδε τις πωλήσεις της να αυξάνονται κατά 25% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πριν από ένα χρόνο. Η αγάπη της Άπφελ για τα γυαλιά ξεκίνησε πολύ πριν χρειαστεί να τα φορέσει. Ως νεαρή κοπέλα, μάζευε σκελετούς γυαλιών που έβρισκε σε παζάρια ή αγορές. Στη συνέχεια άρχισε να τα φορά χωρίς φακούς ως αξεσουάρ μόδας.
«Οι άνθρωποι νόμιζαν ότι ήμουν λιγάκι τρελή, που ίσως ήμουν, αλλά ήταν η αρχή όλων», είπε. «Εξακολουθώ να πιστεύω ότι τα γυαλιά μπορούν να αλλάξουν ολόκληρη την εμφάνιση, τη διάθεσή σας, την προσωπικότητά σας. Όταν τα φοράτε μπορείτε να εκφραστείτε με πρωτοτυπία. Οι άνθρωποι είναι πολύ ίδιοι σήμερα. Νομίζω ότι είναι απαίσιο. Νομίζω ότι ο Θεός έκανε τους πάντες τόσο διαφορετικούς. Δε μπορώ να φανταστώ γιατί θέλουν όλοι να μοιάζουν μεταξύ τους.
Η Άιρις Άπφελ αντιπροσώπευε αυτό που φιλοδοξούμε όλοι, να ζήσουμε χωρίς ηλικιακά εμπόδια, μια ζωή γεμάτη χρώμα με έναν funky, δροσερό προσωπικό τρόπο. «Δεν περίμενα ποτέ τίποτα. Απλώς νιώθω πράγματα να δονούν το στομάχι μου και τα κάνω. Αν κάτι ακούγεται συναρπαστικό και ενδιαφέρον το κάνω - και ανησυχώ για αυτό αργότερα. Το να κάνεις νέα πράγματα απαιτεί πολλή ενέργεια και δύναμη. Είναι πολύ κουραστικό να κάνεις τα πράγματα να συμβαίνουν, να μαθαίνεις πώς να κυριαρχείς σε μια δεξιότητα, να παραμερίζεις τους φόβους. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα προτιμούσαν απλά να ακολουθήσουν τη ροή. Είναι πολύ πιο εύκολο. Αλλά δεν είναι πολύ ενδιαφέρον», γράφει.
Η Άπφελ παρέμεινε αγέραστη επειδή όπως έλεγε έχει την αίσθηση του θαύματος, μια αίσθηση του χιούμορ και μια αίσθηση περιέργειας που την κρατούν νέα, ένα παιδί, ανοιχτή σε νέους ανθρώπους και πράγματα, έτοιμη για μια άλλη περιπέτεια. «Ποτέ δεν θέλω να γίνω ο παλιός φίλος. Κατέχω το αυτοαποκαλούμενο ρεκόρ ως η γηραιότερη έφηβη στον κόσμο και σκοπεύω να το διατηρήσω», λέει.
Πίστευε πως δε ντύνεσαι όπως όλοι οι άλλοι, όταν δε σκέφτεσαι σαν τους άλλους, και πως «αν πρέπει να είσαι τα πάντα για όλους τους ανθρώπους, καταλήγεις να μην είσαι «τίποτα» για κανέναν. Όσο για την ηλικία, η συμβουλή της είναι να μην έχουμε εμμονή με το χρόνο, αλλά να βάζουμε μέσα στην καθημερινότητα την εμπειρία μας για να τη μοιραστούμε γενναιόδωρα με τους άλλους. «Δεν υπάρχει τίποτα λάθος με τις ρυτίδες. Όταν είστε μεγαλύτεροι, το να προσπαθείτε να δείχνετε χρόνια νεότεροι είναι ανόητο και δεν ξεγελάτε κανέναν. Όταν είσαι εβδομήντα πέντε και κάνεις ανόρθωση προσώπου, κανείς δεν θα πιστεύει ότι είσαι τριάντα », λέει.
Βλέποντας τον λογαριασμό της στο Ίνσταγκραμ, στα 100 της χρόνια, δε μπορείς παρά να αναγνωρίσεις ότι η γυναίκα που πίστευε ότι είναι προτιμότερο να είσαι ευτυχισμένος παρά καλοντυμένος, κατάφερε να έχει στιλ όχι μόνο στον τρόπο που ντύνεται αλλά και στον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται. Ο ορισμός της «στιλ δεν είναι τι φοράς αλλά πώς το φοράς» κρύβει μια σοφία για τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε τα πράγματα στη ζωή. Η Άιρις Άπφελ ήταν η ζωντανή και αισιόδοξη απόδειξη της νεότητας που κρατά έναν ολόκληρο αιώνα.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 2.3.2024
