Ακατανίκητος πόθος για κοινωνική ελευθερία και φουστάνια γεμάτα διαφάνειες, ατελείωτες γεωμετρίες, λατρεμένες καμπύλες, ανυπόφορα σχήματα. Πρωτοποριακό στυλ, avant-garde σκέψη, επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Ρούχα πανέμορφα που αγνοούσαν το γυναικείο σώμα, μπότες δερμάτινες, πειραματικές φόρμες που ουδέποτε υπήρξαν πρακτικές. Ο Πιερ Καρντέν δεν είναι ο σχεδιαστής που έκανε τις γυναίκες να νιώθουν όμορφα, πόσο μάλλον άνετα. Αλλά ήταν εκείνος που τους δίδαξε το μέλλον, γέμισε τις πασαρέλες με φορέματα που έμοιαζαν με αεροναυτικές στολές και τις έκανε να ονειρευτούν το διάστημα, που δημιούργησε μια νέα αρχιτεκτονική για να εκφράσει τη σωματική και πνευματική χειραφέτησή τους, που τις έπεισε ότι είναι ηρωίδες σε ένα απόκοσμο σύμπαν και για χάρη του ονείρου αξίζει να ξεβολευτούν. Δεν έφτιαξε παραμύθια ονειρικά και κοριτσίστικα αλλά ύφαινε τους πιο φουτουριστικούς μύθους.
Ο ζωντανός θρύλος της γαλλικής μόδας Πιερ Καρντέν, o γλυκός παππούς της γαλλικής ραπτικής κλείνει σήμερα τα 97. Λίγο πριν συμπληρώσει έναν αιώνα ζωής παραμένει το τιμόνι της αυτοκρατορίας του κι όπως αποκαλύπτει δεν βιάζεται για τίποτα. Ούτε καν να βρει διάδοχο. Εδώ και 25 περίπου χρόνια φημολογείται στις αγορές ότι πουλά τον κολοσσό που έχει δημιουργήσει αλλά όταν οι διαπραγματεύσεις φτάνουν στα ποσά δεν δέχεται ούτε ευρώ λιγότερο από το 1 δισεκατομμύριο που έχει κοστολογήσει το έπος του. «Αν δεν έχετε τα χρήματα, τότε μην μας αγοράσετε. Δεν σας πίεσε κανείς» δήλωνε το 2016 στο Bloomberg, καθισμένος στο γραφείο του στο Παρίσι, από το παράθυρο του οποίου έχει θέα το Προεδρικό Μέγαρο των Ηλυσίων. «Μπορώ να πεθάνω και χωρίς να τον πουλήσω».
Παρά την επιτυχία μου τίποτα δεν έχει αλλάξει από την δεκαετία του '50. Φυσικά σήμερα έχω πολύ περισσότερα χρήματα. Είμαι πολύ γνωστός. Αλλά ζω με τον ίδιο τρόπο: μόνος μου στο ισόγειο ενός ξενοδοχείου που μου ανήκει. Έχω φτιάξει μια ξεχωριστή είσοδο για το μικρό μου διαμέρισμα. Προφανώς έχω πολλά σπίτια στο Παρίσι, αλλά δεν πηγαίνω ποτέ σε αυτά.
Είναι θεμιτή η αυτοπεποίθηση και η αίσθηση κυριαρχίας για έναν άνθρωπο που επτά δεκαετίες τώρα ξαπλώνει στις ανεπανάληπτες δόξες του. Είναι αυτός που σχεδίασε την πρώτη unisex συλλογή ρούχων το 1958 (!), που πειραματίστηκε με νέα συνθετικά υφάσματα, που αντιστέκονταν στο παραδοσιακό γυναικείο στυλ της εποχής, που μετέτρεψε τους κύκλους σε φετίχ, που επέβαλε στους άνδρες πολύχρωμα πουκάμισα, τρελές γραβάτες και Μάο κοστούμια, που δημιουργούσε γλυπτικούς όγκους κι απαιτούσε από τα γυναικεία σώματα να προσαρμοστούν σε αυτούς, που μύησε τους Παριζιάνους στην ιαπωνική τέχνη της ζωής, που σχεδίασε ό,τι μπορεί να φανταστεί ανθρώπου νους (από τασάκια μέχρι αεροπλάνα), που έγινε ο πρώτος Γάλλος που εγκαταστάθηκε στην κομμουνιστική Κίνα το 1978 και παρακολούθησε τα μοντέλα του να παρελαύνουν στο Σινικό Τείχος, που επέκτεινε όσο κανείς την εμπορική του δραστηριότητα και δοξάστηκε στα πιο παράδοξα πεδία έκφρασης, όπως το εστιατόριο Maxim's, σύμβολο της γαλλικής γαστρονομίας κι αριστοκρατίας, αλλά και τον περίφημο πολυχώρο τέχνης Espace Cardin, όπου από το 1971 παρέλασαν καλλιτέχνες όπως οι Μάρλεν Ντίτριχ, Μπομπ Ουίλσον, Ζεράρ Ντεπαρντιέ, μέχρι και οι Pilobolus.
Κακά τα ψέματα, ο Πιέρ Καρντέν πρωτοστάτησε στις τεχνοτροπίες της δεκαετίας του 1950 και του 1960, όχι μόνο για τα σχέδιά του αλλά για το ασύλληπτο επιχειρηματικό του μυαλό κι ίσως να μην απέχει από την πραγματικότητα ο αστικός μύθος που λέει πως έχει βάλει την υπογραφή του σε περισσότερα συμβόλαια από οποιονδήποτε άλλον σε αυτόν τον κόσμο. Έτσι υπήρξε για περισσότερες από μία γενιές ο σχεδιαστής-συνώνυμο του ακριβού γούστου. Πολύ πριν τη logo mania των τελευταίων δεκαετιών ο Καρντέν υπνώτισε το κοινό σε ολόκληρο τον πλανήτη να ποθεί διαολεμένα το χαρακτηριστικό "P" του λογότυπού του. Μπορεί τα ρούχα του να ήταν απλησίαστα αλλά το σήμα κατατεθέν του τρύπωσε στα μεσοαστικά σπίτια κεντημένο σε κουβέρτες, παιδικά ρούχα και χαλιά, τυπωμένο πάνω σε λευκά ήδη, πιάτα, πακέτα τσιγάρων, κούκλες. Δεν τον ενδιέφερε μόνο να μας ντύνει. Ήθελε να περικυκλώνει τις ζωές μας.
Ο Πιερ Καρντέν γεννήθηκε στην Ιταλία στις 7 Ιουλίου 1922, κοντά στο Τρεβίζο. Οι γονείς του ήταν πλούσιοι γαιοκτήμονες, αλλά για να ξεφύγουν από τον φασισμό εγκατέλειψαν την πατρίδα τους κι εγκαταστάθηκαν στη Γαλλία το 1924. Πρόκοψαν κι εκεί αφού ο πατέρας του έγινε γρήγορα πλούσιος έμπορος κρασιού που ονειρευόταν να δει τον γιο του αρχιτέκτονα. Ο Πιερ βέβαια ενδιαφερόταν μόνο να σχεδιάζει ρούχα και κυνηγώντας το δικό του όνειρο, εγκατέλειψε την οικογενειακή ασφάλεια στα 14 για να εργαστεί ως μαθητευόμενος σε βιοτεχνίες στην κεντρική Γαλλία και να διδαχτεί από την παλιά φουρνιά ραφτάδων τα μυστικά του σχεδίου και της κατασκευής ενδυμάτων. Εκεί τον βρήκε ο Β 'Παγκόσμιος Πόλεμος, κατά τη διάρκεια του οποίου εργάστηκε στον Ερυθρό Σταυρό. Eκεί όμως τον συνάντησε και μια 65χρονη χαρτορίχτρα που τον διαβεβαίωσε ότι θα γίνει τόσο τρανός που η φήμη του θα φτάσει ως την Αυστραλία. «Νόμιζα ότι ήταν θεότρελη, γιατί εκείνη τη στιγμή δεν είχα τίποτα. Ήμουν στην μέση του πουθενά, άφραγκος» θυμάται.
Στις αρχές της δεκαετίας του '50, στο Παρίσι που βρισκόταν υπό την επήρεια του μεγαλείου που έχει σκορπίσει παντού ο Κριστιάν Ντιόρ, μετά τον θρίαμβο του New Look, η μόδα παρέμενε αχόρταγη γι' ακόμα μεγαλύτερες επιδόσεις. Υπό την επήρεια της γαλλικής κυριαρχίας ο 30χρονος σχεδόν Πιέρ Καρντέν παρουσίασε το 1951 την πρώτη του κολεξιόν. Το ατελιέ του στεγαζόταν στη Rue Richepanse, ενώ στα σχεδιαστήρια (και σύσσωμη τη μικρή του επιχείρηση) εργάζονταν τις πρώτες εκείνες μέρες μόλις 30 άτομα. Έναν χρόνο μετά αυτός ο δαιμόνιος τύπος είχε 90 άτομα προσωπικό και μερικές χιλιάδες φράγκα στα ταμεία για να μπορεί να πειραματίζεται χωρίς να τσιγκουνεύεται το ύφασμα.
Κι όμως, πριν καν φτάσουμε στο 1953, οι γυναίκες σε όλο τον πλανήτη λύσσαγαν για το περίφημο "bubble dress" του (με την μπαλούν φούστα), η πρώτη του μπουτίκ "Eve" έκανε εγκαίνια στο 118 της rue du Faubourg Saint-Honoré κι η ατμομηχανή έπαιρνε μπρος για τα καλά. Πριν κάνει το μεγάλο βήμα, είχε δουλέψει μια πενταετία στον Paquin και τη Schiaparelli, είχε περάσει από τον μέγα Ντιόρ, είχε προλάβει να πει ένα τρανό όχι στην πρόταση συνεργασίας του Μπαλενσιάγκα και κυρίως είχε δοκιμαστεί σε θεατρικές μάσκες και κινηματογραφικά κοστούμια (μεταξύ αυτών και για την ταινία «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» του Ζαν Κοκτό).
Ο Καρντέν ήταν αρκετά έξυπνος για να μην μπει στα πόδια των μεγαθηρίων Dior και Balenciaga που άλλαζαν την ιστορία της υψηλής ραπτικής, αρκετά ιερόσυλος για να χαράξει στα σώματα των γυναικών τις δικές του γραμμές, αρκετά πρωτοπόρος για να εμπνευστεί από το διάστημα, αρκετά ευφυής για να επανεφεύρει το καθημερινό ντύσιμο κι αρκετά συνειδητοποιημένος για να υποψιαστεί έγκαιρα πως πρέπει πάση θυσία να συμπορευτεί με τις προσταγές της κοινωνίας. «Η μόδα είναι μια ακτινογραφία της κοινωνίας. Ήθελα πάντα να είμαι διαφορετικός, γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος να έχεις διάρκεια», έλεγε.
Είχε, όμως, κι ένα ακόμα σπουδαίο χάρισμα: υπήρξε ένας ακαταπόνητος εργάτης της μόδας. Δούλευε μερόνυχτα κι απαιτούσε να υπάρχουν παντού στον χώρο που κινείται εκατοντάδες λευκά χαρτιά ώστε να μπορεί να τα αρπάζει όταν τον επισκεπτόταν αιφνιδίως η έμπνευση. Ακόμα και τη δεκαετία του '80 που η επιρροή του στη μόδα είχε ατονήσει, εκείνος συνέχιζε να δημιουργεί τουλάχιστον 30 σκίτσα την ημέρα! «Όταν κλείνω τα μάτια μου, βλέπω χρώματα, υλικά, σχήματα, σιλουέτες» φώναζε.
Από αυτήν τη δημιουργική παρέλαση δεν έλειψαν τα βαρβάτα ονόματα: από τη μεγάλη του μούσα Λορίν Μπακόλ που ταυτίστηκε μαζί του για δεκαετίες μέχρι τον Φιντέλ Κάστρο κι από τη Ραΐσα Γκορμπατσόφ, τον Κλοντ Πομπιντού, τη Δούκισσα του Γουίνδσορ ως τον Τζον Τραβόλτα και τον Ρούντολφ Νουρέγιεφ, όλοι έκατσαν να τους μετρήσει. «Μην ψάχνετε ονόματα, τους έχω ντύσει όλους» επιμένει σε όσους ανιχνεύουν διασημότητες στις άπειρες φωτογραφίες που στολίζουν τους τοίχους των γραφείων του. «Κι όμως, παρά την επιτυχία μου, τίποτα δεν έχει αλλάξει από την δεκαετία του '50. Φυσικά σήμερα έχω πολύ περισσότερα χρήματα. Είμαι πολύ γνωστός. Αλλά ζω με τον ίδιο τρόπο: μόνος μου, στο ισόγειο ενός ξενοδοχείου που μου ανήκει. Έχω φτιάξει μια ξεχωριστή είσοδο για το μικρό μου διαμέρισμα. Προφανώς έχω πολλά σπίτια στο Παρίσι, αλλά δεν πηγαίνω ποτέ σε αυτά».
Η προσωπική του ζωή, όπως και οι δημιουργίες του, ήταν αινιγματική και οι σχέσεις του με τους συναδέλφους στη μόδα μάλλον όχι το δυνατό του σημείο. «Ο Ντιόρ μου έμαθε τι πρέπει να κρύβω και τι να αποκαλύπτω. Για μένα η κομψότητα κρύβεται σε αυτά που δεν φανερώνεις. Σήμερα όλοι δείχνουν τα πάντα. Δεν θέλω να ακούγομαι αναχρονιστικός και βαρετός, αλλά τίποτα δεν με ενδιαφέρει περισσότερο από το ένδυμα. Το σώμα είναι ένα υγρό που παίρνει το σχήμα του αγγείου. Σήμερα όλοι ασχολούνται με το σώμα γι' αυτό η εμφάνιση πάρα πολλών ανθρώπων δεν είναι καθόλου συναρπαστική. Δεν μπορούν να περιστρέφονται όλα γύρω από το σεξ και το κορμί» έλεγε πριν από είκοσι χρόνια σε συνέντευξή του στη La Stampa και μάλλον στον Ντιόρ εξαντλούνταν οι φιλοφρονήσεις του.
Στην ίδια συνέντευξη περιποιήθηκε τους Prada, Gucci και Armani. «Πρόκειται για εμπορικά σήματα, όχι για μόδιστρους. Ο Γκούτσι κατασκεύαζε δερμάτινες βαλίτσες. Ο Βισκόντι μου είχε δωρίσει την πρώτη μου βαλίτσα Gucci. Εγώ έκανα επιτυχία χωρίς χρήματα με μόνο μου όπλο το ταλέντο μου. Δεν με δημιούργησαν οι τράπεζες. Είμαι ο μόνος ιδιοκτήτης της μάρκας μου». «Κι ο Αρμάνι;» τον είχαν ρωτήσει τότε έντρομοι οι Ιταλοί. «Κάνει ρούχα που είναι κομψά, ευκολοφόρετα και όμορφα. Αλλά αυτό δεν είναι η δημιουργικότητα».
Ανοιχτά ομοφυλόφιλος, ο Καρντέν υπήρξε για τέσσερα χρόνια ο σύντροφος ενός έτερου ειδώλου της γαλλικής κουλτούρας: της Ζαν Μορό. «Με το που τον είδα η επίδραση ήταν άμεση. Ήθελα αμέσως να ξαναβρεθούμε. Ήξερα ότι μπορούσε να αγαπήσει μια γυναίκα. Έπρεπε απλώς να είμαι υπομονετική, γλυκιά και να μην τον τρομάξω» είχε κάποτε εκμυστηρευτεί στη Μαργκερίτ Ντιράς για την σχέση τους που τελικά διήρκεσε περισσότερα από τέσσερα χρόνια. «Μου άρεσε πολύ ο Πιερ, ήθελα να γεννήσω το παιδί του αλλά δεν μπόρεσα». Κι εκείνος, όμως, προσμετρώντας τα λάθη της ζωής του ακόμα και σήμερα επιμένει: «Έπρεπε να είχα κάνει ένα παιδί μαζί της».
Σε έναν επίσης μεγάλο έρωτα χρωστά τη γνωριμία του με την Άπω Ανατολή και τον ιαπωνικό πολιτισμό που τόσο τον καθόρισαν. Σε ένα ταξίδι στην Ιαπωνία το 1957 συνάντησε την κουκλίτσα Χιρόκο Ματσουμότο, μοντέλο με χαρακτηριστικό μαύρο καρέ, η οποία δέχεται να τον συνοδεύσει στο Παρίσι, γίνεται η ερωμένη και μούσα του για σχεδόν δέκα χρόνια.
Δύο όνειρα μόνο δεν κατάφερε να εκπληρώσει σε αυτά τα 97 χρόνια ο Μίδας της μόδας. Το πρώτο είναι η δημιουργία οικογένειας. Ποτέ δεν έκρυψε πόσο δύσκολο ήταν για εκείνον –που υπήρξε το νεότερο από τα 11 (!) παιδιά μιας οικογένειας– να μεγαλουργεί χωρίς τη φροντίδα δικών του ανθρώπων και να ζει σήμερα με ελάχιστους επιζώντες συγγενείς. Ο μεγάλος ανιψιός του, Rodrigo Basilicati, αναγράφεται ως διαχειριστής της εταιρείας Pierre Cardin Evolution, αλλά ο Καρντέν αρνιόταν μέχρι πρόσφατα να τον ορίσει ξεκάθαρα κληρονόμο του βασιλείου του.
Το δεύτερο είναι ότι δεν κατάφερε να πάει στο φεγγάρι, απωθημένο που καθόρισε τη στάση του απέναντι στην υψηλή ραπτική και τη ζωή. Έφτασε μόνο ως την πρόβα τζενεράλε, καθώς το 1971 ξεναγήθηκε στους χώρους της NASA και έγινε ο πρώτος άνθρωπος που φόρεσε την ιστορική στολή με την οποία ο Νιλ Άρμστρονγκ πάτησε το πόδι του στη Σελήνη. Ήταν ίσως και η μόνη φορά σε αυτά τα 97 χρόνια που τον γοήτευε κάτι vintage. «Το αγαπημένο μου ένδυμα είναι αυτό που επινοώ για μια ζωή που δεν υπάρχει ακόμα, είναι το ρούχο για τον κόσμο του αύριο. Δεν μπορώ να κοιτώ πίσω. Δεν μου λέει κάτι το παρελθόν. Θέλω μόνο να κοιτώ μπροστά. Και ψηλά» είπε τινάζοντας την αστερόσκονη από πάνω του...
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 2.7.2019
σχόλια