Με επίσημη χρονολογία εμφάνισης το 1930, το σκανδιναβικό design ανήκει στον μοντερνισμό και χαρακτηρίζεται από τη λειτουργικότητα, σε συνδυασμό με την απλότητα των γραμμών του. Οι Σκανδιναβοί σχεδιαστές προσπάθησαν να φέρουν το design πιο κοντά στον άνθρωπο, χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά. Προσπάθησαν, επίσης, να το εκδημοκρατίσουν, χρησιμοποιώντας καινοτόμες τεχνικές που θα επέτρεπαν την παραγωγή αντικειμένων και επίπλων σε λογικές τιμές. Ο σκοπός του σκανδιναβικού design ήταν να βελτιώσει την καθημερινή ζωή, γι’ αυτό και οι περισσότεροι σχεδιαστές ασχολήθηκαν με την κατασκευή επίπλων, φωτιστικών, υφασμάτων, πιάτων και μαγειρικών σκευών. Σχεδόν πάντα είναι εμφανής η φύση στα αντικείμενα αυτά – αφηρημένα σχέδια αλλά και πιο συγκεκριμένα, όπως το σχήμα μιας λίμνης ή ενός κορμού από δέντρο, κομμάτια από φύλλα.
Οι Σκανδιναβοί σχεδιαστές αντιμετωπίζουν το κάθε αντικείμενο ως μονάδα και δημιουργούν τολμηρά, μοναδικά και εμβληματικά κομμάτια. Το υψηλού επιπέδου σκανδιναβικό design ζει μέχρι σήμερα, επαναδημιουργείται και επιβεβαιώνει συνέχεια αυτό που όλοι παραδέχονται όταν αντικρίζουν ένα αντικείμενο αυτής της τεχνοτροπίας: τη διαχρονικότητά του.
Οι απαρχές του σκανδιναβικού design εντοπίζονται το 1845, όταν η σουηδική κοινότητα του βιομηχανικού design ξεκίνησε τη δράση της. Σκοπός τους ήταν να διατηρήσουν και να αναπτύξουν τα χειρωνακτικά επαγγέλματα που ήταν ήδη υψηλών προδιαγραφών. Στις σκανδιναβικές χώρες η βιομηχανοποίηση ήρθε αργότερα σε σχέση με τις γειτονικές χώρες και στην Αμερική και αυτό βοήθησε στη διατήρηση των χειρωνακτικών επαγγελμάτων. Το βασικό χαρακτηριστικό του σκανδιναβικού design είναι σίγουρα η λειτουργικότητα. Για εκατοντάδες χρόνια, η ανάγκη για προϊόντα που να προσφέρουν πάνω απ’ όλα λειτουργικότητα υπήρχε βαθιά στην ψυχή του Σκανδιναβού. Αυτή η ανάγκη δημιουργήθηκε από τους ατέλειωτους, βαριούς χειμώνες και τις πολύ λίγες ώρες ήλιου, που ενέπνευσαν τους Σκανδιναβούς ώστε να δημιουργούν φωτεινά, ανοιχτόχρωμα και πρακτικά περιβάλλοντα. Ήθελαν να κάνουν το οικιακό περιβάλλον τους όσο γινόταν πιο άνετο, με ό,τι είχαν στη διάθεσή τους.
Στις αρχές του 20ού αιώνα όλο και περισσότεροι Σκανδιναβοί μετακομίζουν από την επαρχία στις πόλεις. Η κοινωνία τώρα έχει ανάγκη την επέκταση του design σε ακόμη περισσότερα αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Η αναζήτηση προκειμένου το αντικείμενο να γίνει υψηλής αισθητικής και ποιότητας και ταυτόχρονα να απευθύνεται σε μαζικό κοινό έγινε πολύ έντονη. Η ομορφιά, ο ανθρωπισμός και τα δημοκρατικά ιδανικά ήταν στοιχεία που ζητούσε η εποχή. To σκανδιναβικό design ταρακούνησε τον κόσμο στην Τριενάλε του Μιλάνου το 1947, μία από τις πιο δημοφιλής εκθέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα έπιπλα, τα γυαλικά και τα διάφορα αντικείμενα για το σπίτι από τις σκανδιναβικές χώρες έγιναν ανάρπαστα στην έκθεση και από εκεί, πολύ σύντομα, κατέκλυσαν όλο τον κόσμο. Κατά τη δεκαετία του 1950 η έκθεση ταξίδεψε σε Αμερική και Καναδά, παγιώνοντας τη δημοτικότητα της αισθητικής του σκανδιναβικού design αλλά και των ιδεών του. Καθαρές γραμμές, φως, ουδέτερα χρώματα, στοιχεία από τη φύση, υφάσματα και ο εκδημοκρατισμός του design.
Η πρώτη χρυσή εποχή του σκανδιναβικού design κράτησε από το 1930 μέχρι το 1970. Κατά τη διάρκεια του 1980, το ιταλικό design κερδίζει έδαφος και αφήνει πίσω του το σκανδιναβικό, το οποίο όμως δεν έχει σκοπό να εκλείψει. Κατά τη δεκαετία του 1990 το σκανδιναβικό design επανακάμπτει δυναμικά. Η εμφάνιση της σουηδικής εταιρείας IKEA βοηθάει στην μαζική εξάπλωση της αισθητικής και των ιδεών του σκανδιναβικού design. Οι Σκανδιναβοί σχεδιαστές αντιμετωπίζουν το κάθε αντικείμενο ως μονάδα και δημιουργούν τολμηρά, μοναδικά και εμβληματικά κομμάτια. Το υψηλού επιπέδου σκανδιναβικό design ζει μέχρι σήμερα, επαναδημιουργείται και επιβεβαιώνει συνέχεια αυτό που όλοι παραδέχονται όταν αντικρίζουν ένα αντικείμενο αυτής της τεχνοτροπίας: τη διαχρονικότητά του.
Στην Ελλάδα, η εμφάνιση και η πορεία του ακολουθούν τη διαδρομή που έκανε διεθνώς. Τα λεγόμενα «δανέζικα» έπιπλα, που τώρα βρίσκουμε στα vintage μαγαζιά της πόλης, κυριαρχούσαν στην αγορά τις δεκαετίες 1950-1970. To 1980, το ιταλικό design ανατρέπει την κατάσταση και γίνεται η πρώτη επιλογή στην επίπλωση και στη διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Από το 2000 το σκανδιναβικό design αρχίζει να επιστρέφει στην αγορά, δίνει όμως και την ιδέα σε πολλούς να εισάγουν πολλές αντιγραφές. Η αγορά σήμερα είναι πλημμυρισμένη με κόπιες σκανδιναβικού design, οι οποίες μάλιστα έχουν και διαβαθμίσεις: το ιταλικό (το πιο ακριβό), το τουρκικό (το μέτριο) και το κινέζικο (το πιο φτηνό).
Υπάρχουν, όμως, έξι μαγαζιά στην Αθήνα που κάνουν τη διαφορά και πραγματικά σέβονται την ιστορία, την ποιότητα και την αισθητική του σκανδιναβικού design. Εκεί μπορείς να βρεις αυθεντικά έπιπλα και αντικείμενα καινούργιας παραγωγής από ιστορικούς οίκους επίπλων αλλά και νεότερους. Εμβληματικά κομμάτια από τις δεκαετίες ’40-’70 που παράγονται μέχρι σήμερα, αλλά και καινούργια που συνεχίζουν τη μακρά παράδοση του σκανδιναβικού design.
Roma 5, Ρώμα 8
Κολωνάκι, 210 3601039
Το πιο παλιό μαγαζί που εισάγει έπιπλα και χρηστικά αντικείμενα σκανδιναβικού design στην Αθήνα και παραμένει δυναμικά στην αγορά μέχρι σήμερα. Άνοιξε το 1981 στο Κολωνάκι, στην οδό Ρώμα 5, και πριν από δύο χρόνια μετακόμισε απέναντι, στη Ρώμα 8. Ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού Χρήστος Παπαγεωργίου έχει αφιερώσει τη ζωή του στο έπιπλο και στο χρηστικό αντικείμενο. Εκτός από τις εισαγωγές, το Roma 5 ασχολείται με το βιομηχανικό σχέδιο και την παραγωγή δικών τους αντικειμένων και επίπλων, ενώ διευρύνουν συνέχεια τα όρια του βιομηχανικού design στην Ελλάδα. «Πάντα δίναμε τη γραμμή στην αγορά του επίπλου και πάντα δημιουργούσαμε, κατά κάποιον τρόπο, τις τάσεις στην παραγωγή του επίπλου στην Ελλάδα» λέει ο κ. Παπαγεωργίου. «Με τις επιλογές στις εισαγωγές που κάναμε και συνεχίζουμε να κάνουμε από τις σκανδιναβικές χώρες, αλλά και από άλλες χώρες της Ευρώπης, έχουμε καταφέρει να εκπαιδεύσουμε μια ολόκληρη γενιά, και τώρα τους νεότερους». Το αποκορύφωμα της πορείας του Roma 5 ήρθε όταν, το 2001, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο τούς ανέθεσε τον σχεδιασμό και την κατασκευή της βιβλιοθήκης της Αρχιτεκτονικής στο κτίριο της οδού Αβέρωφ. «Ήταν για εμάς πολύ σημαντικό, η αναγνώριση μιας πορείας και το κίνητρο να συνεχίσουμε ακόμη πιο δυναμικά. Από τότε εντάσσουμε στην παραγωγή μας μια συγκεκριμένη αντίληψη, παρακολουθώντας πάντα τις εξελίξεις. Και μολονότι είναι δύσκολη η περίοδος εξαιτίας της κρίσης, παραμένουμε στην πρώτη γραμμή, και στο εισαγόμενο έπιπλο αλλά και στην παραγωγή δικών μας σειρών». Στο Roma 5 θα βρεις προϊόντα της ιστορικής φινλανδικής εταιρείας Marimekko, της σουηδικής εταιρείας επίπλων Lammhults, προϊόντα της ιστορικής εταιρείας Artek σε design του Alvaar Alto, της νορβηγικής LK hjelle κ.ά.
Myran
Φωκυλίδου 3, Κολωνάκι, 210 3824744
Myran στα δανέζικα θα πει «μυρμήγκι» και το όνομα του μαγαζιού προέρχεται από την ιστορική καρέκλα «Ant Chair» που σχεδιάστηκε από τον Δανό Arne Jacobsen το 1952. Το Myran άνοιξε αρχικά στα Εξάρχεια και ήταν ένα μικρό showroom. Ιδιοκτήτης του μαγαζιού είναι ο Martin Olofsson, Σουηδός που γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη, μεγάλωσε στη Στοκχόλμη, ερωτεύτηκε την Αθήνα, όταν σπούδαζε στο Λονδίνο, και μετακόμισε μόνιμα εδώ. Στην πορεία συνεργάστηκε με την Αγγελική Παπαβασιλείου, με την οποία άνοιξαν το μαγαζί στο Κολωνάκι. «Σκοπός μας είναι να φέρουμε τα καλύτερα κομμάτια σκανδιναβικού design στην Αθήνα» λέει ο Martin. «Όταν ξεκινήσαμε το 2004 ήταν πολύ λίγοι και ψαγμένοι όσοι γνώριζαν το σκανδιναβικό design και την αξία του. Δεν κυκλοφορούσε σχεδόν τίποτα στην αγορά. Θυμάμαι, ανοίξαμε την ίδια εβδομάδα με το IKEA και αυτό μας βοήθησε. Ο κόσμος άρχισε να μαθαίνει το σκανδιναβικό design και να ψάχνει να βρει κάτι και πέρα από το IKEA. Έπειτα από έναν χρόνο μετακομίσαμε στο Κολωνάκι και από τότε έχουμε μόνο ανοδική πορεία. Πλέον έρχονται πολύ περισσότεροι που γνωρίζουν το design και ψάχνουν να βρουν έπιπλα και αντικείμενα για να επιπλώσουν το σπίτι τους. Συνεργαζόμαστε και με πολλά ξενοδοχεία και χώρους εστίασης». Στο Myran θα βρείτε έπιπλα και αντικείμενα κλασικών Σκανδιναβών σχεδιαστών που δραστηριοποιήθηκαν τις δεκαετίες ’40-’70 και τα σχέδιά τους συνεχίζουν να παράγονται μέχρι και σήμερα (Jacobsen, Wegner, Aalto, Fritz Hansen). Επίσης, θα βρείτε και προϊόντα από σύγχρονους Σκανδιναβούς που συνεχίζουν την παράδοση και έχουν διακριθεί στον σχεδιασμό: Muuto, Hay κ.ά.
Box Architects
Χάρητος 9, Κολωνάκι, 210 7248600
To μαγαζί άνοιξε το 2006 και ήταν από τα πρώτα που έφεραν και πάλι το σκανδιναβικό design στην Ελλάδα. «Πριν από 15-20 χρόνια, στην Ελλάδα υπήρχαν εταιρείες που έφερναν προϊόντα σκανδιναβικού design, αλλά μετά αυτό ατόνησε. Άρχισε να επικρατεί το ιταλικό design» λέει ο Κώστας Τσερεγούνης, που μαζί με τη σύζυγό είναι οι ιδιοκτήτες του Box Architects. «Αντιπροσωπεύουμε πολλούς οίκους από τη Σκανδιναβία αποκλειστικά. Εκτός από τη λιανική, ασχολούμαστε με την εστίαση και την παροχή συμβουλευτικής σε θέματα εσωτερικής διακόσμησης. H σύζυγός μου είναι αρχιτέκτονας και είναι αυτή που επιλέγει με ποιες εταιρείες θα συνεργαστούμε. Οι απλές γραμμές και η διαχρονικότητα είναι αυτά που κάνουν το σκανδιναβικό design να ξεχωρίζει. Κυκλοφορούν πολλές απομιμήσεις στο εμπόριο. Κάποιος μπορεί να πάρει κάτι, στους έξι μήνες να του χαλάσει και να χρειαστεί να αγοράσει κάτι καινούργιο. Όσοι πελάτες έρχονται στο Box Architects γνωρίζουν τις εταιρείες, ξέρουν την ιστορία τους και θέλουν να αγοράσουν το original. Το βλέπουν κυρίως ως επένδυση. Προτιμούν να πληρώσουν παραπάνω και να τους μείνει. Οι τιμές του αυθεντικού σκανδιναβικού design είναι medium προς high. Δεν υπάρχουν χαμηλές τιμές, άλλα έχουν πολύ καλό value for money. Χρησιμοποιούν πολύ το ξύλο και αυτό τους διαφοροποιεί από τους Ιταλούς». Στο Box Architects μπορείς να βρεις προϊόντα από τις εταιρείες Secto Design, Carl Hansen, And Tradition, Erik Jorgensen κ.ά
Design Shop
Ολυμπιονικών 186, N. Ψυχικό
Το Design Shop λειτουργεί από το 2008 που ξεκίνησε ως online shop, το πρώτο του είδους. Στη συνέχεια άνοιξε το πρώτο μαγαζί στο Ν. Ψυχικό. «Δουλεύουμε στους τομείς του σκανδιναβικού design, αλλά η γκάμα μας εμπλουτίζεται συνέχεια με καινούργιους κωδικούς» λέει ο Βασίλης Ζαρόγκας, που μαζί με τη σύζυγό του, Δήμητρα Φραντζόγλου, είναι οι ιδιοκτήτες του Design Shop. «Εγώ προέρχομαι από τον χώρο του μάρκετινγκ στον τομέα παραγωγής ξυλείας και η γυναίκα μου δούλευε στο τμήμα εξαγωγών της Neoset. Είμαστε και οι δύο από τον χώρο του επίπλου. Δυστυχώς, και οι δύο εταιρείες έκλεισαν. Στην Ελλάδα παραμένουν μόνο μερικές εταιρείες παραγωγής επίπλου. Η χώρα πρέπει να επικεντρωθεί σε γνήσια σχέδια και όχι σε αντιγραφές, κάτι που συμβαίνει κατά κόρον. Εμείς δείχναμε προτίμηση στο σκανδιναβικό design λόγω προσωπικού γούστου αλλά και λόγω της εμπορικής προσέγγισης. Νιώθαμε ότι κάτι τέτοιο έλειπε από την ελληνική αγορά. Προετοιμαζόμασταν δύο χρόνια πριν ανεβάσουμε το online μαγαζί. Τώρα έχουμε φτιάξει τρία καταστήματα. Ανεβαίνουμε με αργούς, αλλά σταθερούς ρυθμούς». To Design Shop παράγει και δικά του προϊόντα και φέρνει έπιπλα και φωτιστικά αντικείμενα κλασικών Δανών σχεδιαστών που ακολουθούν την παράδοση και νεότερων. Ανάμεσα στους συνολικά 60 οίκους θα βρείτε τους Normann Copenhagen, Hay, AndTradition. «Προσωπικά, θαυμάζω τη minimal φόρμα τους, το ότι κάθε αντικείμενο έχει συνήθως περισσότερες από μία λειτουργίες, τις πολύ καλές τιμές σε σχέση με την ποιότητα και ότι ακολουθούν την έννοια του δημοκρατικού design, δεν είναι ελιτιστές» λέει ο Βασίλης. «Παράγουν και σχεδιάζουν συνέχεια, βγάζουν καινούργιες σειρές τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο. Έχουν απλό σχεδιασμό, αλλά όχι απλοϊκό. Κυκλοφορούν πολλές αντιγραφές, και μάλιστα ακριβές. Πολλοί έχουν βγάλει πολλά λεφτά από αυτό, και είναι ντροπή. Υπάρχουν ακόμη και κάποια ξενοδοχεία στην Ελλάδα που έχουν επιλέξει αντιγραφές. Γενικά, στην Ελλάδα υπάρχει η νοοτροπία τού να αγοράζεις κάτι που φαίνεται ακριβό, αλλά δεν είναι. Λιγότερος κόπος, λιγότερος μόχθος, λιγότερο κόστος, δυστυχώς».
Paraphernalia
Παπαρρηγοπούλου 15, Αθήνα, 213 0343663
To Paraphernalia είναι ένα πολύ ιδιαίτερο μαγαζί στην Παπαρρηγοπούλου, στο κέντρο της Αθήνας. Πουλάει διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα με μια αισθητική που δύσκολα συναντάς σε μαγαζιά της Αθήνας. Τσάντες, φορητά πικάπ, έπιπλα, φωτιστικά που μπορείς να τα προσαρμόσεις στις ανάγκες σου κι ένα σωρό μικροαντικείμενα που μπορούν να κάνουν τη ζωή σου λίγο πιο όμορφη. Ανάμεσα σε αυτά έχουν και πολλά αντικείμενα από νέους Σκανδιναβούς σχεδιαστές. Ο Γιώργος και η Αγγελική που το άνοιξαν ταξίδευαν συχνά κι έβλεπαν προϊόντα που θα ήθελαν να υπάρχουν στην ελληνική αγορά, αλλά κανείς δεν τα έφερνε. Όταν τα πράγματα στην αγορά εργασίας δυσκόλεψαν, αποφάσισαν να ανοίξουν το δικό τους μαγαζί. Τους πήρε μερικούς μήνες για να το προετοιμάσουν και τα Χριστούγεννα του 2014 έκαναν τα εγκαίνια. «Έχουμε 55 διαφορετικούς προμηθευτές. Συνεργαζόμαστε με μικρούς παραγωγούς και εταιρείες από Αγγλία, Σουηδία, Δανία, Ολλανδία, από όλη την Ευρώπη σχεδόν, και έχουμε αδυναμία στα ανακυκλωμένα και επαναχρησιμοποιημένα υλικά – όσο γίνεται προσπαθούμε πάνω σε αυτό το κομμάτι».
Vitra
Κηφισίας 212, Χαλάνδρι
Η ελβετική εταιρεία Vitra μπήκε στην αγορά του επίπλου το 1957, όταν οι ιδρυτές της, Willi και Erika Fehlbaum, άρχισαν να βγάζουν σε παραγωγή τα έπιπλα των Charles & Ray Eames και George Nelson. Το 1967 βγήκε σε παραγωγή η panton chair του Verner Panton, η πρώτη καρέκλα που κατασκευάστηκε αποκλειστικά από πλαστικό. Σήμερα, η Vitra παράγει έπιπλα γνωστών σχεδιαστών, όπως οι Alexander Girard, Jean Prouve, Antonio Citterio, Jasper Morrison, Alberto Meda, Maarten van Severen, Ronan και Erwan Bouroullec, Hella Jongerius και Barber Osgerby, τόσο για οικιακή όσο και για επαγγελματική χρήση. Το κατάστημα στο Χαλάνδρι λειτουργεί είκοσι χρόνια. Εκεί, εκτός από τα ελβετικά έπιπλα της εταιρείας Vitra, μπορείτε να βρείτε και έπιπλα της ιστορικής φινλανδικής εταιρείας Artek, καθώς η Vitra την απέκτησε το 2013. «Υπάρχουν πολλοί που λένε “γιατί να αγοράσω το ακριβό αυθεντικό και όχι το άλλο, που είναι ακριβώς το ίδιο;”. Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι ακριβώς το ίδιο» λέει η Ιωάννα Παραμυθέλη, υπεύθυνη του καταστήματος. «H Vitra δραστηριοποιείται από το 1956 και βγάζει κομμάτια σε παραγωγή. Μια εταιρεία που ήρθε είκοσι ή τριάντα χρόνια μετά, πήρε το σχέδιο και κόπιαρε το αντικείμενο με υλικά παρεμφερή, αλλά κατώτερης ποιότητας, είναι λογικό ότι θα φτιάξει προϊόντα κακής ποιότητας, που δεν θα κρατήσουν για πολύ».
