Η ποίηση που επιστρέφει, τα μυθιστορήματα που ασθμαίνουν, καθώς αίφνης διηγήματα και νουβέλες γίνονται speeders, το κονταροχτύπημα των εκδοτικών οίκων με τα βιβλία των εφημερίδων, η αισιοδοξία πως η οικονομική κρίση δεν θα αγγίξει το βιβλίο: αυτή θα μπορούσε να είναι η σύνοψη για την εικόνα της ελληνικής εκδοτικής αγοράς αυτήν τη στιγμή.
Την περσινή χρονιά, η αγορά του βιβλίου ξαφνικά σταμάτησε τον έντονο βηματισμό των τελευταίων ετών, σαν για να πάρει μια ανάσα, να ξαναδεί ψύχραιμα την κατάσταση και να επιλέξει πώς θα πορευθεί. Έτσι, οι τίτλοι που εκδόθηκαν το 2007 μειώθηκαν κατά 0,8%, ενώ την ίδια ώρα η παραγωγή και διανομή βιβλίων από τον Τύπο εντάθηκε και έφτασε στους 600 νέους τίτλους. Είναι σαφές εξαρχής ότι απέναντι στους παραδοσιακούς εκδότες υπάρχουν δύο εν δυνάμει αντίπαλοι: η παγκόσμια οικονομική κρίση και τα εκδοτικά συγκροτήματα που εκδίδουν και βιβλία.
Η κρίση στηρίζει το βιβλίο;
Παρά την προφανή ευκολία, θα ήταν εξαιρετικά επιπόλαιο να συμπεράνουμε πως η οικονομική κρίση θα μειώσει οπωσδήποτε τις πωλήσεις βιβλίων. Οι Έλληνες εκδότες αισιοδοξούν. Ο Θανάσης Καστανιώτης πιστεύει στις άμυνες που έχουν τα βιβλία, έναντι άλλων πολιτιστικών προϊόντων: «Έχουν μεγαλύτερες αντοχές και ισχυρότερες εφεδρείες επειδή δεν έχουν εξαντλήσει τη διεισδυτικότητά τους σε ευρέα στρώματα του πληθυσμού». Επικαλείται μάλιστα, όπως και ο Δημήτρης Παντελέσκος (εκδότης του Libro, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εκδοτών και Βιβλιοπωλών και του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου) έρευνα που έγινε αυτές τις μέρες στηΓερμανία με αφορμή την πρόσφατη οικονομική κρίση. Όπως φαίνεται, το βιβλίο είναι το μόνο προϊόν που δεν έχει επηρεαστεί και που μάλλον θα μείνει αλώβητο! ΗΛουίζα Ζαούση των εκδόσεων Ωκεανίδα επιστρατεύει την εμπειρία της από αντίστοιχες περιόδους οικονομικής ύφεσης. «Στα χρόνια που ασχολούμαι με τις εκδόσεις έχω σχηματίσει την εντύπωση ότι οι περίοδοι κρίσης δεν επηρεάζουν δραματικά την αγορά του βιβλίου. Ίσως ο κόσμος να βρίσκει στο βιβλίο μια διέξοδο και μια σχετικήοικονομική ψυχαγωγία. Δεν μπορώ πάντως να κάνω εκτίμηση για τους προσεχείς μήνες». Θα μπορούσε άραγε αυτή η συνθήκη να οδηγήσει ακόμη και σε άνοδο των πωλήσεων, όπως έγινε στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο; Τότε ο κόσμος δεν μπορούσε να βγει και έμενε κλεισμένος στο σπίτι διαβάζοντας. «Βέβαια τότε δεν υπήρχε ο ανταγωνισμός της τηλεόρασης» παρατηρεί ο Θάνος Ψυχογιός. «Να επισημάνουμε όμως ότι η τηλεόραση δεν απαιτεί συμμετοχή του θεατή, όπως το βιβλίο του αναγνώστη και άρα αποτελεί την πιο εύκολη και ξεκούραστη επιλογή».
Ένα κεντρικό ζητούμενο -κυρίως σε περιόδους ύφεσης- παραμένει η μείωση της τιμής των βιβλίων. Όλοι οι εκδότες πιστεύουν ότι οι τιμές είναι λογικές, ενώ ο Θανάσης Καστανιώτης δεν κρύβει πως «σε αρκετές περιπτώσεις,επιδοτούμε συνειδητά τις τιμές των βιβλίων για να μπορέσει ο μέσος αναγνώστης να το αγοράσει ευκολότερα». Από την πλευρά του ο Θάνος Ψυχογιός επισημαίνει πως στον εκδοτικό του οίκο δεν έχει γίνει ανατίμηση από το 2001. Μόνο η άνοδος της ζήτησης θα μπορούσαν να οδηγήσει σε μείωση των τιμών. «Η μείωση των τιμών μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν αυξηθεί το τιράζ. Εάν φτάσουμε σε σημείο ένα βιβλίο να πουλά αυτονόητα 10.000 αντίτυπα, τότε η τιμή του θα πέσει. Δυστυχώς, αυτό δεν προβλέπεται να συμβεί στην Ελλάδα» ξεκαθαρίζει ο Δημήτρης Παντελέσκος.
Λιγότερες σελίδες, περισσότεροι τίτλοι
Οι τιμές μένουν σταθερές, όμως η αναγνωστική όρεξη των Ελλήνων τελευταία έχει αλλάξει, καθοδηγώντας και τους συγγραφείς. Τα διηγήματα και οι νουβέλες, η μικρή φόρμα δηλαδή, γίνονται εξαιρετικά δημοφιλείς, όπως διαπιστώνει κανείς κοιτάζοντας τις προσεχείς εκδόσεις των μεγάλων οίκων. Ο Δημήτρης Παντελέσκος διαπιστώνει πως όλο και περισσότεροι συγγραφείς δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους στο διήγημα, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΚΕΒΙ, πέρυσι αυξήθηκε κατά 14,1% η παραγωγή διηγήματος, αφηγήματος και νουβέλας. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, τα βιβλία της ποίησης αυξήθηκαν κατά 6,1%, ενώ οι εκδοτικοί οίκοι που εξέδωσαν ποιητικά βιβλία αυξήθηκαν σε 104. Και εδώ είναι που διαπιστώνουμε μια σαφή εκδοτική τάση: « Η ποίηση είχε γνωρίσει μεγάλη κάμψη τα περασμένα χρόνια και τώραξαναβρίσκει τη θέση της» λέει η Λουίζα Ζαούση, ενώ ο Δημήτρης Παντελέσκος συμπληρώνει ότι οι Έλληνες είχαν πάντα την τάση να γράφουν ποίηση. Για να μην υπάρχουν στρεβλώσεις, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι τα ποιητικά βιβλία είναι συνήθως ολιγοσέλιδα και έχουν χαμηλότερο κόστος για τους εκδότες, αφού συνήθως συμμετέχουν σε αυτό και οι ίδιοι οι ποιητές. Πάντως, ο Θάνος Ψυχογιός πιστεύει πως το φαινόμενο αυτό είναι συγκυριακό«αφού οι Έλληνες -αν και έχουμε τιμηθεί με Νόμπελ- δεν επιλέγουμε να διαβάσουμε ποίηση όσο πρέπει».
Είναι αυτονόητο ότι και το ελληνικό κοινό θα ακολουθήσει τη διεθνή στροφή προς το non fiction. «Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος θα έρθει και στην Ελλάδα» σημειώνει ο Θανάσης Καστανιώτης. «Θα αποκρυσταλλωθεί ως τάση και στη χώρα μας, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι ο μετασχηματισμός αυτός θα επιδράσει με τον τρόπο του και στην παραδοσιακή μυθοπλασία». Τα πολιτικά βιβλία, τα ιστορικά μυθιστορήματα και οι βιογραφίες, τα βιβλία αυτοβοήθειας και εκλαϊκευμένης επιστήμης που απευθύνονται σε ευρύ κοινό αναμένεται να κατακτήσουν σαφώς περισσότερες θέσεις στις προθήκες των βιβλιοπωλείων τους προσεχείς μήνες.
Η επίθεση των εφημερίδων
Το πιο επίμαχο θέμα αυτήν τη στιγμή στην εκδοτική αγορά δεν είναι τόσο η κρίση ή η σχέση που θα αναπτύξουν οι οίκοι με το Διαδίκτυο αλλά η δυναμική παρουσία του Τύπου στη βιβλιοπαραγωγή. Ποντάρουν βέβαια κυρίως σε κλασικούς τίτλους, «ξεχασμένους», όπως του χαρακτηρίζει ο κ. Παντελέσκος. «Επειδή όμως στη χώρα μας τίποτα δεν γίνεται με το σωστό τρόπο, η έκδοση και διανομή βιβλίων από τις εφημερίδες αποτελεί τεράστιο πρόβλημα στον εκδοτικό χώρο. Κακές μεταφράσεις, κακής ποιότητας βιβλία, πρόχειρα φτιαγμένα εθίζουν τον αναγνώστη στη διαμόρφωση κριτηρίων κατώτερης αισθητικής. Αλλά το σοβαρότερο είναι το θέμα του ανταγωνισμού, είναι ανεξέλεγκτος. Τα τηλεοπτικά κανάλια που άρχισαν να βγάζουν βιβλία πια διαφημίζουν τα βιβλία τους συνεχώς, προφανώς χωρίς χρήματα. Ένας εκδότης για την απλή προβολή ενός τίτλου του για μια μόνο φορά θα πρέπει να πληρώσει ένα ποσόν γύρω στις 4.000 ευρώ, που είναι η αξία της διαφήμισης, και το αγγελιόσημο (+20%) - ποσόν απαγορευτικό. Εάν η πολιτεία θέλει να βοηθήσει το βιβλίο, όπως έχει υποχρέωση, θα πρέπει να κοιτάξει σοβαρά τα θέματα του ανταγωνισμού, εφόσον στην εποχή μας οι αλυσίδες και οι πολυεθνικές τείνουν να μας αφανίσουν όλους».
σχόλια