Σ' έχουν επηρεάσει τα τελευταία γεγονότα;
Δεν μπορώ να μένω ανεπηρέαστος και προβληματίζομαι σοβαρά για το ρόλο που παίζουν σήμερα καλλιτέχνες και πνευματικοί άνθρωποι, κρίνοντας από το γεγονός ότι είναι τα σύνολα που αργούν περισσότερο απ' όλους να αντιδράσουν σ' ό,τι συμβαίνει. Θαρρείς πως είναι ανίκανοι να αρθρώσουν μία λέξη ουσίας, να τολμήσουν να πάρουν θέση - κι ίσως εγώ πρώτος να είμαι ο περισσότερο αξιοθρήνητος. Αλλά όταν οι καλλιτέχνες δέχονται να διαφημίζουν τράπεζες και πολυεθνικές, πώς να μιλήσουν και τι να πουν; Ότι τα μαγαζιά ήταν ήδη καμένα από τα χρέη στις τράπεζες, προτού τα κάψουν οι «ταραξίες»;
Νιώθεις κι εσύ ότι το σύστημα έχει τη δυνατότητα να απορροφά ακόμη και τον πιο δυνατό κραδασμό, χωρίς κάτι ν' αλλάζει;
Ναι. Μας εκπαιδεύει, μας συνηθίζει να μην περιμένουμε ότι κάτι μπορεί ν' αλλάξει. Είναι αυτό που λέει ο Κολτές στον Τσούκο, ότι τίποτα δεν μπορεί ν' αλλάξει τη ροή των πραγμάτων κι ότι είμαστε όλοι μέσα σ' ένα τρένο που δεν πρόκειται να εκτροχιαστεί με τίποτα. Κι ας είναι η κατάσταση πραγματικά έκρυθμη, πραγματικά δολοφονική.
Τα τελευταία γεγονότα έχουν το χαρακτήρα εξέγερσης;
Μοιάζει με εξέγερση, αλλά όταν λείπει η συστηματική σκέψη από πίσω, δεν μπορεί να είναι εξέγερση. Αλλά πού είναι οι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου ώστε να δώσουν τα πραγματικά ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτού που συμβαίνει; Αυτό που διαπιστώνω είναι ότι βουβαινόμαστε ολοένα και πιο πολύ και προσχωρούμε σε μια συνθήκη ήττας. Στα 28 μου νιώθω ήδη κληρονόμος μίας τρομερής ήττας σε κάθε επίπεδο, σε πολιτικό, προσωπικό, επαγγελματικό, εκφραστικό...
Εντάξει για τα υπόλοιπα, αλλά ήττα σε επαγγελματικό επίπεδο γιατί;
Γιατί αυτήν τη στιγμή νιώθω σαν κλόουν. Μ' αυτά που συμβαίνουν η ψυχή μου μού λέει να μην πάω να παίξω. Δεν έπρεπε να παίζω, αν ήθελα να ήμουν συνεπής σε αυτά που πιστεύω και σ' αυτά που μου έχει κινητοποιήσει μέσα μου το έργο του Κολτές.
Τι δηλαδή;
Το θέατρο είναι μια διόγκωση, μία διαστολή της στιγμής, δεν έχει να κάνει με περιπτωσιολογίες. Ο Κολτές, γνωρίζοντας ότι δεν του μένει πολλή ζωή όταν έγραφε το έργο, ήθελε να δώσει μια δικαίωση στον Τσούκο. Όχι μόνο τον δικαιώνει, αυτόν που οι πολλοί θα χαρακτήριζαν σχιζοφρενή δολοφόνο, αλλά τον αποθεώνει - τον βγάζει στον ήλιο, όπως συνέβη με τη Μήδεια του Ευριπίδη. Ο Τσούκο είναι στην πραγματικότητα ο αθώος, κι αυτός είναι ο λόγος που το έργο είναι ενοχλητικό και προκάλεσε τόσες αντιδράσεις στη Γαλλία όταν πρωτοπαρουσιάστηκε. Όλα τα πρόσωπα στο έργο είναι κατά μία έννοια δολοφόνοι, όπως όλοι μας είμαστε δυνάμει δολοφόνοι κι ένα τίποτα μας χωρίζει από το να σκοτώσουμε πραγματικά κάποιον.
Το βέβαιο είναι ότι ο Τσούκο μοιάζει πολύ μ' όλα αυτά τα νέα παιδιά που μεγαλώνουν σε μια έρημο χωρίς πίστη και ιδεολογία, και που σε ανύποπτη στιγμή θα μπορούσαν να πάρουν ένα όπλο και να σκοτώσουν αδιακρίτως όποιον βρεθεί μπροστά τους.
Όποιες κοινωνικές, ψυχολογικές πολιτικές ερμηνείες δώσουμε για τέτοια φαινόμενα, δεν ξέρω πόσο πειστικές θα είναι στην ερμηνεία τους. Ο Τσούκο σκοτώνει ένα παιδί, αλλά αφού εκτεθεί σ' ένα πλήθος που, σαν να ήταν καθισμένο μπροστά στη τηλεόραση, αδημονεί να δει τι άλλο θα κάνει ακόμη ο θύτης. Ο Τσούκο είναι το πραγματικό θύμα. Δηλαδή ο Κολτές αντιστρέφει την αναμενόμενη σχέση και ισορροπία στην ευθύνη του κακού. Γι' αυτό και είναι ο πιο δύσκολος ρόλος που έχω ερμηνεύσει ποτέ. Έπειτα ο θάνατος είναι παρών σ' όλες τις σκηνές.
Σε διακόπτω, αλλά μου ήρθε στο μυαλό εκείνο που λέει ο Βαλερί λέει στον Κύριο Τεστ: «Τι πειρασμός, ωστόσο, ο θάνατος».
Ναι, και ο Βιτγκενστάιν έγραψε κάτι που με βοήθησε πολύ σε σχέση με το ρόλο. Λέει ότι οι ήρωες κοιτούν το θάνατο στα μάτια και όχι μόνο την εικόνα του. Το ίδιο πρέπει να κάνουν και οι ηθοποιοί, να κοιτούν το θάνατο στα μάτια, γιατί ο ηθοποιός μπορεί να παίξει πολύ καλά το ρόλο του ήρωα πολλές φορές στο θέατρο, αναγκαστικά όμως ως άνθρωπος θα πεθάνει. Κι ήρθε κι ο θάνατος του Κωνσταντίνου Παπαχρόνη, τον οποίο γνώριζα από την πρώτη στιγμή που ασχολήθηκα με το θέατρο κι είχαμε παίξει και μαζί, και φόρτισε κι άλλο τη σχέση μου με το ρόλο. Όταν λέω στη σκηνή ότι θέλω να πεθάνω γιατί δεν αντέχω, αισθάνομαι ότι δεν δικαιούμαι να «παίζω», να καμώνομαι. Μία άλλη φράση που με κινητοποίησε πολύ είναι του Βάλτερ Μπένγιαμιν που είπε πως ό,τι αφηγούμαστε είναι μια πληροφορία θανάτου.
Πώς σε βοήθησε ακριβώς;
Μεταφέρω πληροφορίες θανάτου σαν δειλός και φοβισμένος άνθρωπος που είμαι, σαν ηθοποιός στην Ελλάδα σήμερα, δηλαδή προβληματικός, ανεκπαίδευτος, τεμπέλης, σαν πολιτικό ον με αριστερές ιδέες και απλώς άνθρωπος που πρόκειται να πεθάνει. Ό,τι εκφράζω δεν γίνεται παρά να διακυβεύεται, προσπαθώντας να αποδώσω έναν ρόλο σαν τον Τσούκο.
Αλλά από την άλλη, βλέποντας καθαρά, δεν ανοίγονται τα φτερά σου, ακόμη κι αν γύρω επικρατεί βαθύ σκοτάδι;
Ποια φτερά, όταν η κυρίαρχη αίσθηση είναι αυτή της προσχώρησης στην ήττα; Κι όλα είναι τόσο πολύπλοκα κι η έλλειψη της τόλμης τόσο μεγάλη σε κάθε επίπεδο, στις σχέσεις των ανθρώπων, στη φιλία, στις σχέσεις ανδρών και γυναικών, στον έρωτα, στη σχέση μας με την οικογένεια ή το κοινωνικό σύνολο. Βουλιάζουμε στη βουβαμάρα και δεν ξέρω πού μπορεί να βρει κανείς ενέργεια να αντισταθεί. Σκέφτομαι τον Κολτές ή την μεγάλη του αγάπη, τον Ρεμπό, και καταλήγω ότι ο θάνατος, ο πρώιμος θάνατος, είναι η μόνη πιθανή κατάληξη, όταν ζεις τη ζωή με μεγάλη πυκνότητα. Και ο Μαγιακόβσκι, που αγαπώ πολύ, έζησε επίσης ζωή ανάλογης συμπύκνωσης.
Θα παίξεις και στον Φάουσττου Γκαίτε, σ' αυτήν την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου που θα σκηνοθέτησουν πέντε (η ομάδα Blitz, o Γιώργος Γάλλος, η Ηρώ Χιώτη, ο Αργύρης Ξάφης και ο Βασίλης Μαυρογεωργίου);
Χαίρομαι πολύ που είμαι σ' αυτή την ιστορία. Πέντε σκηνοθέτες, πέντε ηθοποιοί. Είναι ευλογημένη στιγμή, με την έννοια ότι αποτελεί συνάντηση μιας γενιάς, ανθρώπων που είναι από 28 έως 38 χρόνων. Είναι μια ευκαιρία να δοκιμάσουμε να εκφράσουμε πράγματα που μας απασχολούν βαθιά στη ζωή και στο θέατρο. Κι αν κατάφερα να μπω σε μια δημιουργική διαδικασία με την ερμηνεία του Τσούκο, είναι επειδή μου έδωσε δύναμη η συνάντηση των ανθρώπων αυτού του Φάουστ.
Τι είναι ο Φάουσττελικά;
Εξαρτάται από την ανάγνωση που θα κάνεις. Ο Φάουστδεν έχει ζήσει αρκετά, είναι ένα σκουλήκι της βιβλιοθήκης. Είναι αποκομμένος από το τι συμβαίνει πραγματικά στην κοινωνία, ανάμεσα στους ανθρώπους. Προκειμένου να «διαιωνίσει τη στιγμή», όπως λέει, σκοτώνει τη Μαργαρίτα, συσσωρεύει γύρω του πτώματα. Μπορεί να το διαβάσεις από διαφορετικές σκοπιές κι όλες να είναι σωστές: ας πούμε ο Μαρτάλερ δίνει στονΦάουστ μια διάσταση κωμική και σχεδόν αποκρουστική. Ο Ταλχάιμερ, πάλι, αντιμετωπίζει τον Φάουστ ως σύμβολο της αστείρευτης γερμανικής δύναμης (βασικό εξαγώγιμο γερμανικό προϊόν), από την άλλη περνάει ότι αυτό που οΦάουστ αναζητά είναι πολύ υψηλό και άγιο. Άρα το θέμα είναι ποιον Φάουστ θα επιλέξεις να φωτίσεις. Εμείς τώρα, σ' ένα έργο όπου η σχέση του Φάουστ με τη Μαργαρίτα είναι βασική, δεν μπορούμε να μην κάνουμε αναγωγές στις δικές μας εμπειρίες μας και, ναι, ο έρωτας σήμερα είναι ένα θρίλερ.
Είναι δηλαδή οι ερωτικές σχέσεις σήμερα πιο δύσκολες απ' ό,τι ήταν πάντα;
Αυτό που βλέπω πάντως είναι ότι δεν υπάρχει τόλμη, μόνο φόβος και ανασφάλεια. Βλέπω ανεγκέφαλους άνδρες, δειλούς ή κτηνώδεις, ή και ταυτόχρονα και τα δύο, και γυναίκες που έχουν υιοθετήσει τον ακκισμό ως βασικό χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς τους ή τόσα αντρικά χαρακτηριστικά. Η σύγχυση στους ρόλους, στις νοοτροπίες και στις συμπεριφορές είναι τρομακτική.
Γι' αυτό, νομίζω, το θέατρο είναι χρήσιμο. Εκεί βλέπεις πως το προσωπικό σου βίωμα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε κάτι άλλο. Είναι μια διαδικασία διαφωτιστική και παρηγορητική ταυτόχρονα.
Έτσι θα έπρεπε να είναι. Λέει μια υπέροχη φράση ο Κολτές, ότι ενώ απεχθάνεται το θέατρο, γιατί δεν είναι ζωή, και γίνεται συνήθως κακά, επιστρέφει σ' αυτό και το αγαπάει επειδή είναι το μόνο μέρος που η ζωή μπορεί να παρατηρήσει τον εαυτό της. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το εκμεταλλευτεί το θέατρο. Δεν μιλάμε θεωρητικά, αλλά γιατί είναι κάτι που οφείλουμε να προσπαθήσουμε.
Πώς βλέπεις την Αριστερά;
Ψηφίζω ΚΚΕ κι όχι μόνο επειδή είναι οικογενειακή παράδοση-είμαι πια σε μια ηλικία που θα μπορούσα να τη σπάσω- αλλά επειδή μόνο στην Αριστερά βλέπω ελπίδα. Ωστόσο είναι ανίκανη αυτήν τη στιγμή να έχει ταχύτητα στην αντίληψή της για να μπορεί εκφράσει αυτό που συμβαίνει και να δώσει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά μιας εξέγερσης. Δεν επιτρέπεται στην ultra Αριστερά που διαμορφώνεται αυτήν τη στιγμή στο μεσογειακό τόξο να μην αναλαμβάνει τον ρόλο της πρωτοπορίας, αλλά κάθε κομμάτι της να προσπαθεί να κατοχυρώσει τα κεκτημένα, περιχαρακώνοντας το μέρος που έχει ορίσει ότι της αναλογεί. Ούτε το ΚΚΕ επιτρέπεται, για να μην κακοχαρακτηριστεί από τους μικροαστούς, να μην τολμά να μιλήσει πολύ ριζοσπαστικά, ακόμη και ακραία, αν χρειαστεί. Στο μέρος που μου αναλογεί θα ήθελα να συμμετέχω πιο ενεργά. Τρεις φορές σταματήσαμε την πρόβα του Φάουστ και βγήκαμε έξω. ΠοιονΦάουστ και μέσα σε τι, σε ποια πραγματικότητα είσαι καλλιτέχνης; Δεν θέλω να δεχθώ αυτό που λέει ο Καρούζος, ότι προτείνουμε την αλήθεια απέναντι στην πραγματικότητα, αλλά η πραγματικότητα είναι κωφάλαλη. Αλλιώς, το να κάνω θέατρο δεν βλέπω να λέει κάτι.
σχόλια