Όπως έχω ξαναγράψει, στο Facebook group ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ, γίνεται ένα πολύ ενδιαφέρον πρότζεκτ: κόσμος φωτογραφίζει τη θέα απ' το μπαλκόνι του σπιτιού ή της δουλειάς του και την ανεβάζει.
Έτσι δημιουργείται ένα ατελείωτο ψηφιδωτό με εικόνες τις πόλεις, την ιδέα για το οποίο είχε η Γιάννα Ανδρεάδη.
Σήμερα, δημοσιεύω 29 φωτογραφίες απ' το πρότζεκτ (με την άδεια όλων των δημιουργών τους) και ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο της Ιωάννας Γαλανάκη, εμπνευσμένο απ' τις φωτογραφίες.
(α) 'Παράθυρα-εμπειρίες'
-Φωτογραφίες-στιγμιότυπα που αποκαλύπτουν την πόλη, που αφηγούνται ιστορίες και που μαζί συνθέτουν μια κοινή 'έκφραση' της σύγχρονης Αθήνας. Οι κάτοικοι-φωτογράφοι αποτυπώνοντας τη θέα από τα παράθυρά τους ταυτόχρονα αποτυπώνουν μέρος του απροσπέλαστου εσωτερικού τους χώρου, όπου με μοναδικό τρόπο για τον καθένα, βιώνεται η εμπειρία της πόλης. Από το κάθε παράθυρο, με την κάθε νέα λήψη αναδύεται και προβάλλεται μια άλλη θέα ζωής που στη συνέχεια μετατρέπεται σε κοινή εμπειρία. Ο κοινός εσωτερικός τόπος που είναι το βίωμα της πόλης μεταγράφεται μ' αυτόν τον τρόπο σε μια νέα 'συνάντηση', σε μια καινούργια, κοινή εμπειρία της Αθήνας. Ωστόσο τα στιγμιότυπα μέσα από τα κάδρα των παραθύρων δεν παύουν να είναι ερμηνείες και όχι απλές όψεις/θέες μιας δεδομένης στιγμής. Όσοι οι φωτογράφοι τόσες και οι διαφορετικές όψεις/απόψεις και όσο πολλαπλασιάζονται οι φωτογράφοι τόσο πολλαπλασιάζονται οι όψεις/ερμηνείες και συνακόλουθα οι νέες κοινές εμπειρίες που προκύπτουν. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά φιλόδοξο πρότζεκτ αφού στοχεύει στο άπειρο. Δυνητικά τα στιγμιότυπα μπορούν να συνεχιστούν ες αεί, αφού οι ίδιοι φωτογράφοι σε άλλες χρονικές στιγμές, από τα ίδια ή από διαφορετικά παράθυρα, θα μπορούσαν να αποτυπώνουν διαρκώς νέες και διαφορετικές απόψεις της πόλης.
-Όταν αντιγράφεις κάτι, τότε, αυτό αποκτά μια άλλη, εσωτερική υπόσταση καθώς όπως λέει ο Μπένγιαμιν χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την αντιγραφή κειμένων, 'μόνο το αντιγραμμένο κείμενο κυριαρχεί στην ψυχή αυτού που ασχολείται μαζί του'. Αν υποθέσουμε λοιπόν πως μέσα από το φακό, πίσω από το κάδρο ενός παραθύρου, αντιγράφεται μια πραγματικότητα τότε αυτή η 'αντιγραμμένη' εξωτερική πραγματικότητα, που είναι ταυτόχρονα και εσωτερικό τοπίο, διανοίγει νέες, δυναμικές προοπτικές στο κοινό βίωμα της Αθήνας.
(β) Angelus Novus
-Τα ερείπια της πόλης φωτογραφίζονται και ξανά - φωτογραφίζονται με επιμονή και εμμονή. Αλλά φωτογραφίζονται ως παρελθόν ή ως παρόν; «Το παρελθόν δεν είναι ποτέ νεκρό, δεν είναι καν παρελθόν» . Ερείπια-θεατρικό σκηνικό ή ερείπια-παρόντα που περικλείουν στην κάθε στιγμή κάτι νέο και σύγχρονο μέσα στο αόρατο κέλυφός τους; Ο φωτογράφος, όπως και ο αντιγραφέας ενός κειμένου συνεχώς ανακαλύπτουν όλα αυτά που για τον 'μακρινό' παρατηρητή είναι ανύπαρκτα. Στην Αθήνα ο φωτογράφος γίνεται αντιγραφέας και ο αντιγραφέας φωτογράφος. Ο φωτογράφος φωτογραφίζοντας εκτελεί ασκήσεις μνήμης. Ασκούμενος στα όρια της μνήμης, αναζητώντας ολόκληρη την μνήμη.
-Η θέα της Ακρόπολης ως 'ερμηνεία', εν μέσω σύγχρονων αστικών 'ερειπίων', χαρτογραφημένη και φωτογραφημένη κατ' εξοχήν 'αφ' υψηλού', σε συσκευασία δώρου, έτοιμη για την λαίμαργη οπτική κατανάλωσή της. Η θέα από τις ταράτσες, εξ ορισμού απογειωμένη. Από χαμηλά η επαφή γίνεται πιο προβληματική. Ο Παρθενώνας μοιάζει να επικρέμεται στον ουράνιο θόλο της Αθήνας σχεδόν σαν άλλος άχρονος Θεός. Όπως στο έργο του Giuseppe Lo Schiavo, 'αποκαθαρμένος και άμωμος', επιπλέει σε απόσταση ασφαλείας. Στις λήψεις διακρίνεται μια διαρκής εκτόξευση! Σαν κάποτε να μην ενδιαφέρει καθόλου η ίδια η πόλη παρά μόνο το 'έξω' απ' αυτήν. Ο βράχος, ένας μακρινός συγγενής που μιλά με λόγια βαριά και που στο τέλος σε κουράζει. Ίσως οι πιο πολλοί απλά να προτιμούσαν μια άλλη πόλη ή την μετανάστευση. Κι όμως, μέσα στις αποσκευές τους γλιστράει ανύποπτα κι αυτός εδώ ο 'ιερός' βράχος. Ακρόπολη ως κάτι αναπόφευκτο. Το αρχικό εκείνο «Α» σαν στερητικό, υποδηλώνει μια θλιβερή, απροσδιόριστη απουσία.
(γ) Η πόλη ως ξένη και ως οικεία 'χώρα'
-Ερείπια προσωπικά, ανώνυμα. Μέσα ή πίσω απ' ό,τι έχει απομένει: μια σιδερένια πόρτα, ένα φυτό, ένα δέντρο. Οι πίσω αυλές εν είδει παρασκηνίων. Σημάδια και υποψίες. Μεταλλικά χωρίσματα μπαλκονιών σαν τροχοί μαρτυρίου διαμελίζουν. Φυτά φροντισμένα παράξενα, σα νεκρές φύσεις. Ένα ξεχασμένο δέντρο που ζει, το χώμα ως εξαίρεση, κάποτε ως γραφικότητα.
-Θέα μέσα απ' το παράθυρο ενός γραφείου, μούχλα δεκαετίας του ογδόντα. Αισθήσεις: αφή/σκόνη, ακοή/χαλασμένο ξύλινο πάτωμα. Έκτη αίσθηση: η βεβαιότητα των στριμωγμένων μεταναστών στους κάτω ορόφους, η ματαίωση σαν το πετρωμένο πουλί σε κείνη την φωτογραφία από το Μέτς, το 1989. Μια χρονολογία που σήμερα μοιάζει απίθανα νεανική, που τότε έμοιαζε –θυμάμαι- απίθανα οριστική λες δεν μπορούσε να μετρηθεί ο χρόνος και πολύ παραπέρα.
-Η μυστική συμφωνία της πόλης: όλα να παρεπιδημούν ελεύθερα, το ένα δίπλα στο άλλο, κεραίες τηλεόρασης κυματίζουν πανηγυρικά στο δειλινό και 'νεοκλασικοί αντικατοπτρισμοί' θαρρούν ότι τους αντιστέκονται. Κι ο ουρανός της πόλης θέατρο σκιών που πάνω του προβάλλονται συννεφιασμένα σύμβολα μιας αυτόματης γραφής.
-Μια σιωπηρή πορεία, σαν κηδεία μέσα σε βροχή. Μια κόκκινη ομπρέλα δηλώνει την παραφωνία ως alter ego. Στο ίδιο κάδρο μνήμες ασύνδετες, η μια να καταπίνει την άλλη.
-Μπαλκόνια που κάποτε μοιάζουν τόσο ατσαλάκωτα, σχεδόν αχειροποίητα. Σκέφτομαι τους ιδιοκτήτες τους, προσπαθώ να μαντέψω την μυστική πηγή της νεκρής τελειότητας.
-Μερικές φορές δεν φωτογραφίζεται ένα δέντρο ή μια σιδερένια πόρτα μα ένα μικρό ισόγειο σπίτι που δραπέτευσε. Τότε εννοείς τι θα πει ύψος, ξαφνικά αισθάνεσαι πολύ ψηλός και ντρέπεσαι, νοιώθεις ένοχος, σαν να ψήλωσες κλέβοντας το γάλα. Από ψηλά, από τους πάνω ορόφους, μια άλλη, 'άνω πόλις' ξεχωρίζει. Για τους κατοίκους των άνω ορόφων η κάτω πόλη είναι μια πόλη αόρατη.
-Κάπου στα βόρεια: ένας βαριεστημένος σκύλος, σεζ-λονγκ αφθονία και πλάγιοι ηλιακοί συλλέκτες. Γύρω-γύρω λόφοι μισόγυμνοι, καχεκτικοί. / «Περιβόλια στην Μπενάκη, λεμονιές στην Κοραή» «μένω στην Καλλιθέα κι αγαπάω μια Κική – μόνο έτσι η ζωή είναι ωραία». / Στην οικία Κατακουζηνού, βυθισμένος σε μια πολυθρόνα, ο Τσαρούχης ακόμη επιμένει ότι δεν έχει κανένα απολύτως νόημα το να αγωνίζεσαι για να κερδίσεις την εκτίμηση όσων δεν εκτιμάς.
-Πλατεία Βικτωρίας: η πλατεία μοιάζει σχεδόν έρημη. Μέσα μου αναδύεται μια μνήμη: ο 'σύντροφος' που είχε έρθει τότε ειδικά, σε μια ύστατη προσπάθεια να με πείσει. Σχεδόν γοητευτικός, φορούσε γυαλιά με μεταλλικό σκελετό, τα μαλλιά του αλαζονικά ακατάστατα. Βυθισμένος στην ήττα του απηύδησε στο τέλος: 'εσένα και το σύντροφο Χαλβατζή αν ήταν να σου φέρναμε...'. Πλατεία Βικτωρίας, ακόμη τώρα, χωρίς φωνή στεγνό μελάνι τ' όνομά του.
-Ακρόπολη σε νιοστή προσωπική επανάληψη. Η φωτογραφική λήψη παρασύρει τον «ιερό» βράχο λίγο πιο κοντά. Το πράσινο των φυτών και των γύρω δέντρων μοιάζει χρώμα βιομηχανικό, σε απορροφά, επιβάλλει τη δική του μονοχρωμία. Χίλιες και μια όψεις του «ιερού», κι όμως η έκπληξη πάντα καραδοκεί: από την λεωφόρο Συγγρού, από την Καλλιθέα, από το 'ταμείο' του καθενός κι απ' τη δική του ώρα, μέσα από το κάθε εγώ ένας άλλος βράχος, ένας άλλος σάρκινος Παρθενώνας-τύραννος που δεν μπορεί με τίποτα να ανατραπεί, που τα κύτταρά του διαρκώς αναπλάθονται: «Όλα σ' αυτό εδώ το σώμα ενσαρκωμένα. Όχι έξω, όχι αλλού. Όλα εδώ. Αόρατα. Μέσα εδώ. Χωρίς να το ξέρεις. Χωρίς να το δείχνεις. Χωρίς να το διεκδικείς. Δικό σου χωρίς να σου ανήκει. Χωρίς. Αυτό είναι η μνήμη. Χωρίς.» Τα βράδια βράχος και ναός γίνονται μια καύτρα, κάτι σαν πυρακτωμένο κάρβουνο που σε απειλεί σαγηνευτικά. Έπειτα η καύτρα σβήνει πάνω στο δέρμα του πρωινού ύπνου και ξαφνικά σε ξυπνά απ' τον εφιάλτη.
-Δεν είναι ποτέ μόνο ο βράχος, ποτέ μόνο ο ναός, μαζί είναι πάντοτε εκείνη η πρώτη φορά που περπατήσαμε εκεί, τότε που όλα γύρω αφορούσαν το μέλλον. Το κάθε τώρα κρέμεται από ένα εσωτερικό κάδρο που καθορίζει, που παραμορφώνει. Το άλγος της νοσταλγίας. Κι όμως ένα βλέμμα, χωρίς καθόλου λύπη εντός του, τόλμησε να δει (και να φωτογραφίσει) ανάμεσα στο δάσος των κιόνων του ναού μια καπνοδόχο!
-Κολωνός, ένα δέντρο σε μια αυλή το βράδυ: ένας μυστικός Καραβάτζιο.
Ίχνη ζωής πίσω απ' το φθαρμένο τίποτα, μετατόπιση μιας ελάχιστης ελπίδας./ Ίλιον, αυτή η πόλη είναι εν τέλει πολλές πόλεις μαζί και μαζί καμιά πόλη. Μια διαρκής προσωρινότητα, κάτι που θ' αλλάξει στο μέλλον που θα είναι πάντοτε το μέλλον, για το κάθε σήμερα θα είναι το αύριό του.
-Το τέλος είναι πάντοτε επιστροφή, στον τόπο του εγκλήματος: 'θα 'θελα αυτήν την μνήμη να την πω.../Μα εσβύσθη πια...' . Ήταν εκεί, εντός του (Νέου) Μουσείου της Ακρόπολης, που μία νύχτα εσβύσθη...
σχόλια