A cage went in search of a bird
Franz Kafka
Από που μπορείς να πιαστείς όταν όλα σου τριγύρω καταρρέουν; Ποιές είναι οι δυνατότητες διαφυγής όταν ένας κόσμος ολόκληρος γκρεμίζεται κι εσύ μένεις σαρωμένος, χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο να πελαγοδρομείς, ως παράπλευρη απώλεια εγκλωβισμένος ανάμεσα στο γλυκό παρελθόν, το τρομακτικό παρόν και το αβέβαιο μέλλον; Μπορείς να υπάρξεις όταν τα πάντα στροβιλίζονται πυρετικά γύρω από τον κεντρικό πυρήνα της αναζήτησης προοπτικής, εργασίας, τροφής;
Η Πείνα σημαίνει γείωση, όλες σου οι λύπες σαρώνονται από την παντοδυναμία της, τα πράγματα σημαίνουν θάνατο και τα πάντα ακινητούν στο τώρα. Μονάχα το κελαϊδισμα ενός καναρινιού σε κρατάει ζωντανό, σ' επαφή με την ποιητική σου ύπαρξη, με το φως και την τροφή της ονειροπόλησης. Με την τρομακτική ωφελιμότητα του ανώφελου. Δηλαδή με μια από τις βασικές λειτουργίες της Τέχνης η οποία όταν οι καιροί αγριεύουν, όπως τώρα, ίσως μονάχα αυτή έχει την δυνατότητα να δράσει ως πυκνό δίχτυ ασφαλείας μιας κοινωνίας που οι συνειρμοί, οι μύθοι και οι προβολές έχουν υποστεί αδιαφιλονίκητα σοκ.
Ο 22χρονος ήρωας (τον οποίο υποδύεται λεπταίσθητα και με σπάνια στόφα ο εξαιρετικός Γιάννης Παπαδόπουλος) της νέας ταινίας του Έκτορα Λυγίζου Το Αγόρι Τρώει το Φαγητό Του Πουλιού, βιώνει αυτή τη συνθήκη κατάσαρκα. Κρεμασμένος στο σκοινί μιας ακυρωμένης ύπαρξης, ανίκανος να χρησιμοποιήσει το καλλιτεχνικό του χάρισμα (διαθέτει μια υπέροχη φωνή κόντρα τενόρου), χωρίς φίλους, εργασία, χρήματα κυλάει ως αδύναμος κρίκος σιγά σιγά στο δάπεδο μιας αυλής που στο τέλος γίνεται πελώρια και τον καταπίνει. Η αυλή της Κρίσης, ένα ολόκληρο σύμπαν που καταπίνει δαρβινικά τα πιο αδύναμα παιδιά της, τον ίδιο της τον εαυτό για να γεννήσει την επόμενη κατάσταση.
Η απελπισία δεν είναι αμέτοχη εδώ, κάθε άλλο. Καθρεφτίζεται έκπαγλα στο διάφανο πρόσωπο του αγοριού και ο Λυγίζος την κινηματογραφεί πυκνά, σχεδόν δαμιανικά ακολουθώντας τον πρωταγωνιστή του με την κάμερα στο χέρι. Το αγόρι υποφέρει και μαζί του υποφέρουμε κι εμείς καθώς παρακολουθούμε ως θεατές την καθοδό του αλλά το μαρτύριο της καθόδου αυτής έχει κάτι το σχεδό εξαγνιστικό. Ανεπαίσθητες μετατοπίσεις, τριξίματα κλαδιών, μετεωρισμοί στην άβυσσο (της αφιλόξενης και εχθρικής πια Αθήνας αλλά και της ίδιας του της ύπαρξης), αργόσυρτα δευτερόλεπτα προς αναζήτηση τροφής, ένα φύλλο που στροβιλίζεται αέναα μέχρι να πέσει. Και να ξανασηκωθεί.
Αυτή η αίσθηση του ξανασηκώματος μπορεί να μην δηλώνεται ξεκάθαρα αλλά υπονοείται. Και από τον τρόπο της κινηματογράφησης και από το παίξιμο του ήρωα και από την ίδια την εσωτερική μουσική της ταινίας. Ναι, Το Αγόρι Τρώει το Φαγητό Του Πουλιού είναι ένα ρέκβιεμ, μια αποτύπωση ενός ανθρώπου σε πτώση αλλά παράλληλα είναι και ένας ύμνος στην ανθρώπινη δύναμη και στην θέληση για ζωή.
Το αγόρι γνωρίζει πως έχει χάσει τα πάντα αλλά διαισθάνεται πως όσο έχει την δυνατότητα να κρατάει την φλόγα του κεριού αναμμένη (κάπως δηλαδή σαν τον ήρωα της ταρκοφσκικής Νοσταλγίας) όλα ίσως μπορούν να αλλάξουν. Ο ήρωας του Λυγίζου καθρεφτίζει στο έκπληκτο του πρόσωπο την δικιά μας έκπληξη, τον δικό μας έκθαμβο μετεωρισμό, την δικιά μας αδράνεια απέναντι στα πράγματα. Και μπορεί να μη μας δίνει μια σαφή οδό διαφυγής (πως θα μπορούσε άλλωστε) αλλά μας υποβάλλει πολύ αδρά την αίσθηση πως οι στιγμές της φώτισης θα έρθουν. Αρκεί να μην συγχέουμε το παρελθόν με ένα εξιδανικευμένο "άλλοτε" που ποτέ δεν υπήρξε.
Κάποιοι ίσως σοκαριστούν από την επιλογή του σκηνοθέτη να δείξει ον κάμερα αυτό που αποτελεί ίσως και την πιο "ακραία" (με όρους μικροαστικούς βεβαια:-) σκηνή της ταινίας, τον ήρωα σε μια στιγμή σαρωτικής απόγνωσης να αυνανίζεται και να τρώει τα χύσια του επιχειρώντας να καταλαγιάσει την πείνα του. Θα τους πρότεινα να το ξανασκεφτούν αφενός γιατί μιλάμε για την καταγραφή μιας συνθήκης της οποίας ήδη η "κανονικότητα" έχει διαταραχτεί κι αφετέρου γιατί η ίδια η σκηνή έχει κινηματογραφηθεί με απόλυτη καλλιτεχνική ειλικρίνεια. Δηλαδή με το βλέμμα ενός παιδιού.
Η κρίση και το σαρωτικό της ξέσπασμα (το οποίο ακόμα βρίσκεται σε εξέλιξη) μας βρήκε σαφώς απροετοίμαστους και σχεδόν σε άρνηση ν ' απαγκιστρωθούμε από τον νεκρό μας εαυτό. Δεν ξέρω ακόμα με σιγουριά ποιές ζημιές θα μπορούσαμε ν' αποφύγουμε και ποιές είναι οι ωφέλειες που ενθυλακώσαμε από όλο αυτό που ακόμα βιώνουμε καθώς ότι μπόρεσε να γίνει λάθος έγινε και καθώς είμαστε ακόμα αιχμάλωτοι των πρωταγωνιστών του (καταστροφικού) παρελθόντος.
Αυτό που παρατηρώ είναι πως καλλιτεχνικά έχουν αρχίσει να ξεφυτρώνουν ιδιαίτερες, σαφείς και ποιητικά μεστές καταγραφές του πυρετού μας οι οποίες όταν αποφεύγουν την πορνογραφία της στεγνής και άτεγκτης κρισολογίας και μεταστοιχειώνουν όλο αυτό το νέφος σε κάτι άλλο (το οποίο "ΆΛΛΟ" μη σε τρομάζει φανατικούλη της κάθε όχθης, μπορεί και αυτό να συμπυκνώσει με τρομακτική διαύγεια αυτό που ζούμε χωρίς να κουνάει παράλληλα το δάχτυλο;-) τότε το αποτέλεσμα πέρα από την καλλιτεχνική αξία έχει και την δυνατότητα να μας ξεκουνήσει πιο στέρεα από χίλιους θούριους.
Σαν το κελαίδισμα ενός μικρού, ανυπεράσπιστου καναρινιού.
σχόλια