ΕΝΑΝ ΧΡΟΝΟ ΜΕΤΑ την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό και την παλινόρθωση της μοναρχίας στη Γαλλία συμβαίνει ένα γεγονός που ταράζει συθέμελα την κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο. Στις 5 Ιουλίου του 1816 η φρεγάτα «Μέδουσα» του Γαλλικού Ναυτικού πέφτει σε μια ξέρα ανοιχτά της ακτής της Μαυριτανίας. Από τους 400 επιβάτες αποφασίζεται να σωθούν όλοι αυτοί που ανήκουν σε ανώτερες τάξεις. Εκατόν εβδομήντα έξι άνθρωποι εγκαταλείπονται στην τύχη τους. Δύο εβδομάδες αργότερα, το διασωστικό πλοίο που φτάνει στην περιοχή βρίσκει μόνο δεκαπέντε. Οι πολιτικές προεκτάσεις ξεπερνούν τα όρια της Γαλλίας, όχι μόνο λόγω του ναυαγίου αλλά και επειδή θίγεται άμεσα το πολιτικοκοινωνικό καθεστώς. Πολλά χρόνια μετά ο ζωγράφος Τεοντόρ Ζερικώ εκθέτει στο Παρίσι τον σπουδαιότερο πίνακά του, εμπνευσμένο από το ναυάγιο της Μέδουσας. Εκείνη την περίοδο, επίσης, κυκλοφορεί το βιβλίο-τομή του Σοπενχάουερ Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση. Τα θέματα που πραγματεύεται είναι η διαρκής ανθρώπινη βούληση και πώς αυτή μορφοποιεί τα γεγονότα αμφισβητώντας την αντικειμενικότητα, αφού το άτομο προβάλλει τον εαυτό του σε αυτά που παρατηρεί.
Το ναυάγιο, ο πίνακας και το βιβλίο του Σοπενχάουερ είναι οι αφετηρίες για την παράσταση του Θωμά Μοσχόπουλου Μέδουσα: Σχέδια και αυτοσχεδιασμοί για σχεδίες και ναυάγια. Στην ουσία ο σκηνοθέτης, οι ηθοποιοί και πολλοί εθελοντές πραγματεύονται τη σχέση μεταξύ ιστορίας, χρόνου και τέχνης, χρησιμοποιώντας ως βασικό εργαλείο τον αυτοσχεδιασμό. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης είχε μία αρκετά προσωπική σχέση με τον πίνακα. «Ξεφυλλίζοντας, σε πολύ μικρή ηλικία, ένα αφιέρωμα για το Λούβρο, έπεσα πάνω σε αυτόν και μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Δεν μπορούσα να καταλάβω τι ακριβώς απεικονίζει. Αρκετά αργότερα, όταν ήρθα σε επαφή με το γεγονός, το ενδιαφέρον αυτό αυξήθηκε».
Το ζήτημα στο έργο δεν είναι μόνο η ταξική σύγκρουση. Όπως υποστηρίζει ο κ. Μοσχόπουλος, «ο κανιβαλισμός στον οποίο επιδόθηκαν αυτοί οι άνθρωποι ενώ βρίσκονταν στη σχεδία είναι παράλογος, αν σκεφτείς ότι συνέβη ήδη την τρίτη μέρα της εγκατάλειψης, τη στιγμή που μπορεί κάποιος να μείνει χωρίς τροφή και νερό για πολλές μέρες. Όταν στις τρεις μέρες φτάνεις να τρως τον άλλον, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κάτι βαθύτερο. Όταν περιορίσεις σε συνθήκες εγκλεισμού οποιοδήποτε ζώο, τότε αυτό ξεκινά μια αλλόκοτη συμπεριφορά, που συνήθως καταλήγει σε κανιβαλισμό. Ήδη από το πρώτο βράδυ ξεκίνησε μια σύγκρουση στην οποία σκοτωθήκαν οι 60 από τους 150. Το θέμα της εσωτερικής διχόνοιας και της διάλυσης είναι ένα φαινόμενο πέραν του ιστορικού γεγονότος. Είναι ανθρωπολογικό και κοινωνιολογικό. Είναι μια φιλοσοφική θεώρηση πάνω στα θέματα της κοινωνίας και της ηθικής παρά ένα σχόλιο πάνω στην εξουσία. Υπάρχει ένα βάρβαρο κομμάτι του ανθρώπου κι ένα άλλο, που μπορεί να κάνει πολύ ευγενή πράγματα».
Η παράσταση είναι μια σκηνική σύνθεση που έχει έναν αρκετά ιδιόμορφο χαρακτήρα και βασίζεται στη σχέση αντικειμενικού και υποκειμενικού που ανέλυσε ο Σοπενχάουερ. Ο ίδιος το περιγράφει: «Ενώ η ιστορία μάς διδάσκει ότι κάθε εποχή ήταν κάτι διαφορετικό, η φιλοσοφία προσπαθεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ότι ένα και το αυτό πράγμα ήταν πάντα, είναι και θα είναι σε όλες τις εποχές. Σε τούτο έγκειται η αντίθεση ανάμεσα στη φιλοσοφική και την ιστορική σκέψη. Η πρώτη θέλει να κατανοήσει και η δεύτερη να αφηγηθεί κάτι ως το τέλος. Σε κάθε σελίδα η ιστορία δείχνει το ίδιο πράγμα υπό διαφορετική, κάθε φορά, μορφή. Όποιος, όμως, δεν το αντιλαμβάνεται αυτό με βάση μία ή λίγες μορφές, δεν θα το αντιληφθεί έστω και αν τις διεξέλθει όλες».
Υπάρχουν τρεις ενότητες, η καθεμία με διαφορετικό θέμα, διαφορετική προσέγγιση και διαφορετικό κώδικα παρακολούθησης. Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τα μέρη της παράστασης με τη σειρά (Α-Β-Γ) ή να μπει στο Β μέρος και να παρακολουθήσει Β-Γ-Α ή να μπει στο Γ και να παρακολουθήσει Γ-Β-Α. Θα παίζεται δύο φορές στη διάρκεια μιας βραδιάς. Ανάλογα με το κομμάτι στο οποίο θα μπει, θα έχει μια τελείως διαφορετική οπτική. Από το δραματικό στο happy end και αντίστροφα. Σε κάθε μέρος μετατοπίζεσαι και στον χώρο. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Είναι ευθύνη του καθενός το πώς θα συνθέσει αυτό που θα δει. «Εμείς παραθέτουμε καθαρά τα υλικά, αλλά την τελική ευθύνη την έχει ο θεατής. Δεν είναι ένα πράγμα καθοδηγημένο. Έχει οδηγίες χρήσης, αλλά δεν παίρνει κανείς τον θεατή από το χέρι», λέει ο Θωμάς Μοσχόπουλος.
Η παράσταση είναι μια σύνθεση των Θωμά Μοσχόπουλου, Κορνήλιου Σελαμσή, Αμάλια Μπένετ, Κωνσταντίνου Κυπριωτάκη, Έλλης Παπαγεωργακοπούλου, Λευτέρη Παυλόπουλου, Ηλία Γιαννακάκη, Τάσου Αγγελόπουλου, Άννας Μιχελή, Ευαγγελίας Θεριανού, Άννας Καλαϊτζίδου, Άννας Μάσχα, Κώστα Μπερικόπουλου, Δημήτρη Νασιούλα, Αργύρη Ξάφη, Μαρίας Σκουλά και Θάνου Τοκάκη.
σχόλια