Χέλμουτ Νιούτον
«Μου λένε συχνά ότι είμαι ανατρεπτικός. Εγώ δεν το καταλαβαίνω αυτό, αλλά, αν είμαι, μου αρέσει» λέει, μεταξύ άλλων, μπροστά στην κάμερα της γυναίκας του June Brunell (γνωστή φωτογράφος με το ψευδώνυμο Alice Spring) στο homemade ντοκιμαντέρ που γύρισε για το Canal Ρlus. Το Helmut by June, που μέσα σε 53' σκιαγραφεί μοναδικά τον διάσημο φωτογράφο της μόδας και του porno chic Χέλμουτ Νιούτον, είναι και το πρώτο που βλέπει κανείς στο video room του εκθεσιακού χώρου της Στέγης. Ακολουθούν πορτρέτα θρυλικών καλλιτεχνών, όπως του Χόπερ, του Γουόρχολ, του Πικάσο και του Νταλί, κι ανάμεσά τους της κινηματογραφίστριας του Ναζισμού Λένι Ρίφενσταλ αλλά και του ιδρυτή του Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας Ζαν–Μαρί Λεπέν. Για έναν Εβραίο που γεννήθηκε στη Γερμανία το 1920 και δραπέτευσε χάνοντας όλα του τα υπάρχοντα, η επιλογή του να φωτογραφίσει αυτούς τους δύο είναι όντως ανατρεπτική. Κι ακόμα περισσότερο όταν το Helmut Newton Foundation επιλέγει να τα εκθέσει ως εμβληματικές του φωτογραφίες. Η έκθεση που φιλοξενεί η Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών είναι μέρος της περσινής αναδρομικής του Grand Palais στο Παρίσι και αποτελείται από 196 φωτογραφίες, ασπρόμαυρες στην πλειονότητά τους, από τον τεράστιο όγκο αναθέσεων που του είχαν γίνει από τα μεγαλύτερα περιοδικά μόδας του κόσμου: «Vogue», «Elle», «Marie Claire», «Queen Magazine», «Nova». Ένα πανόραμα φωτογραφιών που διατρέχει τέσσερις δεκαετίες εξέλιξης της μόδας, της σεξουαλικότητας και της αισθητικής της φωτογραφίας, όπου ο Νιούτον έπαιξε καθοριστικό ρόλο, ανάγοντας τη φωτογραφία μόδας σε υψηλή τέχνη, εισβάλλοντας στον κόσμο του πιο ξεδιάντροπου, σχεδόν παρακμιακού, πλούτου, αναπαράγοντας φαντασιώσεις συχνά μαζοχιστικές, όπου πρωταγωνιστούν διάσημα μοντέλα. Θα απολαύσουμε κομμάτια από τις συλλογές του «A gun of fire», «Fired», «Villa d' Este Habillé/Déshabillé», «Domestic Nudes», όπου αναγνωρίζει κανείς πασίγνωστες φωτογραφίες, όπως τα μνημειώδη Γυμνά με τις γυναίκες–αμαζόνες του 1980 σε κάδρα που ξεπερνούν τα δύο μέτρα, τη σειρά «Coureges» του 1964, τον περίφημο «Κροκόδειλο» του 1983 που φωτογράφισε στο Βούπερταλ με το Μπαλέτο της Πίνα Μπάους, την Άποψη από ψηλά του Παρισιού, τη Γυναίκα με κοστούμι της Rue Aubriot, την προκλητική Σέλλα του 1976 με μια σελωμένη γυναίκα πάνω σε κρεβάτι, όλα του τα φετίχ, καμπύλες, χείλια, γόβες, οπίσθια, γυμνά στήθη. Επίσης, την πιο σέξι Ντενέβ, τη γηραιά-Λολίτα Τέιλορ, τη Ράμπλινγκ ολόγυμνη, την Καρολίνα του Μονακό, την Παλόμα με μονόκλ.
Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, λεωφόρος Συγγρού 107-109, 210 9005800. 13/11/2012-3/3/2013, καθημερινά 12:00-21:00.
Το ναυάγιο των Αντικυθήρων
Ίσως η σημαντικότερη έκθεση αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, τόσο από άποψη εκθεμάτων όσο και οργάνωσης, στην Αθήνα αυτήν τη στιγμή να είναι εκείνη του «Ναυαγίου των Αντικυθήρων» στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μου-σείο. Επιμελημένη με διεθνείς προδιαγραφές, η έκθεση ταξιδεύει τον επισκέπτη στα βάθη του πελάγους και του χρόνου, μέσα από τα εξαιρετικά ευρήματα ενός ναυαγίου του 60- 50 π.Χ.: αντικείμενα και έργα τέχνης υψηλής αισθητικής, απομεινάρια πλοίου που προσφέρουν τεράστιας σημασίας πληροφορίες για τη ναυπηγική και τη ναυσιπλοΐα της ελληνιστικής περιόδου, και βέβαια ο ανεκτίμητης αρχαιολογικής αξίας «Μηχανισμός των Αντικυθήρων». Ένα φορτηγό πλοίο της περιόδου της μεγάλης ακμής του θαλάσσιου εμπορίου στην Ανατολική Μεσόγειο, πιθανολογούμενης χωρητικότητας 300 τόνων, ταξίδευε για την Ιταλία με το πολυτελές του φορτίο, αποτελούμενο από μπρούντζινα και μαρμάρινα γλυπτά, γυάλινα σκεύη,
κεραμικά αγγεία και ανάκλιντρα που έφευγαν από την Ελλάδα με προορισμό την ιταλική αριστοκρατία της Καμπανίας, της Ετρουρίας, του Λάτιο και της Σικελίας. Ένα ναυάγιο που εντοπίστηκε το 1900 από Σύμιους σφουγγαράδες κι επιστρατεύτηκε το Βασιλικό Ναυτικό για να μπορέσει να ανελκυσθεί αποτέλεσε την πρώτη ενάλια έρευνα παγκοσμίως, η οποία ολοκληρώθηκε το 1976, με τη συνδρομή του ωκεανογραφικού πλοίου «Καλυψώ» του Ζακ-Υβ Κουστό. Σήμερα εκτίθεται για πρώτη φορά το σύνολο 378 αρχαιοτήτων (νομίσματα σικελικά, μικρασιατικά, τετράδραχμα Εφέσου και Περγάμου), μοναδικής ομορφιάς μπρούντζινα αγαλματίδια αντρών, ανάμεσά τους ο υπερμεγέθης «Έφηβος των Αντικυθήρων» του 4ου αιώνα π. Χ., ο τεμαχισμένος «Φιλόσοφος», ανθρώπινα οστά, χρηστικά αντικείμενα βρώσης και μαγειρικής, χύτρες, πινάκια και λάγυνοι, οξυπύθμενοι αμφορείς από τη Ρόδο και την Κω, αγάλματα θεοτήτων και ηρώων από παριανό μάρμαρο. Ο μηχανισμός, γνωστός και ως ο «πρώτος υπολογιστής της ανθρωπότητας», είναι αναμφισβήτητα το σημαντικότερο απ' όλα τα ευρήματα, καθώς αποδεικνύει το επίπεδο στο οποίο είχε φτάσει η «τεχνολογία» το β' μισό του 2ου αιώνα π.Χ. Αποτελείται από 82 θραύσματα και περιλαμβάνει οδοντωτούς τροχούς, κλίμακες, άξονες και δείκτες, επιγραφές αστρονομικών και αστρολογικών υπολογισμών, ακόμα και οδηγίες χρήσης. Με αυτό μπορούσε να προσδιορστεί η θέση του ήλιου, της σελήνης και των πλανητών. Το έκθεμα πλαισιώνεται από κείμενα και οπτικοακουστικό υλικό στα ελληνικά και τα αγγλικά.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Τοσίτσα 1, 213 2144800. 6/4/2012-28/4/2013, Δευτ. 13:00-20:00, Τρ.-Κυρ. 08:00-15:00.
Κουλεντιανός: Ο τελευταίος ακροβάτης του μοντερνισμού
Ο γλύπτης Κώστας Κουλεντιανός υπήρξε ένας από τους νέους τότε διανοούμενους και καλλιτέχνες που σάλπαραν με το θρυλικό πια πλοίο Ματαρόα το 1945 για τη Γαλλία. Έκτοτε, η νέα του καλλιτεχνική πατρίδα -αλλά από ένα σημείο και μετά και φυσική- καθόρισε αισθητικά και πνευματικά την ταυτότητά του. Ήταν στο Παρίσι του μοντερνισμού, των μεγάλων μουσείων αλλά κυρίως της σύγχρονης δημιουργίας όπου ο Έλληνας γλύπτης απελευθερώθηκε πλήρως από τον κλασικισμό και μπόρεσε να συνδιαλαγεί με τις νέες φόρμες αλλά και με κάθε νεωτερισμό, φτάνοντας στην απόλυτη αφαίρεση. Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη ακολουθεί βήμα-βήμα αυτή την εξέχουσα πορεία και την αξιοθαύμαστη εξέλιξη του καλλιτέχνη. Πώς εγκαταλείπει σταδιακά τον ρεαλισμό, αφήνεται όλο και πιο απλόχερα στο αφηρημένο, μέχρι που αποκτά μια ολωσδιόλου δική του ταυτότητα. Από την «Προσωπογραφία» του 1942 μέχρι τα μνημειώδη του γλυπτά, που παρουσιάζονται στην έκθεση, έχει διανύσει μια διαδρομή που εντυπωσιάζει: γυναίκες, ακροβάτες, άτιτλα ανάγλυφα, ιστία, άνεμοι και αστραπές. Λέει ο ίδιος ότι η εξέλιξη της δουλειάς του υπαγορεύεται από την τριπλή έγνοια της ύλης, του φωτός, του χώρου. Για εκείνον ύλη υπήρξαν το σίδερο, το ατσάλι, ο μπρούντζος, ο κασσίτερος, ο χαλκός, σπανιότερα το μάρμαρο. «Τις μορφές μου, γεμάτες και άδειες, τις διαπερνάνε, τις περιστοιχίζουν, τις χαϊδεύουν, ο αέρας, το φως, το βλέμμα, για να τους δώσουν στο τέλος μια στέρεα θέση στον χώρο εκείνον που θα είναι η φυσική τους προέκταση», προσθέτει. Ο Κουλεντιανός συνεργάστηκε με αρχιτέκτονες -άλλωστε ένας άλλος σπουδαίος Έλληνας της Γαλλίας, ο Γιώργος Κανδύλης, υπήρξε στενός του φίλος-, ορίζοντας τη σχέση γλυπτικής και χώρου. Πολλές από τις εξαιρετικές του επιφάνειες στην πορεία έγιναν προσόψεις από μπετόν σε σημαντικά κτίρια. Στην έκθεση στην Πειραιώς ξεδιπλώνεται ολόκληρος ο δημιουργικός του κόσμος: αφαιρετικές μορφές, ανάγλυφα, χρωματισμένα ή ανοξείδωτα βιδωτά ατσάλια, όλα αναφορές σε θεματικές και εικόνες που συνδέονται νοερά με την Ελλάδα αλλά και με την έρημο, όπως τη γνώρισε χάρη στον Κανδύλη, στο Μαρόκο. Γλυπτά που ακροβατούν ή μετεωρίζονται, αλλά και υφαντά, μία ακόμα ασχολία του, στην οποία το μαλλί γίνεται και αυτό υλικό ανάλογο με το μέταλλο, που είτε το «τιθασεύει» είτε «ζωγραφίζει» με αυτό σχήματα, χρώματα και όγκους, σαν να επιστρέφει στην αφετηρία της τέχνης του.
Μουσείο Μπενάκη, Κτίριο οδού Πειραιώς, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, 210 3453111. 28/9/2012- 5/1/2013, Πέμ.-Κυρ. 10:00-18:00, Παρ.-Σάβ. 10:00-22:00.
Πριγκίπισσες της Μεσογείου στην Αυγή της Ιστορίας
Ένα ταξίδι στην ιστορία με πυξίδα τη γυναίκα είναι η αρχαιολογική έκθεση που παρουσιάζει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης κι έχει επιμεληθεί ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης. Ένα ταξίδι στον χρόνο, στη γυναικεία φιλαρέσκεια, στην ανθρώπινη ματαιοδοξία, στις συνήθειες της ανώτερης τάξης του αρχαίου κόσμου, στην τέχνη και στις ταφικές τελετές. Ο χαρακτηρισμός «πριγκίπισσες» δεν παραπέμπει απαραίτητα σε γαλαζοαίματες κοπέλες, αλλά οπωσδήποτε σε εκπροσώπους της προνομιούχας τάξης μυθικών εποχών: αρχόντισσες, σύζυγοι επιφανών αντρών, γυναίκες μεγάλου κύρους, μάντισσες, ιέρειες, μάγισσες, θεραπεύτριες, αλλά και κάποιες πραγματικές πριγκίπισσες. Πρόκειται για γυναίκες που απέκτησαν ισχύ από γάμους σε ξένους τόπους ή που παντρεύτηκαν ξένους στον δικό τους τόπο, για γυναίκες του ελλαδικού χώρου, της Κρήτης, της Κύπρου, της Ιταλίας. Ένας ολόκληρος κόσμος αποκαλύπτεται μέσα από αυτήν τη λαμπερή έκθεση, χάρη στα ευρήματα 24 ταφικών συνόλων μαζί με τα κτερίσματά τους: κοσμήματα μεγάλης αξίας, προσωπικά αντικείμενα, χρυσές μάσκες που κάλυπταν το πρόσωπο της νεκρής, όπως και επιστήθια κοσμήματα, γυάλινα αγγεία και σκεύη, φαγεντιανά, ημιπολύτιμοι λίθοι, πόρπες, ένας ξύλινος θρόνος τρίχρονου κοριτσιού επιφανούς οικογένειας από το Βερούκκιο που τάφηκε όρθιο - συνολικά μιλάμε για 500 αντικείμενα από τον 10ο μέχρι τον 5ο αι. π.Χ. Η Αρχόντισσα του Λευκαντίου της Εύβοιας, η Αρχόντισσα-Ιέρεια από τις Αιγές της Μακεδονίας, η Εύπορη Αθηναία από τον Άρειο Πάγο της Αθήνας, αρχόντισσες της Ετρουρίας, της Μπολόνια, της Τοσκάνης, της Βασιλικάτα, η Ιέρεια της Ίσιδος από την Ελευσίνα, η Ελληνίδα πριγκίπισσα της Σαλαμίνας της Κύπρου με την «αθηναϊκή» της προίκα, αριστοκράτισσες από την Ελεύθερνα της Κρήτης, μία τουλάχιστον εκ των οποίων είχε και ιερατικό αξίωμα, για πρώτη φορά μία Δέσποινα από το Αρχοντικό της Πέλλας και η Ιέρεια από τη Σίνδο Θεσσαλονίκης αποδεικνύουν τη μεγάλη σημασία που έδιναν στις ταφικές πρακτικές οι Μακεδόνες. Τέλος, δεν θα έπρεπε να ξεχάσουμε τη Δέσποινα των Αιγών, που έζησε γύρω στο 500 π.Χ., η οποία ήταν πράγματι Λυδή πριγκίπισσα, που η περσική αυλή πάντρεψε με τον Αμύντα Α' της Μακεδονίας σε μια τακτική πολιτικής συμμαχίας λίγο πριν από την εκστρατεία εναντίον των Ελλήνων. Ανταλλαγή πολιτισμικών στοιχείων, διαχρονικές αξίες, χλιδή και εξουσία, δεισιδαιμονίες, διάδοση διατροφικών συνηθειών ανά τη Μεσόγειο μέσα από το πέρασμα των αιώνων.
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Νεοφύτου Δούκα 4, 210 7228321-3. 13/12/2012-10/4/2013, Δευτ., Τετ., Παρ., Σάβ. 10:00-17:00, Πέμ. 10:00-20:00, Κυρ. 11:00-17:00.
Γιάννης Τσαρούχης: Μελέτες σε 17 θέματα 
«Το σκοτεινό και νευρικό Παρίσι μου είχε δώσει την απαιτούμενη απόσταση για να καταλάβω το μεγαλείο ενός θέματος που θεωρείτο ανάξιο λόγου και χυδαίο. Αυτή η μικρή κάρτα των Χριστουγέννων ήταν η αφετηρία για μια σειρά από καφενεία που έκανα αργότερα», λέει ο Τσαρούχης στο κείμενο-λεζάντα που συνοδεύει ένα σχέδιο του «Καφενείου Μαυροκέφαλου» που προοριζόταν για τον Τεριάντ. Ακολουθούν μελέτες και ολοκληρωμένα έργα που ξεκινούν από τα μέσα του '50 και φτάνουν στις αρχές του '70, όταν ο ζωγράφος ζούσε στο Παρίσι, και μας διαφωτίζουν ως προς το πώς αποφάσισε να στρέψει το ενδιαφέρον του στα παραδοσιακά καφενεία της Αθήνας. Η έκθεση «Μελέτες σε 17 θέματα», που φιλοξενεί το Μουσείο Μπενάκη, εγκαινιάζει την προσωρινή συστέγαση του Ιδρύματος Γιάννη Τσαρούχη -για όσο χρειαστεί, μέχρι να αποκατασταθεί το μουσείο του Αμαρουσίου- στο κτίριο της οδού Πειραιώς. Αν έχει κάποιο στόχο η συγκεκριμένη έκθεση, είναι να αναδείξει ακριβώς το τεράστιο αρχειακό υλικό που διαθέτει το ίδρυμα προς μελέτη. Με τον ίδιο τρόπο που βλέπουμε να εξελίσσεται το καφενείο της Ομόνοιας, έτσι μας αποκαλύπτεται, μέσα από σχέδια και παραλλαγές τους, και η πιο σταθερή του θεματολογία. Συγκεκριμένα, παρακολουθούμε ενότητες όπως οι «Δώδεκα Μήνες» και το πώς ξεκίνησε από μια ανάθεση διακόσμησης ενός δωματίου, που του έδωσε την αφορμή, μιμούμενος το στυλ Luis Philippe, να ζωγραφίσει μισόγυμνους εφήβους, οι «Τέσσερις Εποχές», που πάνε πίσω στα πρώτα γυμνά του 1940, και το πώς αποχωρίστηκε τους πειραματισμούς του με τον μοντερνισμό. Επίσης, τον καταλυτικό ρόλο του μωσαϊκού της Μέδουσας που αντέγραψε στο Μουσείο Πειραιώς, το οποίο τον οδήγησε πίσω στον κλασικισμό. Ακόμα, τις διάφορες απόπειρες και εκδοχές με μοντέλο τον Ντομινίκ, έναν νεαρό Γάλλο που πόζαρε για τις «Εποχές», τον πρώτο ναύτη και μερικούς από τους πιο διάσημους που ακολούθησαν, τη «Θυσία της Ιφιγένειας» του 1947 με αναλογίες με τη σύγχρονη του Ελλάδα, μακρινός προπομπός του θρυλικού του ανεβάσματος των Τρωάδων στην οδό Καπλανών το 1977, το «Όραμα του Δαυίδ», τον τεμαχισμένο μετά από κλοπή «Άγιο Σεβαστιανό» και τους «Άνδρες με φτερά πεταλούδας», βασισμένους σε φωτογραφίες ποδοσφαιριστών του '50. Όλα αυτά πάντα με σχόλια του Τσαρούχη και ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό του ίδιου. Η έκθεση συμπληρώνεται με μια προθήκη από προσωπικά του αντικείμενα.
Μουσείο Μπενάκη, Κτίριο οδού Πειραιώς, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, 210 3453111. 7/12/2012- 31/3/2013, Πέμ., Κυρ. 10:00-18:00, Παρ., Σάβ. 10:00-22:00.
Μάριος Βουτσινάς: Γυάλινος Κόσμος
Ο Μάριος Βουτσινάς μας παρουσιάζει τη νέα του δουλειά με πρώτη ύλη το γυαλί, που δημιούργησε εκμεταλλευόμενος τα θραύσματα και τα εξαρτήματα μιας αληθινής «βιοτεχνίας υαλικών» που περιήλθαν στην κατοχή του – αυτή η βιοτεχνία λειτουργούσε ως τη δεκαετία του '70 στην οδό Μητροπόλεως στην Αθήνα. Πρόκειται για έναν «θησαυρό» κρυστάλλων των δεκαετιών του 1950 και '70, κρυμμένο στην αποθήκη της οικίας του Γιαννούλη Χαλεπά, που του χαρίστηκε, αντί να καταλήξει στα σκουπίδια. Πρώτη φορά τον χρησιμοποίησε στήνοντάς τον στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς τον Ιούνιο του 2011 με τη μορφή μια γυάλινης κουρτίνας, μεταμορφώνοντας τα θραύσματα σε αρχιτεκτονικές επιφάνειες και αντικείμενα. Στη νέα του έκθεση με τίτλο «Γυάλινος Κόσμος» –σαφής αναφορά στο γνωστό ποιητικό θεατρικό έργο του Tενεσί Ουίλιαμς– μετατρέπει όλα αυτά τα μοναδικά κρύσταλλα μιας άλλης εποχής, με τις «μπορντούρες» τους και τον παχύ τους όγκο, αλλά και μια σειρά από χυτούς καθρέφτες, σε εντυπωσιακά αντικείμενα: γυάλινα σπίτια και θερμοκήπια, γυάλινες σκάλες και σπονδυλωτά μέτρα αρίθμησης, γυάλινα σπαθιά, ασπίδες και εγχειρίδια, γυάλινες τιάρες, περιδέραια και αιωρούμενα mobiles, μεγάλων διαστάσεων καθρέφτες.
Γκαλερί Genesis, Χάρητος 35, 211 7100566. 18/12/2012-12/1/2013, Τρ., Πέμ., Παρ. 10:30- 21:00, Τετ., Σάβ. 10:30-15:00.
σχόλια