— Ποιοι ήταν οι μεγάλοι διχασμοί στην πρόσφατη Ιστορία μας;
Οι βενιζελικοί-βασιλικοί και εθνικόφρονες-κομμουνιστές ήταν οι δύο πιο πρόσφατες διχαστικές ρητορικές πραγματικότητες. Εγώ, όμως, δεν πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε συνθήκες διχασμού, ότι το υπόστρωμα του επιχειρούμενου από κάποιους διχασμού είναι αβαθές, παρά τον φανατισμό που βιώνουμε.. Αυτό που μέχρι στιγμής εμφανίζεται στην Ελλάδα ως διαίρεση «Ευρώπη-Ελλάδα», μνημόνιο-αντιμνημόνιο, είναι αποτέλεσμα μιας σειράς παρεξηγήσεων που απηχούν ασφαλώς διαφορετικές τάσεις αλλά όχι μια βαθιά και καθοριστική διαίρεση εμφυλιοπολεμικού τύπου. Δεν υπάρχει π.χ. «αστική τάξη» vs «εργατική τάξη» με συμπαγή χαρακτηριστικά και συμφέροντα τα οποία να αντιπαρατίθενται με τρόπο διχαστικό και κάθετο. Δεν υπάρχουν άλλες οριζόντιες διαιρέσεις, όπως γηγενείς και πρόσφυγες στο παρελθόν. Η κοινωνία είναι σύνθετη πλέον, με πολλές διαιρέσεις και ανισότητες μέσα στα ίδια επαγγέλματα. Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού, παρά τις διαφορές που υπάρχουν στο εισόδημα –και είναι πολύ σημαντικές–, μοιράζεται έναν κοινό τρόπο ζωής. Αυτό που συμβαίνει τον τελευταίο καιρό είναι κάτι που σχετίζεται περισσότερο με μια αδυναμία συγχρονισμού της χώρας με την παγκόσμια πραγματικότητα της οικονομίας και των θεσμών. Το επακόλουθο αυτής της αδυναμίας είναι μια σειρά τρομακτικών-καταστροφικών παρεξηγήσεων.
— Ποιες είναι αυτές;
Η πιο μεγάλη παρεξήγηση είναι ότι μπορείς να δανειοδοτείσαι χωρίς ανταλλάγματα. Η έτερη μεγάλη παρεξήγηση είναι ότι για κάποιον λόγο μας μισούν ή μας ζηλεύουν. Η τρίτη μεγάλη παρεξήγηση είναι ότι η Ελλάδα στο τέλος πάντα τα καταφέρνει. Γι' αυτό και πρέπει να μετατοπιστεί η αγωνία μας από την έννοια του διχασμού στην έννοια της καταστροφής.
Είναι πολύ βαθιά ριζωμένη η διπλή ταυτότητα, ότι είμαστε τεράστιοι και μεγαλειώδεις ως προς την Ιστορία μας και ταυτόχρονα ένας ανομολόγητος πόθος για κακομοιριά και αυτολύπηση.
— Δηλαδή, το θέμα δεν είναι ότι θα διχαστούμε αλλά ότι θα καταστραφούμε;
Ακριβώς. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει μια αντιπαράθεση μίσους και διχόνοιας, αλλά αυτό είναι αποτέλεσμα των παρεξηγήσεων. Είναι αποτέλεσμα παρεξήγησης, για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που ζει από το ΕΣΠΑ να είναι υπέρμαχος της εξόδου της Ελλάδας από την Ε.Ε. Επίσης, είναι αποτέλεσμα μιας παρεξήγησης ένας κρατικοδίαιτος επιχειρηματίας να ομνύει σε μνημόνια που απελευθερώνουν την οικονομία. Και αυτοί οι δύο να μισιούνται. Είναι τραγικά γελοίο. Άρα, το πρόβλημα είναι, αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε την ιστορική γνώση, ότι οι καταστροφές στην ελληνική Ιστορία του 20ού αιώνα έχουν προκύψει μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες. Και αυτήν τη στιγμή, δυστυχώς, επαναλαμβάνονται αυτές οι διαδικασίες και είμαστε σε πολύ μεγάλο κίνδυνο. Η πρώτη συνθήκη είναι η πλήρης αγνόηση των διεθνών συσχετισμών δυνάμεων, όπως το 1922, για παράδειγμα, και το 1974, με το χουντικό πραξικόπημα και την εισβολή στην Κύπρο. Η δεύτερη συνθήκη είναι η άγνοια κινδύνου, ότι δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος.
— Γιατί όμως δεν έχουμε μάθει από τα λάθη μας;
Υπάρχει ένα εθνικό σύνδρομο, μια τρέλα μεγαλείου στην εθνική ιδεολογία που συνδυάζεται με ένα πτωχοπροδρομικό συναίσθημα. Είναι πολύ βαθιά ριζωμένη η διπλή ταυτότητα, ότι είμαστε τεράστιοι και μεγαλειώδεις ως προς την Ιστορία μας και ταυτόχρονα ένας ανομολόγητος πόθος για κακομοιριά και αυτολύπηση.
Με άλλα λόγια, η αλλαγή νομίσματος δεν θα είναι μια μεταβολή με τεχνικούς όρους. Θα είναι η εγκαθίδρυση μιας νέας κοινωνίας με τεράστιες κοινωνικές αποστάσεις ανάμεσα σε αυτούς που σήμερα έχουν ευρώ (και θα εξακολουθήσουν να έχουν) και αυτούς που θα έχουν για πάντα μια φτωχική δραχμή.
— Εμείς θα ζήσουμε, κι ας είμαστε φτωχοί;
Ναι, καταλήγει εκεί. Και ταυτόχρονα: μας χρωστάνε και μας μισούν γιατί είμαστε ωραίοι.
— Ποιος είναι, λοιπόν, ο κίνδυνος που διατρέχουμε τώρα;
Η ολοκλήρωση μιας διαδικασίας που έχει ξεκινήσει τους τελευταίους μήνες με την έξοδο της χώρας από το ευρώ και την κατίσχυση μιας οικονομίας με δραχμή για τους φτωχούς και ευρώ για τους πλούσιους. Αν η Ελλάδα βγει από το ευρώ, θα πάει σε ένα υποτιμημένο και ανάξιο νόμισμα για τους φτωχούς. Όμως υπάρχουν εκατοντάδες δισ. στα χέρια Ελλήνων σε εσωτερικό και εξωτερικό που θα μπορούν να χρησιμοποιούνται. Με άλλα λόγια, η αλλαγή νομίσματος δεν θα είναι μια μεταβολή με τεχνικούς όρους. Θα είναι η εγκαθίδρυση μιας νέας κοινωνίας με τεράστιες κοινωνικές αποστάσεις ανάμεσα σε αυτούς που σήμερα έχουν ευρώ (και θα εξακολουθήσουν να έχουν) και αυτούς που θα έχουν για πάντα μια φτωχική δραχμή.
— Οπότε, πιστεύεις ότι το δίλημμα ουσιαστικά είναι ναι ή όχι στην Ευρώπη;
Το είπαν αυτό ξένοι αρχηγοί κυβερνήσεων. Και επίσης, κάποιοι υπουργοί της Ελλάδας είπαν ότι το «όχι» δηλώνει «αποδέσμευση». Το «ναι» θα ζητά από την κυβέρνηση να διαπραγματεύεται σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο, ενώ το «όχι» θα της δίνει λευκή επιταγή.
Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος είναι λέκτορας Κοινωνιολογίας στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
σχόλια