Ο χρόνος είναι ο μέγιστος τεχνοκριτικός. Το διαπιστώνω συνέχεια, καθώς η ζωή μού δίνει την ευκαιρία να παρακολουθώ τα σκαμπανεβάσματα του γούστου μέσα στις δεκαετίες. Παράδειγμα: η Λουίζ Μπρουκς.
Η Λουίζ Μπρουκς, η περίφημη Λούλου του Παμπστ, είναι μάλλον γνωστή ως το σέξι κορίτσι του βωβού σινεμά με τα κοντά μαλλιά σαν κράνος, τα υγρά πάντα χείλη και τον αισθησιασμό που είναι πλήρως αποενοχοποιημένος. Ελαμψε και σε ένα ακόμα φιλμ, το «Diary of a Lost Girl», και εκείνα τα χρόνια, γύρω στο 1930, είχε γίνει διαβόητη στο Βερολίνο, που ζούσε με έξαψη και ακρότητα τον ηδονισμό και την ντέκα πριν από τον Χίτλερ.
Στο εξαιρετικό βιβλίο που θα έγραφε αργότερα, το «Lulu in Hollywood», θα περιέγραφε δίχως ίχνος ντροπής ή ευθύνης το ωραίο της βούλιαγμα στην επιπολαιότητα, τη σεξουαλική της ελευθεριότητα, τη σχετική αδιαφορία της για την τέχνη της, που την χειρίστηκε διά βίου σαν δώρο που μας κάνουν και το πετάμε σε μια γωνία της αποθήκης. Bitch με τα όλα της. Μετά από μια σύντομη στιγμή ευρωπαϊκής δόξας πήγε στο Χόλιγουντ και σταδιακά ξέφτισε -κατέληξε σε καουμπόικα δεύτερης διαλογής, έγινε μέχρι και πληρωμένη συνοδός κυρίων- εύσχημη πόρνη. Για δεκαετίες την ξέχασαν, έγινε σχεδόν παρανοϊκή -ποτέ δεν μαλάκωσε, ποτέ δεν νέρωσε το κρασί της.
Κι όταν τα χρόνια, οι δεκαετίες πέρασαν, οι νέοι άνθρωποι ανακάλυψαν στο παίξιμό της αυτό που είδα έκπληκτος κι εγώ προχτές το βράδυ στο άψογο dvd του Pandora's box που κυκλοφόρησε από την Criterion Collection: ένα εξαιρετικά μοντέρνο, απλό παίξιμο, απαλλαγμένο από το στόμφο της εποχής του, μετρημένο και υπαινικτικό, σαρωμένο από κύματα μιας ανοικονόμητης σεξουαλικότητας. Βλέποντας την ταινία του Παμπστ (που είναι δυνατή και ενδιαφέρουσα, αλλά όχι στο ύψος του Μουρνάου ή του Λανγκ εκείνης της φάσης), έχεις την αίσθηση ότι η Μπρουκς είναι μια κοπέλα του 21ου αιώνα που κατά τύχη τρύπωσε ανάμεσα σε παλιακές σκιές. Είναι σχεδόν σοκαριστικό πόσο σημερινό είναι το παίξιμό της, η στάση του σώματός της είναι ίδια με τη στάση που έχουν τα κορίτσια στα μπαρ του κέντρου έναν αιώνα μετά, ο τρόπος που γελά, που κοιτάει ή δείχνει έκπληξη, ο τρόπος που προσπαθεί να σαγηνεύσει τους άντρες, που περπατά ή καπνίζει. Είναι η ίδια αίσθηση που έχεις διαβάζοντας την ποίηση του Καβάφη, ή για να πω ένα πιο ταιριαστό ανάλογο, ακούγοντας τα αισθηματικά τραγούδια της Δανάης: σε μια εποχή πνιγμένη στα μελομακάρονα, αυτή τραγουδάει με μαθηματική στεγνότητα. Γι' αυτό και είναι η μόνη που αντέχεις να ακούσεις σήμερα από εκείνη τη συμμορία από οργασμικές νεράιδες.
Αλλά, βλέπεις, πρέπει να περάσουν τα χρόνια για να γίνει το ξεσκαρτάρισμα. Για να κονιορτοποιηθούν οι στόμφοι, οι συμβάσεις, οι εμμονές, οι μελούρες και οι πόζες κάθε εποχής. Πρέπει, καθώς αλλάζει το φως της μέρας κλίση, να βλέπεις αλλιώς το έργο και να δεις αν αντέχει στα νέα δεδομένα (που το μέλλον επίσης ενδέχεται να ανατρέψει ξανά).
σχόλια