Ο γνωστός αμερικανός τεχνοκριτικός Τζερυ Σάλτζ, καλεί τους φίλους του στο facebook να περιγράψουν με λίγες λέξεις τί σημαίνει για εκείνους η ζωγραφική του Cy Twombly που πέθανε προχθές. Διστάζω να προσθέσω ένα σχόλιο αν και η φράση που είχα διαβάσει κάποτε, δεν θυμάμαι καθόλου πού, εξηγεί γιατί είναι ένας από τους αγαπημένους μου ζωγράφους ενώ μου είναι σχεδόν αδύνατο να ταυτιστώ με ό,τι αφηρημένο: αυτό που συνδέει τους ανθρώπους του αμερικανικού νότου μ'αυτούς της Μεσογείου είναι η μελαγχολία που τους προκαλεί ο στοχασμός του παρελθοντος τους. Αλλως τε το είχε πει και ο ίδιος χαριτολογώντας: "Η Βιρτζίνια (όπου γεννήθηκε το 1928 ) έχει πιο πολλές "αρχαίες κολώνες" από την Ελλάδα και τη Ρώμη μαζί".
Ο Cy Twombly πήγε ανάποδα στο ρεύμα της εποχής του. Όταν η Ευρώπη συγκεντρώνονταν στη Νέα Υόρκη, εκείνος έφυγε για να εγκατασταθεί στην Ιταλία. Είχε προηγηθεί μια σειρά έργων που ζωγράφισε μετά το πρώτο του ταξίδι στη Μεσόγειο, με τον έτερο γίγαντα του αφηρημένου εξπρεσσιονισμού, τον οποίο οι ιστορικοί τέχνης τοποθετούν μαζί με τον Τουόμπλυ, τον Robert Rauschenberg (Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ) ο οποίος, σύμφωνα με τον Τζέρυ Σάλτζ, είχε τη μοναδική ικανότητα να "μεταγγίζει" τη διανοιά του σε όσους τον περιέβαλλαν. Τα έργα αυτά ήταν πλημμυρισμένα από το "αγγελικό και μαύρο φως" της Μεσογείου, και τα διάσπαρτα , αποκομμένα από τα σώματά τους ανθρώπινα μέλη που απεικόνιζαν, δημιουργούσαν μια μοναδική ερωτική αφήγηση καθώς ήταν "υγρά" σαν "κηλίδες σε σεντόνια μετά από ερωτική συνεύρεση", όπως τα περιέγραψε ο David Sylvester.
Αυτό που με συγκινεί στο έργο του Twombly είναι η έκφραση της σεξουαλικότητας μ'ενα τρόπο περισσότερο αισθησιακό παρά συναισθηματικό, με όλες αυτές τις άπειρες μελό συνδηλώσεις που συνορεύουν, με όρια ρευστά και ασαφή, με το κιτς και βέβαια η σχέση του με τη λογοτεχνία και την ποίηση ιδιαίτερα της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας. Η διαπραγμάτευση του παρελθόντος με μια εικαστική γλώσσα σύγχρονη, ως διαδικασία, μου είναι πολύ οικεία. Μου θυμίζει τα αρχαιολογικά και λογοτεχνικά αστεία που κάναμε στο πανεπιστήμιο κάθε που περιγράφαμε το σήμερα με σύμβολα του χθες, σε μια δήθεν προσπάθεια ν'αναπαράγουμε την αρχαιότητα ως τρέχουσα ποπ κουλτούρα αλλά στην πραγματικότητα για να δηλώσουμε τη συμμετοχή μας στο κλαμπ των "ολίγων και μυημένων" στην κλασική αρχαιότητα. Το παρελθόν, άπαξ και το σπουδάσεις, σου παρέχει ένα κώδικα, μια γκάμα από εκφραστικά μέσα που απλά είναι αδύνατο ν'αντισταθείς στον πειρασμό να τα χρησιμοποιείς στην περιγραφή και διαπραγμάτευση του σήμερα. Κι αυτό ακριβώς ο μεγάλος Cy Twombly το έκανε τέλεια και απόλυτα απενοχοποιημένα. Το έργο του με δίδαξε και κάτι άλλο. Το φως που μαζί με το χρονο είναι μια έννοια που με ταλαιπωρεί αρκετά, ιδιαίτερα το μεσογειακό φως, το απέδωσε με τον τρόπο που το έχει περιγράψει ο Γιώργος Σεφέρης: ως αρνητικό ενός φιλμ όταν φωτογραφίσεις το σκοτάδι που ο καθένας μας κουβαλάει μέσα του.
Το 2009 στη Βενετία, ρώτησα έναν Έλληνα συλλέκτη που είναι κι από τους σπουδαιότερους συλλέκτες σύγχρονης τέχνης στον κόσμο, με ποια κριτήρια αγοράζει έργα. Η απάντησή του ήταν αφοπλιστική: "Κοιτώ ένα έργο κι αν μου αρέσει, αναρωτιέμαι αν μπορώ να ζήσω κιόλας με αυτό, μέσα στο ίδιο μου το σπίτι". Σοφό. Κοιτώ τα έργα του Cy Twombly και σκέφτομαι πως θα μου ήταν αδύνατον να ζήσω έστω και μ'ενα από αυτά. Πώς ν'αντέξεις να κοιτάς το υπαρξιακό σου σκοτάδι και τις μύχιες σκέψεις σου; Πώς ν'αντέξεις να ζεις με την εικόνα της εντύπωσης που σου έκανε "εκείνος" ο στίχος του Κητς, μια αίσθηση που απέδωσε επακριβώς ο καλλιτέχνης; Δεν μπορείς. Αισθάνεσαι όμως μια απέραντη ευγνωμοσύνη που αυτά τα έργα υπάρχουν._
* Ο τίτλος είναι στίχος από την "Ωδή στη ραθυμία" του Τζων Κητς.*
Πηγές:
Μέσα στα πολλά που μπορεί να διαβάσει κανείς στο διαδίκτυο ξεχωρίζω:
1.Τον διάλογο του Cw Twombly με τον Νικ Σερότα.
2. Τον διάλογο του καλλιτέχνη με τον Ντέιβιντ Σιλβέστερ.
3. Την επιμέλεια εικόνων του έργου του από τον Σπύρο Στάβερη.
4. Το κείμενο του Τζέρυ Σάλτζ στο New York Magazine.
5. Αναζητείστε το έργο του Cy Twombly που εκτίθεται αυτή την περίοδο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στο πλαίσιο της έκθεσης "The Last Grand Tour".
6. Ρίξτε μια ματιά στο κτήριο της "Γκαλερί Twombly" ιδιωτικής συλλογής στο Texas που έφτιαξε, ο "δικός μας" πλέον Ρέντσο Πιάνο.
7. Όσοι ζείτε στο Λονδίνο, να πάτε στην έκθεση που είναι αφιερωμένη στον καλλιτέχνη και στον Νικολά Πουσέν. Δυο καλλιτέχνες που είχαν αρκετές ομοιότητες αν και τους χωρίζουν τριακόσια χρόνια απόσταση.
Το έργο της φωτογραφίας έχει τον τίτλο "Παν"(1980)
σχόλια