Αν Τερέζα ντε Κερσμάκερ

Η Βελγίδα χορογράφος Αν Τερέζα ντε Κερσμάκερ είναι από τις πιο διάσημες χορογράφους της σύγχρονης σκηνής του χορού. Οι δουλειές της με την ομάδα Rosas, εγκεφαλικές, δύσκολες και άκρως πειραματικές, της έχουν χαρίσει ένα φανατικό κοινό, όπως καταλάβαμε από τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα που εισέπραξε το βράδυ που παρακολουθήσαμε και τις δυο παραστάσεις, οι οποίες θα έρθουν στην Αθήνα. Δεν είναι εξάλλου η πρώτη φορά που η Κερσμάκερ έρχεται στη χώρα μας. Έχει έρθει ήδη στο Φεστιβάλ Αθηνών αλλά και στο Φεστιβάλ Καλαμάτας.  

Είδαμε τις δυο παραστάσεις της διάσημης χορογράφου στη Μες, μια μικρή γαλλική πόλη ανατολικά του Παρισιού, μιάμιση περίπου ώρα με το τρένο. Τα δύο έργα παίζονταν σε διαφορετικούς χώρους Το Fase, ένα από τα πρώτα έργα της Κερσμάκερ, στο οποίο μάλιστα χορεύει και η ίδια εδώ και 30 χρόνια, το είδαμε στο oλοκαίνουργιο (εγκαινιάστηκε το 2010 από τον Πρόεδρο Σαρκοζί) Centre Pompidou της Μες. Το κτίριο, έργο του διάσημου Γιαπωνέζου αρχιτέκτονα Σιγκερού Μπαν, θυμίζει πεσμένο καπέλο ή ένα φουτουριστικό ξύλινο μανιτάρι. Σε ένα σκοτεινό στούντιο στο υπόγειο, ιδανικό για την ωμή ενέργεια του έργου, η Κερσμάκερ και η Michel Anne De Mey παρουσίασαν ένα απίστευτα συμπαγές έργο. Μέσα σε 70 λεπτά είδαμε το επαναλαμβανόμενο υπνωτιστικό παιχνίδι δύο σωμάτων με τις σκιές τους - πάντα υπό τη μουσική υπόκρουση του αγαπημένου συνθέτη της Κερσμάκερ, του Αμερικανού Στίβεν Ράιχ. Τα χειροκροτήματα στο τέλος ήταν εκκωφαντικά.

«Είναι μια παράξενη εμπειρία», μας είπε στο τέλος της βραδιάς η Κερσμάκερ, που έμοιαζε τελείως αλλιώτικη από το τέρας συγκέντρωσης που είχαμε παρακολουθήσει στη σκηνή. «Δεν συμβαίνει συχνά να χορεύεις πάνω από 30 χρόνια το ίδιο κομμάτι. Επιστρέφω ξανά και ξανά σε αυτό, μου αρέσει να το χορεύω και θέλω να το κάνω για όσο ακόμα μπορώ - αυτό δεν θα γίνεται για πάντα. Οι χορογραφίες δεν είναι σαν εικαστικά έργα ή κομμάτια μουσικής. Όταν κάποιος δεν τις χορεύει, ξεχνιούνται». Καθώς μιλάει, δίνει την εντύπωση πως το Fase είναι το αγαπημένο της παιδί. «Όχι, κανείς άλλος δεν χορεύει αυτήν τη χορογραφία, μόνο εγώ. Είναι ο δικός μου χορός, τελείως δικός μου», λέει.

Το δεύτερο έργο της Κερσμάκερ, το En attendant (επίτηδες γραμμένο λάθος «γιατί έτσι γράφεται στα παλιά γαλλικά»), έργο που ανέβασε μόλις το 2010 στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, όπου και εισέπραξε διθυραμβικές κριτικές, φτιάχτηκε ειδικά για τον εξωτερικό χώρο ενός μοναστηριού στην Αβινιόν. «Το έφτιαξα ειδικά για το Φεστιβάλ της Αβινιόν. Είναι το πρώτο κομμάτι ενός δίπτυχου και είναι σχεδιασμένο για να δείχνει τη μετάβαση από το φως στο σκοτάδι», εξηγεί η Κερσμάκερ. «Στις τελευταίες μου παραστάσεις προσπαθώ να πλάθω τον χρόνο και τον τόπο χωρίς πολλά μέσα - λιγότερο φως, λιγότερα αντικείμενα». Πράγματι, το έργο που είδαμε, αυτήν τη φορά στο Αrsenal de Metz, ήταν χτισμένο γύρω από τη γαλλο-φλαμανδική μουσική φόρμα Αrs Subtilior, μια μυστική αισθησιακή μουσική του 14ου αιώνα, προϊόν του τέλους μιας εποχής. Στο έργο, που ήταν πολύ οργανικό και απλό, χορευτές και μουσικοί έμοιαζαν κομμάτια ενός άρρηκτου συνόλου που εξερευνούσε τα όρια της κίνησης. Αναρωτηθήκαμε για τον τίτλο του έργου, τη ρωτήσαμε τι περιμένει η ίδια. «Ποιο είναι το μόνο πράγμα για το οποίο είναι κανείς σίγουρος;». Μας απάντησε «ο θάνατος».

Στην Κερσμάκερ δεν αρέσει να δίνει συνεντεύξεις και να μιλάει πολύ. Παρ’ όλα αυτά, ο τρόπος με τον οποίον μιλάει για τη δουλειά της επιβεβαιώνει αυτό που μπορεί εύκολα να διακρίνει κανείς και επί σκηνής, πως οι χορογραφίες της είναι κυρίως προϊόν βαθιάς σκέψης. «Δεν ξέρω αν η τέχνη προσφέρει λύσεις. Ρωτάω συνέχεια τον εαυτό μου και νομίζω πως η απάντηση βρίσκεται σε μια άλλη ερώτηση. Σε ποιες ιστορίες ανήκουμε; Μπορούμε να μοιραστούμε εμπειρίες; Δεν έχουμε πια καμία εμπειρία που να μοιραζόμαστε συλλογικά, εκτός ίσως από το ποδόσφαιρο. Δεν πηγαίνουμε στην εκκλησία, δεν κάνουμε τίποτα μαζί. Δεν έχουμε συλλογικές εμπειρίες ως κοινότητες. Η κοινωνία μας δεν είναι δομημένη με αυτό τον τρόπο».