Ήταν και παραμένει ένα κορίτσι αλλιώτικο από τα άλλα και όχι μόνο λόγω του ερωτικού της προσανατολισμού. Δραστήρια, διορατική, πολυτάλαντη, επίμονη και αψιά καμιά φορά, αλλά μονίμως ευαίσθητη και αγαπησιάρα, κέρδισε από μικρή με το σπαθί της την ελευθερία να σκέφτεται, να κυκλοφορεί και να γουστάρει όπως εκείνη επιθυμεί και από πολύ νωρίς θέλησε να το μοιραστεί και να μιλήσει γι’ αυτό όμορφα και ακομπλεξάριστα, αδιαφορώντας για το κόστος, ακόμα και σε καιρούς που δεν ήταν καθόλου αμελητέο.
Το βιβλίο-ντοκουμέντο Μια λεσβιακή ζωή, που κυκλοφόρησε φέτος το καλοκαίρι, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το magnum opus της, κι ας μην το έγραψε ακριβώς η ίδια – ήταν τα φιλενάδια της Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη και Ειρήνη Δαφέρμου που «αποκωδικοποίησαν» και έβαλαν σε μια σειρά τις «υπέροχες, αστείες, συγκινητικές» της αφηγήσεις, η Αφροδίτη Παναγιωτάκου της Στέγης που συνέδραμε διακριτικά και, βέβαια, η Τζούλια Τσακίρη των εκδόσεων Το Ροδακιό που τόλμησε μια τέτοια έκδοση, και μάλιστα με ένα εξώφυλλο που δεν χαριζόταν.
«Από τη μια έχουμε πετύχει μια πρωτοφανή αναγνώριση, ορατότητα και αποδοχή συγκριτικά με το παρελθόν, από την άλλη έχει αναδυθεί απέναντί μας ένας τρομερός νεο-συντηρητισμός. Γι’ αυτό χρειάζεται να είμαστε πιο αλληλέγγυοι, ώστε να οργανώσουμε καλύτερα τις αντιστάσεις μας, να μην τρωγόμαστε μεταξύ μας για ασημαντότητες».
Κάπως έτσι, και διανθισμένο με δεκάδες φωτογραφίες, της Μαρίας οι περισσότερες, προέκυψε ένα σπάνιο όσο και πολύτιμο τεκμήριο λεσβιακής ορατότητας και όχι μόνο για τα ελληνικά δεδομένα, που είναι πραγματικός θησαυρός.
«Κοντά σαράντα χρόνια λεσβία και ακτιβίστρια, τι σου έμεινε, τι θα κρατούσες περισσότερο;» την είχα ρωτήσει σε μια πρόσφατη συνέντευξη. «Τη μεγάλη καύλα που είχα να ανακαλύπτω καινούργια πράγματα και να τα φέρνω στον τόπο μου. Δεν με ενδιέφερε απλώς να αποκτώ νέες γνώσεις και εμπειρίες, ήθελα και να τις μοιράζομαι!» ήταν η επιγραμματική απάντησή της.
Πράγματι, το «κακό», ατίθασο αυτό κορίτσι, που ήδη από την πανκ εφηβεία του συνειδητοποίησε ότι του άρεσαν τα άλλα κορίτσια, αντί να νιώσει ενοχές, βίωσε ως ευλογία αυτή την «αποκάλυψη», έμελλε να γίνει μία από τις πρώτες και πιο αναγνωρίσιμες λεσβίες ακτιβίστριες στην Ελλάδα, επιστρατεύοντας στην υπόθεση της λεσβιακής και της ευρύτερης ΛΟΑΤΚΙ+ απελευθέρωσης όλα τα ταλέντα και τις σπουδές της: φωτογραφία, γραφιστική, web design και σινεμά.
Έχοντας περάσει από το ΑΚΟΕ και τις πρώτες λεσβιακές ομάδες που δημιουργήθηκαν στην Αθήνα, ξεκίνησε τις δράσεις της τη δεκαετία του ’90 με τα θρυλικά, πλέον, Cyberdyke parties και άλλα queer δρώμενα, διοργάνωνε επίσης ή συμμετείχε σε Pride events πολύ πριν καθιερωθούν τα σύγχρονα Athens Pride.
Το 2000 δημιούργησε τη μεγαλύτερη διαδικτυακή πύλη για λεσβίες στην Ελλάδα, το lesbian.gr, για να ακολουθήσει το 2007 το Outview Film Festival - Athens International LGBTQI Film Festival, στο πλαίσιο του οποίου και μέχρι το 2019, οπότε έριξε αυλαία, πρόβαλε εκατοντάδες queer ταινίες απ’ όλο τον κόσμο, προσκάλεσε πολλούς σκηνοθέτες/-ιδες και πρωταγωνιστές/-πρωταγωνίστριες, διοργάνωσε παρουσιάσεις και συζητήσεις, έθεσε επίκαιρες προβληματικές – η έλλειψη ενός διεθνώς καταξιωμένου ΛΟΑΤΚΙ+ κινηματογραφικού φεστιβάλ σαν εκείνο είναι σήμερα παραπάνω από αισθητή στην πόλη μας.
Δοκιμάστηκε, μάλιστα, και η ίδια στην πορεία ως σκηνοθέτιδα – έχει γυρίσει επτά ταινίες μικρού μήκους που προβλήθηκαν στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Δεν περιορίστηκε, ωστόσο, σε αυτές τις δραστηριότητες, κι ας φάνταζαν αρκετές. Έχοντας ήδη από τα ’90s δική της εκπομπή στο δημοτικό ραδιόφωνο του Νέου Ηρακλείου, δημιούργησε το 2007 το mindradio.gr, το πρώτο διαδραστικό webradio της Ελλάδας, που τον επόμενο χρόνο κέρδισε το Ermis Gold Award, κατέγραφε δε υψηλές ακροαματικότητες επί σειρά ετών.
Χάρη στο μεράκι, το τσαγανό αλλά και τις εμπειρίες που αποκόμισε από τα ταξίδια της στο εξωτερικό, έγινε από τις πρώτες Ελληνίδες που μίλησαν ανοιχτά και θαρραλέα για τη γυναικεία και ιδιαίτερα τη λεσβιακή σεξουαλικότητα, για το φεμινιστικό/λεσβιακό πορνό, τους έμφυλους ρόλους, τη «σιωπηλή και αποσιωπημένη», αλλά τόσο πλούσια και σημαντική επιτελεστικότητα του αιδοίου, για τις τρανς αρρενωπότητες επίσης.
Έτρεξε τρεις ακόμα πρωτοποριακές διοργανώσεις, το Gay & Lesbian Pornographic Art Film Festival (2005), το Berlin Porn Festival και το Gender Fest (2017-19), ήταν επιπλέον η πρώτη που προσκάλεσε στην Ελλάδα τρανς άντρες καλλιτέχνες και ακτιβιστές, μυώντας, παράλληλα, το αθηναϊκό κοινό στα drag king shows: «Έφερα όλα αυτά τα χρόνια 152 ΛΟΑΤΚΙ+ προσωπικότητες συνολικά, από τις οποίες οι 35 ήταν τρανς άντρες».
Όταν το 2010 διαγνώστηκε με διαβήτη Τύπου 1, δεν το έβαλε κάτω. Χάρη στην πρότερη πλούσια εμπειρία της με τα κοινά έστησε το glykouli.gr, το μεγαλύτερο ελληνικό portal για άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, που δεν έχει μόνο συμβουλευτικό αλλά και αλληλέγγυο, ακτιβιστικό χαρακτήρα, έκανε και δύο βιωματικά ταινιάκια σχετικά. Δεν λύγισε ούτε όταν την πόρτα της χτύπησε αργότερα ο καρκίνος, κι ας της δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τη ζωή – τον αντιμετωπίζει το ίδιο θαρραλέα, ξεκινά κιόλας μια σειρά podcasts στη LiFO, στοχεύοντας στη στήριξη των καρκινοπαθών και των αναπήρων, στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας απέναντί τους και στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.
«Είμαι λεσβία, διαβητική και καρκινοπαθής!» δήλωνε με φλέγμα σε μια άλλη της συνέντευξη, στη Μαρία Λούκα. Ακόμα και την ασθένεια την είδε ως ευκαιρία να αναστοχαστεί, να οργανώσει το προσωπικό της αρχείο, να βάλει μπρος το βιβλίο της και να στήσει την ιστοσελίδα mariacyber.com, όπου βρίσκεις τα πάντα γι’ αυτή. Και μπορεί δύσκολα να γίνεται κανείς «προφήτης» στον τόπο του, δεν ισχύει όμως αυτό όταν υπερβαίνει τα στενά όριά του. Τον Οκτώβριο του 2021 η Γαλλική Δημοκρατία τής απένειμε σε ειδική τελετή στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος το μετάλλιο του Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών, την υψηλότερη διάκρισή που έχει λάβει, με την Ελληνίδα ομόλογή της να σφυρίζει αδιάφορα!
Δεν επαναπαύθηκε, εντούτοις, η «ιππότισσα» στις δάφνες της – σεμνή και προσγειωμένη, παρ’ όλο το εκρηκτικό της ταμπεραμέντο, αποφεύγει ακόμα και να αναφέρεται σε αυτή την τόσο σημαντική διάκριση. Παρότι μάλιστα δεν είναι οροθετική, συμμετείχε σε καμπάνιες κατά του HIV στίγματος και τον Οκτώβριο του 2022 έδωσε αλληλέγγυο «παρών» στο πάνελ του «I’m positive» της Θετικής Φωνής στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση μαζί με τη μητέρα της, για την οποία έχει να λέει πόσο καλά την έχει «εκπαιδεύσει» από τότε που έκανε το coming out της!
Η Λεσβιακή Ζωή, το επιστέγασμα όλης αυτής της λατρεμένα ξέφρενης πορείας –γιατί η Μαρία δεν κρύβει ότι έζησε στα άκρα, χωρίς να μετανιώσει ποτέ γι’ αυτό–, έλαβε σάρκα και οστά με εκείνη να μπορεί να κάνει πολύ λιγότερα πράγματα απ’ όσα είχε συνηθίσει σε καθημερινή σχεδόν βάση για πολλά πολλά χρόνια: «Σκέφτομαι τώρα κάποια πράγματα που έκανα στα 19 και λέω: “Θεέ μου, τι έκανα;”. Έκλεινα τα μάτια μου για να δω πόση ώρα μπορώ να οδηγήσω με κλειστά τα μάτια τη μηχανή. Έβαζα χρονόμετρο και υπολόγιζα πόσο θα αυξήσω την ταχύτητα. Σήμερα το λέω και ανατριχιάζω ολόκληρη», έχει πει στον M. Hulot.
Άπραγη, όμως, δεν έμεινε ποτέ και ούτε πρόκειται όσο αναπνέει, όχι μόνο γιατί είναι φύση ανήσυχη και πολυπράγμων αλλά και γιατί «είμαστε σε πόλεμο, σε πολλά επίπεδα… Το βλέπεις και σε μας, τους ΛΟΑΤΚΙ+. Από τη μια έχουμε πετύχει μια πρωτοφανή αναγνώριση, ορατότητα και αποδοχή συγκριτικά με το παρελθόν, από την άλλη έχει αναδυθεί απέναντί μας ένας τρομερός νεο-συντηρητισμός. Γι’ αυτό χρειάζεται να είμαστε πιο αλληλέγγυοι, ώστε να οργανώσουμε καλύτερα τις αντιστάσεις μας, να μην τρωγόμαστε μεταξύ μας για ασημαντότητες. Αυτό που μένει τελικά και που μπορεί να μπει ανάχωμα στον φόβο, στην απογοήτευση, στην παραίτηση –και δεν αναφέρομαι μόνο στη δική μας κοινότητα αλλά και σε όσους ανθρώπους σκεφτόμαστε και ζούμε διαφορετικά‒, είναι η αγάπη» μου έλεγε στην ίδια εκείνη συνέντευξη. Χαίρε, Μαρία!
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.